REFİK HALİT KARAY’IN ESERLERİNDE KATI, SERT GERÇEĞİ DUYGU VE DUYUMLARA DÖNÜŞTÜREN İMGESEL DİL

Yıl 2025, Cilt: 17 Sayı: 34, 71 - 96, 01.12.2025

Cafer Şen

https://doi.org/10.26517/ytea.603

Öz

Metafor, metonimi ve söz sanatlarıyla yüklü imgesel dil, gündelik uzlaşımsal dilin anlam evrenini geri plana iterken geride bıraktığı boşluğa simgesel dilin bastırıp, ötelediği duyum ve duyguları yerleştirmeye çabalar. Dolayısıyla söz sanatlarıyla yüklü imgesel dil, gündelik uzlaşımsal gösterenlerin, bağımsız gösterilenler üzerinde temsil ettiği anlamı yıpratır. Böylelikle yaygın ve genel anlamlandırmadan uzaklaşarak hisse yönelen gösterenler, duygulanımı yeni ilişkilerle alışılmışın dışında farklı kurar. Simgesel alanın yasa ve yasaklarını üzerinde taşıyan diline karşı imgesel bir dille boşluklar, çatlaklar açarak bu alanı aşmaya çalışır. Böylesi bir dil yasa ve yasağın simgesel dili değil Refik Halit’in satırlarında görüldüğü gibi arzunun imgesel dilidir. İşte içerisinde gösterenin, gösterilenden koptuğu, yapı bakımından uzlaşımsal dilin parçalandığı ifadeleri oldukça önemseyen Refik Halit’in eserlerinde görülen imgesel dil tesadüfen ortaya çıkmış değil, bizzat yazın alanında yazarın tercihi ettiği bir anlatımdır. Karay’ın bu çeşitten imgesel dilini “benzetme yapmak” gibi bir indirgeme içerisinde değerlendirmemek gerekir. Refik Halit, bu tür imgesel dili kullandığı cümlelerde “sanki”, “gibi” edatlarıyla ve “benzetiyordum” gibi ifadeler kullanarak gösterenlerin gösterilen üzerinden sonsuz akışı sonucu oluşan psikotik dilden ayrıldığını ortaya koyar. Böylece sadece gösterenlerin yer aldığı gerçeklikten bütünüyle kopup, sanrı alanına yönelmez. Psikolojik diyalektiğin gerçeklik kutbunun ile düşlem kutbu ile eşit bir düzlemde kurulmasını sağlar. Bu makalede Refik Halit’in eserlerinde uzlaşımsal gösteren ve gösterilen ilişkisinin koptuğu ifadeler tespit edilecek. Yeni ortaya çıkan gösteren gösterilen ilişkileri üzerinde durulacak. Sonra da bunların ortaya çıkardığı yeni anlamlar gösterilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

İmgesel Dil , Refik Halit Karay , Sembolik Dil , Gösteren-Gösterilen

THE IMAGINAL LANGUAGE THAT TRANSFORMS HARSH AND SOLID REALITY INTO FEELINGS AND SENSATIONS IN THE WORKS OF REFİK HALİT KARAY

Öz

An imaginal language filled with metaphors, metonymy, and figures of speech pushes the meaning universe of conventional everyday language into the background, while attempting to fill the resulting void with sensations and emotions that the symbolic suppresses or displaces. Thus, imaginal language erodes the meaning represented by everyday signifiers over independent signifieds. By distancing itself from common and widespread interpretations, signifiers oriented toward feeling establish affect in unconventional and new relations. Imaginal language attempts to open gaps and cracks within the language that bears the laws and prohibitions of the symbolic. Such a language, as seen in Refik Halit’s lines, is not the symbolic language of law and prohibition, but the imaginal language of desire. The imaginal language observed in Refik Halit’s works—where the signifier is detached from the signified and conventional language is structurally fractured—did not arise by chance but is a deliberate narrative choice of the author. Karay’s imaginal language should not be simplistically reduced to “making comparisons.” In the sentences where Refik Halit employs such imaginal language, he uses expressions like “sanki” (as if), “gibi” (like), and “benzetiyordum” (I compared) to indicate that he diverges from a psychotic language in which signifiers flow endlessly over signifieds. Thus, he does not completely sever from reality to enter a hallucinatory realm. Instead, he establishes a psychological dialectic that places the poles of reality and imagination on an equal plane. This article will identify expressions in Refik Halit’s works where the relationship between the signifier and the signified is broken. It will focus on the newly emerging relationships between the signifier and the signified. It will then attempt to demonstrate the new meanings that these relationships bring forth.

Anahtar Kelimeler

Imaginal language , Refik Halit Karay , Symbolic language , Signifier-Signified

Kaynakça

• Bollas, Christopher. Sonsuz Soru. Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2024.
• Evans, Dylan. Lacancı Psikanalize Giriş Sözlüğü. Islık Yayınları, 2019.
• Fink, Bruce. Lacancı Psikanalize Bir Giriş. Encore Yayınları, 2016.
• Gençöz, Tülin. Freud’dan Lacan’a Vaka İncelemeleri ve Psikanalitik Değerlendirmeler. Nobel Akademik Yayıncılık, 2022.
• Graybel, Jean. Language And “the Femine” in Nietzseche And Heidegger. Indiana University Press, 1990.
• Jazani, Berjanet, Klinikten Kültüre Lacancı Psikanaliz. Minotor Kitap, 2022.
• Karay, Refik Halit. Ekmek Elden Su Gölden. İnkılâp Yayınevi, 2018.
• Karay, Refik Halit. İki Cisimli Kadın, İnkılâp Yayınevi İstanbul, 2009.
• Karay, Refik Halit. Anahtar. İnkılâp Yayınevi, 2009.
• Karay, Refik Halit. Bu Bizim Hayatımız. İnkılâp Yayınevi, 2009.
• Karay, Refik Halit. Çete. İnkılâp Yayınevi, 2009.
• Karay, Refik Halit. Dişi Örümcek. İnkılâp Yayınevi, 2009.
• Karay, Refik Halit. Dört Yapraklı Yonca. İnkılâp Yayınevi, 2009.
• Karay, Refik Halit. İstanbul’un Bir Yüzü. İnkılâp Yayınevi, 2017.
• Karay, Refik Halit. Kadınlar Tekkesi. İnkılâp Yayınevi, 2009.
• Karay, Refik Halit. Karlı Dağdaki Ateş. İnkılâp Yayınevi, 2009.
• Karay, Refik Halit. Nilgün. İnkılâp Yayınevi, 2009.
• Karay, Refik Halit. Sonuncu Kadeh. İnkılâp Yayınevi, 2009.
• Karay, Refik Halit. Yerini Seven Fidan. İnkılâp Yayınevi, 2009.
• Karay, Refik Halit. Yüzen Bahçe. İnkılâp Yayınevi, 2009.
• Karay, Refik Halit. Memleket Yazıları-3, Edebiyatı Öldüren Rejim. İnkılâp Yayınevi, 2014.
• Karay, Refik Halit. Memleket Yazıları-4, Mutfak Zevkinin Son Günleri. İnkılâp Yayınevi, 2018.
• Karay, Refik Halit. Memleket Yazıları-5, Pek İyi Hatırlarım. İnkılâp Yayınevi, 2014.
• Karay, Refik Halit. Memleket Yazıları-6, Doğuştan Kadıncıl. İnkılâp Yayınevi, 2014.
• Karay, Refik Halit. Memleket Yazıları-12, Karga Bana Dedi Ki: Mizah Yazıları. İnkılâp Yayınevi, 2016.
• Karay, Refik Halit. Memleket Yazıları-14, Cihangir Dalkavuğu Tarih. İnkılâp Yayınevi, 2016.
• Mansfield, Nick. Öznellik: Freud’dan Haraway’e Benlik Kuramları. Babil Kitap 2021.
• Ogden, Thomas H. Zihin Matrisi, Nesne ilişkileri ve Psikanalitik Diyalog. Sfenks Kitap, 2022.
• Soysal, Özge. Psikanaliz ve Edebiyat: Lacan’ın Lituraterre Metni Üzerine. www.ozgesoysal.com, 2024.
• Zizek, Salvoj. Mutlak Geritepme. Encore Yayınları, 2020.