TÜRK ASKERÎ MÜZİĞİNE FARKLI BİR BAKIŞ: ASKERÎ CAZ ORKESTRALARI

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 4, 601 - 631

Erkan Demirtaş , Serkan Karaaslan

https://doi.org/10.51576/ymd.1560035

Öz

Askerî müzik denildiğinde akla ilk marşlar gelmektedir. Dünyanın pek çok ordusunda olduğu gibi Türk askerî müzisyenleri, marşlarla beraber farklı müzik türlerini de icra etmektedir. 20. yüzyıl başlarında adını etkin bir şekilde duyurarak gelişen caz müziği de bunlardan birisidir. Anavatanı Amerika’dan başlayarak bütün dünyaya yayılan caz müziği ile ilk tanışmalar Osmanlı zamanına denk gelmektedir. 1826 yılında kurulan Muzika-i Hümayun ile Türk askerî müziği dönüşüm geçirerek batı tarzı bando modeline geçmiştir. Kuruluşundan beri yaklaşık 200 yıldır faaliyet gösteren Türk askerî bandoları, üflemeli enstrümanların ön planda olduğu caz müziği ile de ilgilenmişlerdir. Bu çalışmada Türk Silahlı Kuvvetleri bünyesinde bulunan askerî müzik kurumlarında faaliyet gösteren caz orkestralarının tarihsel ve güncel durumu ortaya konmaya çalışılmıştır. Araştırma görüşme ve doküman analizi tekniklerinin kullanıldığı nitel bir çalışmadır. Çalışma grubu Türk Silahlı Kuvvetleri bünyesindeki caz orkestralarında görev yapmış şef ve enstrüman sanatçılarından oluşturulmuştur. Görüşmeler metin haline getirildikten sonra araştırma amacına yönelik olarak analiz edilmiştir. Görüşme analizleri ve dokümanlardan elde edilen bulgular Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri özelinde robotlaştırılarak sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Türk Silahlı Kuvvetleri, askerî müzik, bando, caz, büyük caz orkestrası

A DIFFERENT PERSPECTIVE ON TURKISH MILITARY MUSIC: MILITARY JAZZ BANDS

Öz

Marches are the first things that come to mind when thinking of military music. As in many armies around the world, Turkish military musicians perform various types of music along with marches. One of these is jazz music, which made a name for itself in the early 20th century. The first acquaintance with jazz music, which spread all over the world from its origins in America, dates back to the Ottoman period. With the establishment of the Muzika-i Hümayun in 1826, Turkish military music transformed into a western-style band model. It is natural for Turkish military bands, which have been active for nearly 200 years, to take an interest in jazz music, where wind instruments play a prominent role. This study aims to reveal the historical and current situation of jazz orchestras in military music institutions within the Turkish Armed Forces. The research is a qualitative study using interview and document analysis techniques. The study group consisted of conductors and instrumentalists who served in jazz orchestras within the Turkish Armed Forces. The interviews were transcribed and analyzed for the purpose of the research. The results of the interview and document analysis were reported and presented for the Army, Navy and Air Forces.

Anahtar Kelimeler

Turkish Armed Forces, military music, military band, jazz, big band

Kaynakça

• Adorno, T. W. (2007). Kültür endüstrisi kültür yönetimi. N. Ülner, M. Tüzel, & E. Gen (Çev.). İletişim Yayıncılık.
• Adorno, T. W., & Daniel, J. O. (1989). On jazz. Discourse, 12(1), 45–69.
• Akman, F. (2021). Halit Recep Arman’ın yaşamı ve Türk askerî müziğine katkıları. Rast Müzikoloji Dergisi, 9(1), 2595–2632. https://doi.org/10.12975/rastmd.2021919
• Aktüze, İ. (2010). Müziği anlamak ansiklopedik müzik sözlüğü. Pan Yayıncılık.
• Akyürek, M. C. (2024). BAÜN’de finaller öncesi moral konseri. https://gazetemerhaba.com/baunde-finaller-oncesi-moral-konseri/
• Anadolu Ajansı. (2024). Erzurum’da askeri bando 30 Ağustos Zafer Bayramı’na özel konser verdi. https://www.haberturk.com/erzurum-haberleri/35514199-erzurumda-askeri-bando-30-agustos-zafer-bayramina-ozel-konser-verdi
• Apel, W. (1974). Harvard dictionary of music (Second ed.). Harvard University Press.
• Arman, H. R. (1958). Tarihte bahriye mızıkaları. Deniz Kuvvetleri Kumandanlığı Meslek Kitapları.
• Arnold, B. (1993). Music and war a research and information guid. Garland Publishing.
• Arslan, M. M. (1992). 1890 Ertuğrul faciası. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Aykent, C. (2021). Ulus’tan Çankaya’ya alışılmadık sesler: Ankara’nın caz serüveni (1940-1980. Journal of Ankara Studies, 9, 187–208.
• Baba, O. (2013). Türk Hava Kuvvetleri’nde geleneğin icadı ve kurumsal bir kültür aracı olarak caz müziği. E-Journal of New World Sciences Academy, 8(1), 82–89.
• Bateson, C. V. (2019). Music and war. In K. Roy (Ed.), Military History. Oxford University Press. https://doi.org/10.1093/obo/9780199791279-0188
• Benli, S. (1998, May 11). İşte final işte gençlik. Milliyet, https://gazetearsivi.milliyet.com.tr/liste?tarih=1998.05.11
• Berendt, J. E. (1978). Introduction. In J. E. Berendt (Ed.), The Story of Jazz: From New Orleans to Rock Jazz (pp. 1–7). Barrie & Jenkins.
• Berendt, J. E., & Huesmann, G. (2009). The Jazz Book From Ragtime to the 21st Century. Lawrence Hill Books.
• Çağlak, E., & Filiz, S. (2018). Türk devlet geleneğinde askeri müzik ve askeri müzik eğitimi. Sahne ve Müzik Eğitim– Araştırma e-Dergisi, 7, 29–56.
• Çaykıran, G., & Ürün, T. (2022). Hatıratlara göre millî mücadele döneminde askerî bando faaliyetleri (1919-1922). Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 10(33), 251–265. https://doi.org/https://doi.org/10.33692/avrasyad.122039
• Çokamay, B. (2019). Senfonik müziği bando müziğine uyarlama (transkripsiyon) ve orkestralama (orkestrasyon) teknikleri üzerine bir inceleme. H. Yücel & S. T. Oter (Ed.), Müzik Kültürüne Dair Çeşitli Görüşler I içinde (s.169-186), Eğitim Yayınevi.
• Die Big Band der Bundeswehr. (t.y.). Die Big Band der Bundeswehr. https://www.bigband-bw.de/die-big-band
• Dilber, M. C., & Karabaşoğlu, C. (2023). Mehterhâne-ı̇ Hümâyun’dan Mûzikâ-yı Hümâyun’a Osmanlı müzik kurumlarında batılılaşma temâyülü. Sinop Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 461-478. https://doi.org/10.30561/sinopusd.1282026
• Essen, R. V. (1978). New Orleans. In J. E. Berendt (Ed.), The Story of Jazz: From New Orleans to Rock Jazz (s. 12–27). Barrie & Jenkins.
• Gazimihal, M. R. (1955). Türk askeri muzıkaları tarihi. Maarif Basımevi.
• Gioia, T. (1998). The history of jazz. Oxford University Press.
• Hürriyet (2020, 14 Aralık). Erkut Taçkın kimdir, kaç yaşında?. https://www.hurriyet.com.tr/kelebek/magazin/erkut-tackin-kimdir-kac-yasinda-iste-erkut-tackinin-hayatiyla-ilgili-bilgiler-41688392
• Kara, A. E. (2003). İkinci Dünya Savaşı’na kadar Türk Donanması ve donanma’nın dış politikadaki yeri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kaya, E. E. (2012). Türk ordu geleneğinde askeri müzik olgusu. İdil Sanat Dergisi, 1(3), 93–105. https://doi.org/10.7816/idil-01-03-06
• Kocaeli Üniversitesi (2006, 8 Aralık). Donanma Komutanlığı Bandosu’yla coştuk. http://bhi.kocaeli.edu.tr/aralik06.htm
• Leslie, P. L., & Skipper, J. K. (1993). Big bands and big band music: Embedded popular culture. Popular Music and Society, 17(1), 23–36. https://doi.org/10.1080/03007769308591503
• Lund, H. (2020). Decolonizing Turkish pop music historiography. https://www.researchgate.net/publication/340607051_Decolonizing_Turkish_Pop_Music_Historiography_Anatolian_Rock_Studies_as_an_Example
• McCarthy, J. (2020). From the vault: Benny Goodman at Robin Hood Dell. https://manncenter.org/vault-goodman
• McCuen, J. M. (1967). A history of bands in the United States Navy. University of Maryland.
• Morgenstern, D. (1978). Swing. In J.-E. Berendt (Ed.), The Story of Jazz: From New Orleans to Rock Jazz (s. 58–79). Barrie & Jenkins.
• Millî Savunma Bakanlığı (t.y.). Armoni Mızıkası Komutanlığı. https://www.msb.gov.tr/YonetimHizmetleri/icerik/armoni-mizikasi-komutanligi
• National Museum of the United States Air Force (t.y.). Maj. Glenn Miller Army Air Force Band. https://www.nationalmuseum.af.mil/Visit/Museum-Exhibits/Fact-Sheets/Display/Article/196150/maj-glenn-miller-army-air-force-band/
• Osgood, H. (1926). So this is jazz. Little Brown.
• Philipps, D. (2016, 1 Temmuz). Military is asked to march to a less expensive tune. New York Times. https://www.nytimes.com/2016/07/02/us/military-bands-budget.html
• Rice, E. (1999). Representations of Janissary music (Mehter) as musical exoticism in western compositions, 1670–1824. Journal of Musicological Research, 19(1), 41–88. https://doi.org/10.1080/01411899908574768
• Say, A. (2005). Ragtime. Müzik Ansiklopedisi Cilt 3 içinde (s. 111). Müzik Ansiklopedisi Yayınları.
• Spragg, D. (2017). Glenn Miller declassfied. Potomac Books.
• Tansu, F. (2019). Ottoman elites and their musics: Music and music-making in the nineteenth-century Istanbul. Musicology Today: Journal of the National University of Music Buchares, 10(3), 200–209.
• Tekin, E. (2019). Askeri bando geleneğinde yetişen mümtaz bir asker besteci: Bando Kıdemli Başçavuş Metin Yılmaz. H. Yücel & S. T. Oter (Ed.), Müzik Kültürüne Dair Çeşitli Görüşler III içinde (s. 347–366). Eğitim Yayınevi.
• Tekin, E., & Doğrusöz, N. (2018). Yirminci yüzyılda kültürel bellek ve geleneğin yeniden ihyası bağlamında Mehterhâne-i Hâkânî. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 17(65), 317–336.
• Uyar, Y. M. (2009). Türkiye’de caz: Kültürel anlamları ve yerelleşme süreci. (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Ürün, T., & Zahal, O. (2024). Late Ottoman Empire reforms: the musical policies of Sultan Mahmud II. International Journal of Cultural Policy, 1–14. https://doi.org/10.1080/10286632.2024.2366973
• Ward-Steinman, P. M. (2003). Musical training and compensation in the big band era: A case study of Madura’s danceland from 1930-1950. Journal of Historical Research in Music Education, 24(2), 164–177.
• Yağar, F., & Dökme, S. (2018). Niteliksel araştırmaların planlanması: Araştırma soruları, örneklem seçimi, geçerlik ve güvenirlik. Gazi Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(3), 1–9.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (12. baskı). Seçkin.
• Yulsman, J. (1976). The complete history of the big bands. Dee & Zee.