ZULFİYA” LIBRETTO BY UZBEK POET OMON MATJON

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 4, 856 - 873

Erhan Giray , Shokhista Akhmedova

https://doi.org/10.51576/ymd.1572597

Öz

ÖZ
Omon Matjon, gazetecilik kimliğinin yanısıra Özbek edebiyatına uzun yıllar hizmet etmiş ünlü bir şair ve yazardır. Matjon, şiir, destan ve efsane gibi türler üzerine eserler yazar. 1978 yılında Özbek edebiyatının önemli simalarından olan şair Zulfiya İsrailova ve eşi şair Hamid Olimjon’ın hayatı ve sanatından hareketle bir opera eseri kaleme alır. Bu operanın bestesi ünlü müzisyen Rustemjon Abdullayev’e aittir. Eser sahneye konulduktan sonra Matjon’ın kişisel arşivinde unutulur. Arşiv araştırmaları sırasında opera eserinin librettosunu tespit ettik. Ancak operanın müzikal kısmına ulaşamadık. Matjon’ın “Zulfiya” librettosu, 29 sayfadan oluşan iki perdeli, lirizmin ön planda olduğu dramatik operadır. Matjon’ın, hem kendisinin şair olması hem de librettoyu ithaf ettiği Zulfiya’nin Özbek edebiyatına damga vuran bir şair olması nedeniyle şiirselliğe daha çok önem verdiğini söyleyebiliriz. Makalenin giriş kısmında, operanın dünyada ve Özbekistan’daki gelişimini, çalışmanın hacmini genişletmemek için kısaca açıkladık. Daha sonra Türkiye’de henüz eserleri üzerine çalışma yapılmayan Özbek şair ve yazar Matjon’ın hayatı ve sanatı hakkında bilgi verdikten sonra librettonun analizini yapmaya çalıştık. Amacımız hem Matjon’ı tanıtmak hem de arşivde unutulmuş önemli bir eser olan “Zulfiya” operasını -müzikal kısmı elimizde olmadığı için- librettoyu merkeze alarak yapı ve tema bakımından kişiler, olay örgüsü, zaman, dekor, dil ve üslup başlıkları altında değerlendirmektir.

Anahtar Kelimeler

Omon Matjon, Zulfiya, opera, libretto, Uzbek opera

ÖZBEK ŞAİR OMON MATJON’IN “ZULFİYA” LİBRETTOSU

Öz

ÖZ
Omon Matjon, gazetecilik kimliğinin yanısıra Özbek edebiyatına uzun yıllar hizmet etmiş ünlü bir şair ve yazardır. Matjon, şiir, destan ve efsane gibi türler üzerine eserler yazar. 1978 yılında Özbek edebiyatının önemli simalarından olan şair Zulfiya İsrailova ve eşi şair Hamid Olimjon’ın hayatı ve sanatından hareketle bir opera eseri kaleme alır. Bu operanın bestesi ünlü müzisyen Rustemjon Abdullayev’e aittir. Eser sahneye konulduktan sonra Matjon’ın kişisel arşivinde unutulur. Arşiv araştırmaları sırasında opera eserinin librettosunu tespit ettik. Ancak operanın müzikal kısmına ulaşamadık. Matjon’ın “Zulfiya” librettosu, 29 sayfadan oluşan iki perdeli, lirizmin ön planda olduğu dramatik operadır. Matjon’ın, hem kendisinin şair olması hem de librettoyu ithaf ettiği Zulfiya’nin Özbek edebiyatına damga vuran bir şair olması nedeniyle şiirselliğe daha çok önem verdiğini söyleyebiliriz. Makalenin giriş kısmında, operanın dünyada ve Özbekistan’daki gelişimini, çalışmanın hacmini genişletmemek için kısaca açıkladık. Daha sonra Türkiye’de henüz eserleri üzerine çalışma yapılmayan Özbek şair ve yazar Matjon’ın hayatı ve sanatı hakkında bilgi verdikten sonra librettonun analizini yapmaya çalıştık. Amacımız hem Matjon’ı tanıtmak hem de arşivde unutulmuş önemli bir eser olan “Zulfiya” operasını -müzikal kısmı elimizde olmadığı için- librettoyu merkeze alarak yapı ve tema bakımından kişiler, olay örgüsü, zaman, dekor, dil ve üslup başlıkları altında değerlendirmektir.

Anahtar Kelimeler

Omon Matjon, Zulfiya, opera, libretto, Özbek operası

Kaynakça

• Jabborov, A, Begmatov, S., Azamova M. (2018). O‘zbek Musiqasi Tarixi, Fan va Texnologiya. Toshkent.
• Madrimov, B.X. (2018), Oʻzbek Musiqa Tarixi. Barkamol Fayz.
• Matjon, Omon (1978). Zulfiya. Yazarın kişisel arşivi
• Matyoqubova, Go‘zaloy (2017). Шеъримнинг юраги уриб турибди Ўзбекистон халқ шоири Омон Матжон билан суҳбат. https://kh-davron.uz/kutubxona/uzbek/omon-matjon-sherlar-sherimning-yuragi-urib-turibdi-shoir-bilan-suhbat.html (erişim tarihi: 22.10.2024).
• Meli, S. (2017), Soʻz-u Soʻz. Sharq Nashriyot.
• Mirvaliyev, S. (1993). Oʻzbek Adiblari. Fan Nashriyot.
• Mimaroğlu, İ. (1995), Müzik Tarihi. Varlık.
• Öztürk, S. (2001). Ansiklopedik Sanat Sözlüğü: Müzik ve Sahne Sanatları Terimleri. Söz sanat.
• Paşaoğlu, S. (2016). Sahne sanatlarında etno-kültürel kimlik yorumları: G. Rossını’nin “İtalya’da bir Türk” operası örneği. Sanat Dergisi (28), 95-114.
• Qo‘chqorova, M. (2013). O‘zim o‘z qalbimning bo‘lsam kolumbi. Sharq Yulduzi, (1), 44-48.
• Say, A. (1997). Müzik Tarihi. Müzik Ansiklopedisi Yayınları.
• Sultonova, M. (1985). Zulfiya. Fan Nashriyot.
• Şahinkaya Kaplancık, E. (2019). Libretto kavramının yapısal/biçimsel analizi ve özgün libretto denemesi: Vurun Kahpeye. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Warrack, J., West, E. (1996). Concise Dictionary Of Opera. Oxford University.