Elderness and The Structural Change of Elderness in Istanbul

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 1, 58 - 80, 16.04.2018

Habibe Gülsüm Müftüler

Öz

Nowadays, the average life expectancy and the population ageing are
increasing both in Turkey and in many parts of the world. The subject of
elderness becomes important in a social dimension. So there is need to
institutional studies about the problems and the expectations of the elderly
people. It is expected to be improved the elderly politics and services too. Both
the documentation method and the deep interview method are used in this study. In
the sample group of this study there are 45 participants, who are 65 years old
or over and who live in Istanbul. And face to face deep interviews with these
participants are held in Istanbul. So it is aimed that, the explanation of the
present situation of the elderly people in detail. According to the study
results, the traditional image of elderly people is changing and there is a
structural change of elderness. This structural change of elderness is
especially diversification of elderness, getting lonely and younger,
individualization and pluralization of the elderness. But unfortunately, the
social institutions are not enough to provide with the material and the spiritual
needs of the elderly people.

Anahtar Kelimeler

Modernization, Elderness, Sociology, Sociology of Elderness, Institutionalization

İstanbul’da Yaşlılık ve Yaşlılığın Yapısal Değişimi

Öz

Günümüzde hem dünyanın pek çok yerinde hem de Türkiye’de ortalama yaşam
beklentisi ve yaşlı nüfus artmakta yani toplumsal yaşlanma görülmektedir.
Dolayısıyla yaşlılık konusu toplumsal açıdan önem kazanmaktadır. Yaşlılarımızın
sorunlarına ve beklentilerine yönelik kurumsal çalışmalar yapılması, toplumsal
ve kültürel yapımıza uygun yaşlılık politikası ve yaşlı hizmetleri
geliştirilmesi beklenmektedir. Bu makalede modernleşme sürecinde toplumumuzda
görülen yaşlılıktaki yapısal değişime ve bununla birlikte ortaya çıkan
kurumsallaşma ihtiyacına değinilmektedir. Bu araştırmada hem dökümantasyon hem de
derinlemesine görüşme yönteminden yararlanılmıştır. Araştırmanın örneklem grubu
İstanbul’un çeşitli bölgelerinde yaşayan 65+ yaşta 45 katılımcıdan
oluşmaktadır. Bu katılımcılarla İstanbul’da yüz yüze derinlemesine görüşme
yapılmış, böylece yaşlıların mevcut durumunun detaylı açıklanması
hedeflenmiştir. Sonuçta modernleşme sürecinden yaşlılarımızın hem olumlu hem de
olumsuz yönde etkilendiği, toplumumuzdaki geleneksel yaşlı imajının değişmekte
olduğu ve yaşlılıkta yapısal değişim görüldüğü anlaşılmaktadır. Toplumumuzdaki
bu yaşlılığın yapısal değişiminin -özellikle yaşlılığın farklılaşması,
yalnızlaşması, gençleşmesi, bireyselleşmesi ve çoğullaşması- şeklinde olduğu
söylenebilir. Ancak toplumsal kurumlarımızın yaşlılarımızın maddi ve manevi
ihtiyaçlarını karşılamakta yetersiz kaldığını; özellikle ekonomi, siyaset ve
din kurumlarının hizmetlerinin yetersiz bulunduğunu söyleyebiliriz.
Yaşlılarımız sağlık hizmetlerinden görece memnundur. Genelde kurumsallaşmaya ve
yaşlı hizmetlerine olumlu yaklaşılmakta, kurumsallaşma arttıkça yaşlı
sorunlarının azalması beklenmektedir. 

Anahtar Kelimeler

Modernleşme, Yaşlılık, Sosyoloji, Yaşlılık Sosyolojisi

Kaynakça

• Abduşoğlu, A. (2012). Türkiye’de yaşlılık dönemine ilişkin beklentiler araştırması. 81- 115 (Metin, A., Özmete, E. vd. Der. 2012, 18-24 Mart Yaşlılara saygı haftası: Kuşaklar arası dayanışma ve aktif yaşlanma sempozyumu bildirileri.Ankara Ü. Yaşlılık Çalışmaları UAM, Ankara).
• Akdemir, N., Çınar, F. İ. & Görgülü, Ü. (2007). Yaşlılığın algılanması ve yaşlı ayrımcılığı. Turkish Journal of Geriatrics, 10(4), 215-222.
• Amman, M. T. (2007). Yaşlılıkta serbest zaman faaliyetleri. 161-175 (Bayraktar, M. F. Ed. 2007,Yaşlılık dönemi ve problemleri. N. 51, İstanbul: Ensar).
• Arslan, M. (2009). Geleneksellik ve yaşlı dindarlığı: Taşrada sosyal hizmet alamayan yaşlıların dindarlık durumları üzerine uygulamalı bir inceleme. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 2009(2), 112-125.
• Aydemir, B. (Ed.) (2014). İstatistiklerle yaşlılar, elderly statistics 2013. Türkiye İstatistik Kurumu, Y. No. 4158, Nisan 2014, i-18, 1-91, Ankara.
• Aydın, Ö. G. (2011). Yaşamı sürdürmede dini inancın rolü. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Ü. SBE, Felsefe ve Din B. ABD, 1-194, Ankara.
• Bacanlı, H. & Terzi, Ş. I. (Ed.) (2012). Yetişkinlik ve yaşlılık: Gelişimi ve psikolojisi. İstanbul: Açılım.
• Bahar, G., Bahar, A. & Savaş, H. A. (2009). Yaşlılık ve yaşlılara sunulan sosyal hizmetler. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, 2009, 4(12). 85-98.
• Baran, A. G. (2008). Yaşlılıkta sosyalizasyon ve yaşam kalitesi. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 2008(2), 86-97.
• Baran, A. G. & Çoban, S. (2012). Kuramsal açıdan kuşaklar arası dayanışma: Yaşlı-genç ilişkileri. 189-204 (Metin, A., Özmete, E. vd. 2012).
• Bengtson, V. L. & Oyama, P. S. (2015). Kuşaklar arası dayanışma: Ekonomik ve toplumsal bağların güçlendirilmesi. (H. G. Müftüler, çev.). Toplum Bilimleri Dergisi, Ocak- Haziran 2015, 9(17), 577-594.
• Bilir, N. (2007). Yaşlanan toplum. Yaşlılıkta Kaliteli Yaşam, Hacettepe Ü. GEBAM, Halk Eğitimi Etkinlikleri, B.2, 10-14, Ankara.
• Boz, H. & Türkmen, N. (2012). Kırdan kente göç etmiş olan yaşlıların toplumsal yaşama uyumu ve kuşaklar arası dayanışma. 215-224 (Metin, A., Özmete, E, vd. 2012).
• Bulut, M. (2012). Kültürel bağlamda yetişkinlik-yaşlılık. 391-416 (Bacanlı, H. ve Terzi, Ş. I. 2012).
• Canatan, A. (2008). Toplumsal değerler ve yaşlılar. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 2008, 1(1), 62-71.
• Canatan, A. (2012). Yaşlılar ve toplum. 355-390 (Bacanlı, H. ve Terzi, Ş. I. 2012).
• Ceylan, H., Kurtkapan, H. & Turan, B. (2015a). Literatür: Türkiye’de yaşlıların yaşam durumları. 35-60 (Şentürk, M. ve Ceylan, H. 2015).
• Ceylan, H., Ayar, M. & Günel, Z. (2015b). Küresel ve yerel perspektiften yaşlılara yönelik sosyal politikalar ve uygulamalar. 61-106 (Şentürk, M. ve Ceylan, H. 2015).
• Çohaz, A. (2005). Yaşlılığa genel bakış. B.4, 132-140 (7 Mart 2005, Yaşlanan kadın sempozyumu bildirileri. Hacettepe Ü. GEBAM & HÜKSAM), Ankara.
• Devran, Y. (2007). Gelişmiş ülkelerde yaşlı nüfusun bakımına yönelik çağdaş ve ekonomik uygulamalar: Darülaceze modelinin rehabilitasyonu. 1-179 (Projem İstanbul Araştırma Projesi, İBB, Yeditepe Ü.İ F),İstanbul
• Dohmen, G. (1999). Lifelong learning for all: What can be done to promote lifelong learning?, 1-22 (German Institue for Adult Education, Germany).
• Durak, M. (2012). Yaşlılık döneminde psikososyal ve bilişsel gelişim. 273-310 (Bacanlı, H. ve Terzi, Ş. I. 2012).
• Dülger, İ. (2012). Dünyada ve Türkiye’de yaşlılığın değişen görünümü, değişen politikaları ve aktif yaşlanma kavramı. 31-49 (Metin, A., Özmete, E. vd. 2012).
• Engin, R. (2004). Tarsus’ta dini hayat. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Ü. SBE, Felsefe ve Din B. ABD, 1-157, Ankara.
• Er, D. (2009). Psikososyal açıdan yaşlılık. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, 4(11), 131-144.
• Ergan, N. G. (2006), Yaşlılıkta sosyal uyum. 57-65 (01.10.2007, 1. Ulusal Yaşlılık Konseyi Kongresi, İstanbul TÜRYAK & Hacettepe Ü.), Ankara.
• Ersanlı, K. & Kalkan, M. (Ed.) (2008). Psikolojik, sosyal ve bedensel açıdan yaşlılık. Ankara: Pegem.
• Fichter, J. (2006). Sosyoloji nedir. (N. Çelebi, çev.). 8. Baskı, Ankara: Anı.
• Furseth, I. & Repstad, P. (2011). Din sosyolojisine giriş: Klasik ve çağdaş kuramlar. (İ. Çapcıoğlu ve H. Aydınalp, çev.), Ankara: Birleşik.
• Furseth, I. (2012). Habermas, Bourdieu ve Foucault’nun çalışmalarında din. (M. C. Şahin, çev.). 171-196 [Clarke, P. B. Din sosyolojisi: Kuram ve yöntem. (İ. Çapcıoğlu, çev. Ed.). 2012, C.1, B.1/5, Ankara: İmge].
• Günay, Ü. (2006). Din sosyolojisi. 7. Baskı, İstanbul: İnsan.
• Güngör, Ö. (2012). Yaşlılık ve din. 253-267 (Akyüz, N. ve Çapcıoğlu, İ. Ed. 2012, Din sosyolojisi el kitabı. B.4, Ankara: Grafiker).
• Hazer, O. (2012a). Yaşlılar için evde bakım ve evde ergonomi: Geronteknolojik yaklaşımlar. 339-347 (Metin, A., Özmete, E. vd. 2012).
• Hazer, O. (2012b). Büyük ebeveynlerinin ergenler tarafından algılanan özelliklerini etkileyen faktörlerin incelenmesi. Edebiyat Fakültesi Dergisi, Haziran 2012, 29(1), 123-141.
• Hofman, P. (2012). Yeni bir başlangıç: Emeklilik, keşifler, imkanlar, fırsatlar. (Z. Önen, çev.). İstanbul: İletişim.
• İçli, G. (2008). Yaşlılar ve yetişkin çocuklar. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 2008, 1(1), 29-38.
• İlgar, L. (2008). Yaşlılık dönemi sosyal özellikleri ve serbest zaman etkinlikleri. 63-96 (Ersanlı, K. ve Kalkan, M. 2008).
• İnce, A. (2013). Elli ve üzeri yaş grubundaki üniversite mezunlarında dini hayat. Toplum Bilimleri Dergisi, Ocak-Haziran 2013, 7(13), 211-238.
• Kalaycıoğlu, S. (2012). Kuşaklar arası dayanışma ve aktif yaşlanma. 51-58 (Metin, A., Özmete, E. vd. 2012).
• Kalınkara, V. (2011). Temel gerontoloji: Yaşlılık bilimi. Ankara: Nobel Akademik.
• Kalkan, M. (2008). Yaşlılık: Tanımı, sınıflandırılması ve genel bilgiler. 1-17 (Ersanlı, K. ve Kalkan, M. 2008).
• Karaca, F. (2010). Dindarlığın etkileri. 70-93 (Hökelekli, H. Ed. 2010, Din psikolojisi. N.1085, B.4 Eskişehir: AÜ).
• Kartopu, S. (2006). Dini yaşayışta hayatı sorgulama. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Ü. SBE, Felsefe ve Din B. ABD, 1-129, Adana.
• Kaygusuz, C. (2008). Yaşlılık kuramları. 215-250 (Ersanlı, K. ve Kalkan, M. 2008).
• Kayıklık, H. (2011). Din psikolojisi: Bireysel dindarlık üzerine. Adana: Karahan.
• Kılavuz, M. A. (2002). Yetişkinlik ve yaşlılık döneminde eğitim ve din eğitiminin önemi. Uludağ Üniversitesi İ. F. Dergisi, 2002, 11(2), 59-72.
• Kılıççı, Y. (1988). Yaşlılığın uyum sorunları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim F. Dergisi, (3), 41-45.
• Kırdı, N., Can, F., Karaduman, A., Bayramlar, K. vd. (2007). (Ed.) Türkiye’de yaşlıların durumu ve yaşlanma ulusal eylem planı. 1-113, DPT: Ankara.
• Koç, M. (2002). Gelişim psikolojisi açısından yaşlılık döneminde ruhsal gelişim. Erciyes ÜniversitesiSBE. Dergisi, 2002(12), 287-304.
• Koç, O., Kurtluk, E. & Bayraktar, G. (2012). Evde sağlık hizmetleri. 275-283 (Metin, A., Özmete, E. vd. 2012).
• Konak, A. & Çiğdem, Y. (2005). Yaşlılık olgusu: Sivas huzurevi örneği. Cumhuriyet Üniversitesi SBE. Dergisi, Mayıs 2005, 29(1), 23-63.
• Kumtepe, H. & Akay, S. (2012). Yaşlanan toplum: Türkiye’de demografik geçiş ve yaşlanma olgusu. 61-79 (Metin, A., Özmete, E. vd. 2012).
• Kurt, A. (2009). Dindarlığı etkileyen faktörler. Uludağ Üniversitesi İ. F. Dergisi, 2009, 18(2), 1-26.
• Kutsal, Y. G. (2005). Yaşlanan kadının sağlık sorunları. B.3, 30-49 (7 Mart 2005, Yaşlanan kadın sempozyumu bildirileri. Hacettepe Ü. GEBAM & HÜKSAM), Ankara.
• Kutsal, Y. G. (2012). Yaşlanan dünya ve yaşlanan insan, Birinci basamak için temel geriatri. Ankara Tabip Odası, vd. 7-15 (22-23 Eylül 2012, 1. Basamak İçin Temel Geriatri Sempozyumu, AÜ. Tıp F.).
• McFadden, S. H. (2013). Bağlantı noktaları: Gerontoloji ve din psikolojisi. (E. Erbuğ, çev.). 333-359 (Der. Paloutzian, R. F. ve Park, C. L. 2013, C.1, B.2/9).
• Metin, A., Özmete, E. vd. (Der.) (2012). 18-24 Mart Yaşlılara saygı haftası: Kuşaklar arası dayanışma ve aktif yaşlanma sempozyumu bildirileri. (Ankara Ü. Yaşlılık Çalışmaları UAM.), Ankara.
• Müftüler, H. G. (2016). Modernleşme sürecinde yaşlılık açısından kurumsallaşma ve maneviyat. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Ü. SBE, Felsefe ve Din B. ABD, 1-392, İstanbul.
• Oğuz, M. T. (2007). Yaşlılarda görülen biyolojik ve sosyal değişimler. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Ü. SBE, Antropoloji ABD, Fizik Antropoloji B. D. 1-72, Ankara.
• Park, C. L. (2013). Din ve anlam. (İ. Yenen, çev.). 29-66 (Paloutzian, R. F. ve Park, C. L. 2013, C.2, B.4/16).
• Onur, B. (2011). Gelişim psikolojisi: Yetişkinlik, yaşlılık, ölüm. 9.Baskı, Ankara: İmge.
• Özcebe, H. (2007). Yaşlılar ve güvenli toplumlar. Yaşlılıkta Kaliteli Yaşam, Hacettepe Ü. GEBAM, Halk Eğitimi Etkinlikleri, B.20, 127-132, Ankara.
• Özmete, E. (2012). Açılış konuşması. 13-16 (Metin, A., Özmete, E. vd. 2012).
• Seyyar, A. & Özdemir, S. (2008). AB Sürecinde Türkiye’de dini sosyal hizmetlerin önemi: Türkiye-Almanya örneği. 53-81 (Seyyar, A. Ed. 2008, Manevi sosyal hizmetler. B.1).
• Subaşı, N. (Ed.) (2014). Türkiye’de Dini Hayat Araştırması. Ankara: DİB.
• Şener, A. (2009). Yaşlılık, yaşam doyumu ve boş zaman faaliyetleri. Hacettepe Ü. İ.İ.B.F. Aile ve Tüketici Bilimleri Bölümü, e-dergi,17 Mart 2009, 1-18, Ankara.
• Şentürk, M. & Ceylan, H. (Ed.) (2015). İstanbul’da yaşlanmak: İstanbul’da yaşlıların mevcut durumu araştırması. İstanbul Ü. Edebiyat F. Sosyoloji Araştırma Merkezi & İstanbul Kalkınma Ajansı, İstanbul: Açılım.
• Şentürk, M. & Altan, R. B. (2015a). Giriş: İstanbul’da yaşlıların mevcut durumu araştırması. 13-34 (Şentürk, M. & Ceylan, H. 2015).
• Şentürk, M. & Altan, R. B. (2015b). Nitel araştırma: Yaşlılar neler anlattı?. 229-282 (Şentürk, M. ve Ceylan, H. 2015).
• Şentürk, M. (2015c). Sonuç ve tartışma: Bir yaşam alanı olarak kent ve İstanbul’da yaşlanmak. 283-341 (Şentürk, M. ve Ceylan, H. 2015).
• Terzi, Ş. I. (2012). Yaşam boyu gelişim. 19-48 (Bacanlı, H. ve Terzi, Ş. I. 2012, B.1/1).
• Tufan, İ. (2002). Antik çağdan günümüze yaşlılık: Sosyolojik yaşlanma. 1-248, Antalya: İTGE.
• Tufan, İ. (2003). Modernleşen Türkiye’de yaşlılık ve yaşlanmak: Yaşlanmanın sosyolojisi. İstanbul: Anahtar.
• Tufan, İ. (2007a). ‘Birinci Türkiye Yaşlılık Raporu’. Akdeniz Ü. G.B. Geroyay, 1-177, Antalya.
• Tufan, İ. (2007b). Modernleşme hareketi bağlamında Türkiye’de kuşaklar arası ilişkiler: Modernleşme hareketi genç ve yaşlı kuşakların ilişkilerine nasıl bir etki yapıyor?. 1-158, Akdeniz Ü. G.B. İTGE Arşivi.
• Tufan, İ. (2008). Türkiye gerontoloji ajandası 2020: Türkiye’de bilim insanlarının gözünde yaşlılık sorunları; Görüşler, planlar, talepler. 1-54, Akdeniz Ü. G.B. Antalya: İTGE Arşivi.
• Tufan, İ. & Yazıcı, S. (2009). Yaşlılıkta kuşaklar arası ilişkiler. Toplum ve Sosyal Hizmet, 20(1), 47-52.
• Tufan, İ. (2010a). Türkiye’de gerontoloji. 1-11, Akdeniz Ü. G.B. Antalya: İTGE Arşivi.
• Tufan, İ. (2010b). Gerontolojiye giriş. 1-141, Antalya: İTGE, USUGD.
• Tufan, İ. (2011). Türkiye’de yaşlılara şiddet: 1. Türkiye Gerontoloji Atlası’ndan (GEROATLAS) bir kesit. 1-80, USUGD, Antalya: GeroYay.
• Tufan, İ. (2012). Türkiye’de demografik değişimlerin yaratacağı yaşlanma ve yaşlılık olgusu ve gelecek için öneriler. 15-29 (12-13 Nisan 2012, Sosyal Dönüşüm, Biyoetik ve Kamu Politikaları Konferansı, BM Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu Türkiye MK), Ankara.
• Ünal, M. S. (2012). Bireycilik ve din. 223-235 (Akyüz, N. ve Çapcıoğlu, İ. 2012, B.4).
• Wallace, R. & Wolf, A. (2004). Çağdaş sosyoloji kuramları: Klasik geleneğin geliştirilmesi. (L. Elburuz ve M. R. Ayas, çev.). İzmir: Punto.
• Yapıcı, A. (2012). Türk toplumunda cinsiyete göre dindarlık farklılaşması: Bir meta analiz denemesi. Fırat Üniversitesi İ. F. Dergisi, 2012, 17(2), 1-34.
• Yıldırım, E. (2011). Toplumsal değişme sürecinde aile. 121-138 (Canatan, K. ve
• Yıldırım, E. Ed. 2011, Aile sosyolojisi. 2.Baskı, B.3/2, İstanbul: Açılım).