ZAMAN VE MEKÂNIN ÖTESİNDE: GIDDENS'IN MODERNİTE TEORİSİ BAĞLAMINDA TÜRK HALK MÜZİĞİ

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 4, 666 - 699

M. Timuçin Bakırcı

https://doi.org/10.51576/ymd.1578796

Öz

ÖZ
17. yüzyılda Avrupa’da başlayan ve daha sonra diğer toplumları etkisi altına alan modernizm, toplumsal yaşamın tüm alanlarında görüldüğü gibi geleneksel kültürel formların çözülmesine ve kültür alanında köklü dönüşümlerin gerçekleşmesine yol açmıştır. Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerinde, görece radikal toplumsal değişimlerin tetikleyicisi olan modernizmin Türk müziği alanına etkileri, akademik Türk müziği araştırmalarının yoğunlaştığı konulardan birini teşkil etmektedir. Kurumsallaşması bakımından izleri Alman Romantizmine kadar sürülebilecek milliyetçilik yönelimleri ile bağlantılı olan Türk halk müziği de Cumhuriyet Dönemi modern dönüşümlerin kültürel alandaki sonuçlarından birisidir. Diğer bir deyişle dönemin fikri yönelimi ile ulus kimliğinin yaratımında kıymetli görülen halk kültürü ögelerinin derlenip toparlanması sonucunda kurumsallaşan Türk halk müziği, yapı itibariyle modern bir müzik türü olarak değerlendirilebilir. Bu makale, Giddens’ın modernite ile ilişkili teorik çerçevesine başvurularak Türk halk müziğinin inşası sürecinde yararlanılan yerel pratiklerin modernist ilkelerle yerel bağlamlarından kopartılmasını ve milliyetçilik temelinde ulusal bir bütünlük içinde yeniden bağlama oturtulmasını tartışmaktadır. Çalışma, literatür taramasıyla ulaşılan bilgiler dahilinde gerçekleştirilmiş ve sonuç olarak Türk halk müziğinin yerel müzik pratiklerinden icra biçimi, orkestral düzen, koral uygulamalar, dinleyici, icra mekânı, ses organizasyonunda standartlaşma gibi nitelikler bakımından farklılıkları ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler

Türk halk müziği, modernite, modernliğin sonuçları, zaman-uzam ayrışması, yerinden çıkartma

BEYOND THE TIME AND SPACE: TURKISH FOLK MUSIC IN THE CONTEXT OF GIDDENS' THEORY OF MODERNITY

Öz

ABSTRACT
Modernism, which started in 17th century Europe and later influenced other societies, led to the dissolution of traditional cultural forms and radical transformations in the field of culture, as seen in all areas of social life. The effects of modernism, which triggered relatively radical social changes in the Ottoman and Republican eras, on Turkish music is one of the topics that academic Turkish music research has focused on. Turkish folk music, which can be traced back to German Romanticism in terms of its institutionalization, is one of the results of the modern transformations in the Republican Era in the cultural sphere. In other words, Turkish folk music, which was institutionalized as a result of the intellectual orientation of the period and the compilation and collection of folk culture elements deemed valuable in the creation of national identity, can be considered as a modern music genre in terms of its structure. Drawing on Giddens' theoretical framework in relation to modernity, this article discusses the decontextualization of local practices utilized in the construction of Turkish folk music by modernist principles and their re-contextualization within a national unity on the basis of nationalism. The study was carried out within the scope of the information obtained through a literature review and as a result, the differences of Turkish folk music from local music practices in terms of qualities such as performance style, orchestral order, choral practices, audience, performance venue, and standardization in sound organization were revealed.

Anahtar Kelimeler

Turkish folk music, modernity, consequences of modernity, time-space seperation, displacement

Kaynakça

• Aksoy, Bülent. 1985. “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Mûsikî ve Batılılaşma”. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, Cilt 5, 1212-1225. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Aksüt, Seda. 2022. “Mevlevi Sema Törenlerinin Korunması Sürecinde Bir Risk Faktörü Olarak ‘Bağlamından Koparma’”. Mevlevilik, Mevlana ve Şeyh Galip Üzerine İncelemeler, 1-19. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Balkılıç, Özgür. 2015. Temiz ve Soylu Türküler Söyleyelim: Türkiye’de Milli Kimlik İnşasında Halk Müziği. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Demir, Mehtap. 2017. “Gelenek ve Modernite Bağlamında Bir Halk Müziği Topluluğu Olarak ‘Yurttan Sesler’”. Turkish Studies 12(21):207-24.
• Deringil, Selim. 1994. “19. Yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu’nda Resmi Müzik”. Defter Dergisi (22):31-37.
• Esen, H. C. (2023). Kültür Endüstrisinin Metalaştırma Tahakkümüne Karşı Klasiğin Direnci: Alâeddin Yavaşça'nın Medhâl Besteciliği Örneği. M. E. Sönmez & M. Dağ & İ. H. Üzüm (Ed.). 100. Yılında Cumhuriyet Dönemi Gaziantep içinde (s. 785-795). Gaziantep: Gaziantep Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları.
• Esgin, Ali. 2016. Sosyolojik Soruşturmalar, Gündelik Olanın Analizinden Kesitler. İkinci Basım. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Gellner, Ernest. 1992. Uluslar ve Ulusçuluk. Birinci Basım. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Giddens, Anthony. 1994. Modernliğin Sonuçları. Birinci Basım. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Gökalp, Emre. 2007. “Milliyetçilik: Kuramsal Bir Değerlendirme”. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (2):57-65.
• Güder, Süleyman. 2016. “Milliyetçilik Tartışmalarında Tarih ve Geçmişin Rolü: Eric J. Hobsbawm ve Anthony D. Smith’in Teorilerinin Karşılaştırmalı Analizleri”. İnsan ve Toplum 2(6):7-25.
• Gürkan, Barış. 2015. “Türk Halk Müziğinin Modern Otantisite ve Geleneksel Otantisite Bağlamında İncelenmesi”. Uluslararası Müzik ve Sahne Sanatları Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 169-177. Ankara: Bülent Ecevit Üniversitesi Yayınları.
• Gürkan, Barış. 2016. “Küreselleşmenin Müziği-Müziğin Küreselleşmesi”. Uluslararsı Sosyal Araştırmacalar Dergisi 9(44):1447-57.
• Nalbantoğlu, N. (2020). Özgür Yalım'ın Tanpınar Uyarlaması "Saatleri Ayarlama Enstitüsü" Oyunu Üzerine Bir İnceleme. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, (9)1, 124-143.
• Özkırımlı, Umut. 1999. Milliyetçilik Kuramları Eleştirel Bir Bakış. Birinci Basım. İstanbul: Sarmal Yayınevi.
• Öztürkmen, Arzu. 2006. Türkiye’de Folklor ve Milliyetçilik. İkinci Basım. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Paçacı, Gönül. 1999. “Cumhuriyet’in Sesli Serüveni”. Cumhuriyet’in Sesleri, 10-29. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Yükselsin, İbrahim. 2015. “Bir ‘Kültürel Aracı’ Olarak Muzaffer Sarısözen ve Erken Cumhuriyet Döneminde ‘Türk Halk Müziği’nin Yeniden İnşasındaki Rolü’”. Yedi 77-90.