Türk İnkılâbı ve Sanat Düşüncesi İlişkisi; Türk Tiyatrosu Dergisinde Türk Tarih Tezi İzleri (1933-1944)

Yıl 2017, Cilt: 1 Sayı: 2, 206 - 221, 28.10.2017

Melih Yiğit

Öz

Türk
Tiyatrosu dergisi 1930 yılından itibaren Darülbedayi (İstanbul Şehir
Tiyatrosu)’in yayın organı olarak yayımlanmaya başlamıştır. Dergi, 1935’teki
85. sayıya kadar Darülbedayi adıyla
çıkmıştır. Kökleri 19. Yüzyıl başlarına uzanan Batı tarzı tiyatro geleneğinin
mirasçısı olan Darülbedayi 1914 yılında kurulmuştur. Bu gelişme ile tiyatro
etkinlikleri kurumsallaşmıştır. Bu dönem aynı zamanda, toplumun bir kısmının
erişebildiği İstanbul merkezli bir kültürel dönüşüm dönemidir. Darülbedayi’de
1927’den 1949’a kadar süren birinci M. Ertuğrul döneminde tiyatro, Batı
ölçütlerine göre modernleştirilmeye ve yerlileştirilmeye çalışılmıştır. Bu
dönem Türkiye’de reform sürecidir. Yeni rejimin hedefleri arasında yer alan
kültürel dönüşüm, bir ortak bellek yaratmayı amaçlamıştır. Bu doğrultuda yeni
bir tarih tezi oluşturulmuştur. Yeni tarih tezi, sahne sanatları üzerinde
etkisini göstermiş, yeni tarih tezi doğrultusunda oyunlar yazılmıştır.
1933-1934 yıllarında M. Ertuğrul bu eğilimde bazı makaleler yazmıştır. Ancak
genel olarak, M. Ertuğrul ve Darülbedayi bu konuya mesafeli durmuştur. Bu
eğilim daha çok bazı milliyetçi yazarları etkilemiştir. Bu bağlamda, yeni tarih
tezi, “milli tiyatro”, “halk tiyatrosu” gibi kavramları beslemiş ve bu eğilimde
yazılar dergide yayımlanmıştır. Bu gelişmeler, Türk İnkılâbı sürecinde,
modernleşme ve tiyatro düşüncesi üzerinde farklı eğilimlerin oluştuğunu
göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Türk İnkılâbı, , Darülbedayi, , Tarih Tezi, , Tiyatro, , Sanat

Kaynakça

• Aksu, Ş. (2009). Yaşam Alanı- Otorite İlişkisi Açısından Devrim . Kocaeli: Umuttepe Yayınları. Aracı, E. (2010). Naum Tiyatrosu. İstanbul: Yapı Kredi . Baltacıoğlu, İ. H. (1943, Nisan 17). Neyire Ertuğrul. Türk Tiyatrosu, s. 3. Başbuğ, E. D. (2013). Resmi İdeoloji Sahnede, Kemalist İdeolojinin İnşasında Halkevleri Dönemi,Tiyatro Oyunlarının Etkisi. İstanbul: İletişim. Berkes, N. (2004). Türkiyede Çağdaşlaşma. İstanbul. Birinci Tarih Kongresi. (1932). İstanbul: T. C. Maarif vekâleti, Matbaacılık ve Neşriyat Türk Anonim Şirketi. Bozkurt, N. (Mayıs 2014). Sanat ve Estetik Kuramları. Ankara: Sentez Yayıncılık . Bozok, H. (1939, Birinci Teşrin 1). Türk temaşasının kaynakları. Türk Tiyatrosu, s. 4- 10. Bozok, H. (1940, Birinci Kânun 15). Halk Tiyatrosunun Esasları. Türk Tiyatrosu, s. 14- 15. Cezar, M. (1995). Sanatta Batı'ya Açılış ve Osman Hamdi. istanbul: Erol Kerim Aksoy Kültür, Eğitim, Spor ve Sağlık Vakfı Yayınları. Çağaptay, S. (2008). “Otuzlarda Türk Milliyetçiliğinde Irk, Dil ve Etnisite”. S. Çağaptay içinde, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Cilt 4: Milliyetçilik (s. 245). İstanbul: İletişim. Çavdarlı, R. (1939, 15 Şubat Sayı;100). Türklerde Tiyatro Tarihi. Türk Tiyatrosu, s. 3-4. Dört bin sene evvelki TÜRK TİYATROSU. (1938, İkinci Kânun 1). Türk Tiyatrosu, s. 11-14. Ersanlı, B. (2008). Bir Aidiyet Fermanı, Türk Tarih Tezi. B. Ersanlı içinde, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Cilt 4: Milliyetçilik (s. 805-806). İstanbul: İletişim. Ertuğrul, M. (1933 a, Ekim 1). GAZİ’nin Nutku. Darülbedayi, s. 1. Ertuğrul, M. (1934, Şubat 15). Türk- Moğolların Tiyatroya Hizmetleri. Darülbedayi, s. 3-4. Ertuğrul, M. (1989). Benden Sonra Tufan Olmasın! Anılar. İstanbul: Dr.Nejat F. Eczacıbaşı Vakfı. Eruğrul, M. (1933 b, Kânunuevvel 15). Türk-Moğolların Tiyatroya Hizmetleri. Darülbedayi, s. 2-3. Findley, C. V. (2011). Modern Türkiye Tarihi, İslam, Milliyetçilik ve Modernlik, 1789-2007. İstanbul: Timaş. Karpat, K. (2010). Osmanlı Nüfusu 1830-1914. İstanbul: Timaş. Kazmaz, S. (1944 İkinci kanun 1). Köy Tiyatrosu. Türk Tiyatrosu, s. 6-7 Keyder, Ç. (2009). Toplumsal Tarih Çalışmaları. İstanbul: İletişim. Koçak, D. Ö. (2011). On dokuzuncu Yüzyılın İstanbul'unda Kültürel Dönüşümün Sahnesi Osmanlı Tiyatrosu. İstanbul: Parşömen. Köprülü, M. (1932). M. Köprülü içinde, Birinci Tarih Kongresi (s. 44-45). istanbul. Lewis, B. (1993). Modern Türkiye'nin Doğuşu. Ankara: TTK. Mardin, Ş. (1994). Türkiye'de Toplum ve Siyaset, Makaleler 1. İstanbul: İletişim. Nikoliç, M. N. (1935, İkinci Kânun 1). 4000 Yıl Önce Türk Tiyatrosu Nasıldı? Darülbedayi, s. 7-11. Nutku, Ö. (2015). Darülbedayi’den Şehir Tiyatrosu’na. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları. Sevengil, R. A. (2015). Türk Tiyatrosu Tarihi. İstanbul: Alfa Yayınları. Şakiroğlu, M. (1987, Nisan). “Memleketimizde Toplu Tarih Çalışmaları-III”. Tarih ve Toplum, s. 40-49. Tecer, A. K. (1941a, Mart 1). Köylü Temsilleri. Türk Tiyatrosu, s. 12-15. Tecer, A. K. (1941b, Mart 15). Köylü Temsilleri. Türk Tiyatrosu, s. 13- 16. Tecer, A. K. (1941c, Nisan 1). Köylü Temsilleri. Türk Tiyatrosu, s. 14- 16. Togan, Z. V. (1932). Z. V. Togan içinde, Birinci Tarih Kongresi (s. 371). İstanbul: T. C. Maarif vekâleti, Matbaacılık ve Neşriyat Türk Anonim Şirketi.