FUNCTIONALISM PERSPECTIVE: ÂŞIK VEYSEL’S SONGS AND MUSICAL ANALYSES

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 4, 632 - 665

Pelin Demirçe Altıntaş

https://doi.org/10.51576/ymd.1560216

Öz

ABSTRACT
Âşık Veysel, one of the most important folk poets of his time, is not only a poet but also a reflection of a profound emotional world and social consciousness. He has left us a unique legacy by reflecting every moment of his life in his folk songs. In his songs, Veysel addresses a variety of universal themes, particularly focusing on love, sacrifice, respect, nature, and God, as well as many societal and cultural values that concern the community. This study aims to analyze these folk songs musically and to evaluate them from a functional perspective. The sample for this work consists of ten folk songs by Veysel that are believed to be the most performed, drawn from the TRT repertoire. A document analysis method was employed, utilizing descriptive analysis for interpreting the content of the folk songs. Additionally, form and structure analysis was used to examine the formal compositions of the songs. The study is significant for analyzing the functional structure of the music and sharing findings with the academic community. The selected folk songs were evaluated both in terms of their purpose and according to William Bascom’s four functions of folklore, as well as musically.As a result, it was determined that Veysel expresses the emotions and social values experienced by himself and society through his folk songs, thereby preserving the collective memory and cultural ties of the community. Through his songs, he conveys important societal values and knowledge that should be remembered and not forgotten to future generations. Thus, it has been observed that Âşık Veysel’s folk songs can be evaluated in terms of Bascom’s four functions of folklore. While performing his songs, Veysel particularly preferred a lyrical expression and utilized melodic patterns characteristic of the Hüseyni mode, employing 2/4 and 4/4 rhythms that allow listeners to participate more easily and remember them better. In terms of vocal range, it was determined that he preferred to use an eight-note range.

Anahtar Kelimeler

William Bascom, Functionalism, Turkish folk music, Âşık tradition, Âşık Veysel

İŞLEVSELCİLİK BAĞLAMINDA ÂŞIK VEYSEL'İN TÜRKÜLERİ VE MÜZİKAL ANALİZLERİ

Öz

ÖZ
Yaşadığı dönemin en önemli halk ozanlarından biri olan Âşık Veysel, sadece bir ozan değil, aynı zamanda derin bir duygusal dünyanın ve toplumsal bilincin de aynasıdır. Yaşamının her anını türkülerine yansıtarak bizlere eşsiz bir miras bırakmıştır. Türkülerinde; yaşamı boyunca kendi başına gelen ya da toplumu ilgilendiren konuları işleyen Veysel özellikle, aşk, fedakârlık, saygı, doğa ve tanrı gibi konuların yanında toplumsal ve kültürel değerlerin de yer aldığı pek çok evrensel konuya değinmektedir. Çalışmada bu türkülerin müzikal incelemelerinin yanı sıra işlevsel açıdan değerlendirilmesi de amaçlanmıştır. Evrenini TRT Repertuvarında bulunan Veysel’in türkülerinin oluşturduğu çalışmanın örneklemini; en çok icra edildiği düşünülen on türkü oluşturmaktadır. Doküman analizi yönteminin kullanıldığı çalışmada, türkülerin içeriklerinin yorumlanması için betimsel analiz yöntemi kullanılmıştır. Ayrıca türkülerin form yapılarının incelemesi için de Form-Biçim analizi kullanılmıştır. Çalışma; türkülerin, müziğin işlevsel yapısını çözümlemede kullanılması ve bulguların bilim camiasıyla paylaşılması açısından önemlidir. Seçilen türküler söylenme amacına göre hem William Bascom’un folklorun dört işlevi açısından hem de müzikal olarak değerlendirilmiştir. Sonuç olarak; Âşık Veysel’in kendisinin ve toplumun yaşadığı duyguları, toplumsal değerleri geçmişini ve kimliğini türküleriyle ifade ettiği ve bu şekilde aynı zamanda toplumun ortak hafızasını ve kültürel bağlarını koruyup türkülerin aracılığıyla toplum üyeleri arasında birliği sağladığı, hatırlanması ve unutulmaması gereken önemli toplumsal değerleri, bilgileri, yeni nesillere türküleri aracılığıyla ilettiği saptanmıştır. Dolayısıyla Âşık Veysel’in türkülerinin Bascom’un folklorun dört işlevi bakımından değerlendirilebileceği görülmüştür. Veysel’in türkülerini yakarken özellikle lirik bir söylemi ve Hüseyni makamı özelliği gösteren ezgi dizisini, 2/4 ve 4/4 usulleri kullanarak dinleyicilerin daha kolay eşlik edebileceği ve akılda kalabileceği usul yapılarını tercih ettiği saptanmıştır. Ses genişliği açısından ise; 8 ses aralığını kullanmayı tercih ettiği saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

William Bascom, İşlevselcilik, Türk halk müziği, Âşıklık geleneği, Âşık Veysel

Kaynakça

• Alptekin, A. B. (2009). Âşık Veysel. Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Ayverdi, İ. (2016). Misalli Büyük Türkçe Sözlük. Kubbealtı Akademi Yayınları.
• Balbay, M. (2018). Gönül Gözünde Binbir Renk Âşık Veysel. Halk Kitabevi.
• Bars, M. E. (2015). William Bascom’un “Folklorun Dört İşlevi” Işığında Nasrettin Hoca Fıkraları Üzerine Bir Değerlendirme, Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 10 (4), 149-166.
• Bol, Y. ve Sümbüllü, H. T. (2023). Türk Müziğindeki Kârların Biçim Yapı Analizi, International Academic Social Resources Journal, 8 (45), 1999-2016.
• Çınar, S. (2008). Yirminci Yüzyılın İkinci Yarısında Türkiye’de Kadın Âşıklar. [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. İstanbul Teknik Üniversitesi.
• Çobanoğlu, Ö. (1999). Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş. Akçağ Yayınları.
• Çobanoğlu, Ö. (2018). Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş. Akçağ Yayınları.
• Duygulu, M. (2014). Türk Halk Müziği Sözlüğü. Pan Yayıncılık.
• Duygulu, M. (2018). Türkiye’nin Türk Müziği Makamları. Pan Yayıncılık.
• Ersoy Çak, Ş. (2022). Popüler Kültürün Anlam Dünyasında Bir Âşık: Veysel Şatıroğlu. İstanbul Büyükşehir Belediyesi, 514-529. Seçil Ofset.
• Kaplan, A. (2013). Kültürel Müzikoloji. Bağlam Yayınları.
• Karadağ, G. (2023). Âşık Veysel Şatıroğlu’s Poems in Terms of Genre and Form, CUJOSS, 47- Âşık Veysel Özel Sayısı, 13-23.
• Kaya, D. (2004). Âşık Veysel. Doğan Gazetecilik ve Matbaa.
• Korkmaz Yaylagül, N. ve Kurtaslan, H. (2022). Halk Kültüründe Ömür Söylemi: Âşık Veysel Türküleri Örneği, Folklor Akademi Dergisi, 5 (3), 647-659.
• Öz, G. (1994). Bütün Yönleriyle, Âşık Veysel Yaşamı Sanatı Şiirleri. Ayyıldız Yayınları.
• Sarısözen M. (1962). Türk Halk Musikisi Usûlleri. Resimli Posta Matbaası
• Şakalar, A. ve Gürel S. (2023) Aşık Veysel Türkülerindeki Sözlerin Ses Eğitimi Bağlamında Müzikal İfade Odaklı Analizi. Türk Müziği Dergisi, 3(4), 485-497.
• Tanrıkorur, C. (1998). Müzik Kimliğimiz Üzerine Düşünceler. Ötüken Neşriyat.
• Tanrıkorur, C. (2016). Osmanlı Dönemi Türk Mûsikîsi. Dergâh Yayınları.
• Tura, Y. (1997). Türk Halk Müziğinde Karşılaşılan Ezgi Çizgilerinin incelenmesi ve Sınıflandırılması. V. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi: Halk Müziği, Oyun, Tiyatro, Eğlence Seksiyon Bildirileri. 415-430. T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Turhan, M. ve Kova, Ö. (2012). Değerler Eğitimi Açısından Türk Halk Müziği ve Halk Ozanları: Neşet Ertaş, Âşık Mahsuni Şerif, Âşık Veysel ve Özay Gönlüm Bağlamında Bir İnceleme. Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi. 3(6), 117-128.
• Yıldırım, A., Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (9. basım). Seçkin Yayınevi.
• Yönetken, H. B. (2017). Cumhuriyet Öğretmeni Halil Bedi Yönetken, Folklor Dersleri, Türkiye’de Musiki Folkloru. Opus Kitap.