İSLAM İDEOLOJİSİNDE ÜTOPYA VE BİLİM KURGU: ALİ NAR’IN ARILAR ÜLKESİ VE UZAY ÇİFTÇİLERİ ROMANLARININ İNCELENMESİ

Yıl 2025, Cilt: 17 Sayı: 34, 97 - 110, 01.12.2025

Ferhat Mustafa Fıstıkçıoğlu

https://doi.org/10.26517/ytea.601

Öz

Bu çalışma, Türk edebiyatında ütopya ve bilim kurgu türlerinin İslamcı ideoloji bağlamında nasıl şekillendiğini Ali Nar’ın Arılar Ülkesi (1980) ve Uzay Çiftçileri (1988) romanları üzerinden incelemeyi amaçlamaktadır. Türk edebiyatında sayıca sınırlı olan bu türlerde İslamcı bakış açısının anlatıya nasıl yansıdığı ve toplumsal-kültürel eleştirinin nasıl oluşturulduğu araştırılmıştır. Çalışma üç ana soruya odaklanmıştır: 1. Ali Nar, Arılar Ülkesi ve Uzay Çiftçileri romanlarında ütopya ve bilim kurgu türlerini İslamcı ideolojiyi ifade etmek için nasıl kullanmaktadır? 2. Bu romanlarda modernleşme ve gelenek temaları nasıl işlenmekte ve İslamcı ideolojiyle nasıl ilişkilendirilmektedir? 3. Bu eserler, Türk edebiyatındaki ütopya ve bilim kurgu eserleri içinde nereye yerleşmektedir? Metin analizi yöntemiyle, her iki roman yakın okuma tekniğiyle incelenmiş; tematik motifler, alegorik yapılar ve ideolojik göndermeler tespit edilmiştir. Arılar Ülkesi, arı kolonisinin hiyerarşik düzeniyle ideal İslami toplumu resmederken; Uzay Çiftçileri, uzay yolculuğuyla evrensel cihat vizyonunu sunmaktadır. Modernleşmenin gelişmelerine (harf inkılabı, köy enstitüleri) ve seküler paradigmalara yönelik eleştirel duruş, her iki romanda da didaktik bir üslup ve katı ideolojik perspektifle öne çıkmaktadır. Bu durum edebî derinliği zaman zaman sınırlamıştır. Çalışma, İslamcı ideolojinin ütopya ve bilim kurgu aracılığıyla temsilini ve romanların bu türlere ideolojik çeşitlilik bakımından hangi katkıları sunduğunu ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Yeni Türk edebiyatı , İslami edebiyat , ütopya , bilim kurgu , Ali Nar , Arılar Ülkesi , Uzay Çiftçileri

UTOPIA AND SCIENCE FICTION IN ISLAMIST IDEOLOGY: AN ANALYSIS OF ALİ NAR’S THE LAND OF BEES AND SPACE FARMERS NOVELS

Öz

This study aims to examine how utopian and science fiction genres in Turkish literature are shaped within the context of Islamist ideology, focusing on Ali Nar’s novels Arılar Ülkesi (The Land of Bees, 1980) and Uzay Çiftçileri (Space Farmers, 1988). It investigates how the Islamist perspective is reflected in the narrative and how socio-cultural critique is constructed in these relatively scarce genres within Turkish literature. The study addresses three main questions: 1. How does Ali Nar utilize the utopian and science fiction genres in Arılar Ülkesi and Uzay Çiftçileri to express Islamist ideology? 2. How are the themes of modernization and tradition treated in these novels, and how are they linked to Islamist ideology? 3. Where do these works stand within the broader context of utopian and science fiction literature in Turkish literature? Through textual analysis and close reading techniques, both novels were examined, identifying thematic motifs, allegorical structures, and ideological references. Arılar Ülkesi depicts an ideal Islamic society through the hierarchical order of a bee colony, while Uzay Çiftçileri presents a vision of universal jihad through space exploration. Both novels adopt a critical stance toward modernization (e.g., the alphabet reform [the 1928 transition from Arabic to Latin script], village institutes [rural teacher training schools established in the 1940s]) and secular paradigms, characterized by a didactic tone and a rigid ideological perspective, which at times limits their literary depth. The study elucidates the representation of Islamist ideology through utopian and science fiction frameworks and highlights the contributions of these novels to the ideological diversity of these genres.

Anahtar Kelimeler

Modern Turkish literature , Islamic literature , utopia , science fiction , Ali Nar , The Land of Bees , Space Farmers

Kaynakça

• Açık, Yılmaz ve Çetin Baycanlar, Sema. “Bilimkurgu Romanlarının Alt Türler Açısından İncelenmesi (1980-2000).” International Journal of Language Academy, c. 11, s. 1, 2023, ss. 63-83.
• Bekaroğlu, Hatice. Ali Nar ve İslamî Edebiyat Düşüncesine Yönelik Çalışmaları. Yüksek lisans Tezi. Uludağ Üniversitesi, 2020.
• Canbaz Yumuşak, Firdevs. “Ütopya, Karşı-Ütopya ve Türk Edebiyatında Ütopya Geleneği.” Bilig, c. 61, 2012, ss. 47-70.
• Külahlıoğlu İslam, Ayşenur. İsmail Gaspıralı’nın Darürrahat Projesinde Ütopik İzlekler Edebiyat ve Dil Yazıları: Mustafa İsen’e Armağan. Grafiker Yayınları, 2007.
• Nar, Ali. Ortadoğu Günlüğü. Çığır Yayınları, 1977.
• Nar, Ali. Anadolu Günlüğü. Beyan Yayınları, 1998.
• Nar, Ali. Arılar Ülkesi. Elif Yayınları, 2002.
• Nar, Ali. Uzay Çiftçileri. Elif Yayınları, 2015.
• Özgül, Metin Kayahan. “Bir Ütopya Taslağı: Hayat-ı Muhayyel.” Türk Dünyası Araştırmaları, c. 53, 1988, ss. 133-160.
• Öztürk, Nurettin. Çağdaş Türk Edebiyatında Ütopya. Yüksek Lisans Tezi. İnönü Üniversitesi, 1992.
• Reyhanoğulları, Gökhan. “Türk Edebiyatının İlk Bilim-Kurgu Öyküleri ve Orhan Duru.” Turkish Studies, c. 7, s. 3, 2012, ss. 2183-2197.
• Szyska, Christian. “On Utopian Writing in Nasserist Prison and Laicist Turkey.” Die Welt des Islams, c. 35, s. 1, 1995, ss. 95-125.
• Uçar, Bülent. Der Utopische Roman Das Land der Bienen von Ali Nar. Veröffentlichungen des Islamischen Wissenschafts und Bildungsinstituts, 2011.
• Uğur, Veli. “1980 Sonrası Türkiye’de Popüler Roman.” Prof. Dr. Mine Mengi Adına Türkoloji Sempozyumu, 20-22 Ekim 2011, Çukurova Üniversitesi, 2011, ss. 418-430.
• Uğur, Veli. “1980 Sonrası Türkiye’de Bilimkurgu Romanları.” Edebiyatın İzinde Fantastik ve Bilimkurgu, Editörler Seval Şahin, Banu Öztürk, Didem Ardalı Büyükarman, Bağlam Yayınları, 2015, ss.63-70.