RUHUN SAHNELENİŞİ: NECİP FAZIL KISAKÜREK’İN İLK DÖNEM OYUNLARINDAKİ BAŞKARAKTERLERİN JUNG’UN PSİKOLOJİK TİPLER KURAMI ÇERÇEVESİNDE ANALİZİ

Yıl 2025, Cilt: 17 Sayı: 34, 331 - 352, 01.12.2025

Emine Yıldız

https://doi.org/10.26517/ytea.619

Öz

Antik Çağ’dan itibaren tiyatro, jest, mimik ve hareket aracılığıyla hem görme hem de işitme duyularına hitap eden temel dramatik sanat türlerinden biri olarak kabul edilir. İnsan ruhunu merkeze alan bu metinlerde, çoğu zaman bilinç dışında yer alan öğeler farkında olmadan kurgunun içine yansıyabilmektedir. Söz konusu ögeler, edebî yapıtların farklı disiplinlerin yöntemleri ve perspektifleriyle incelenmesine olanak tanımaktadır. Bu bağlamda psikanalitik kuram çerçevesinde gerçekleştirilen çalışmalar, sanat ve edebiyatın çözümlenmesine kayda değer katkılar sağlamıştır. Carl Gustav Jung’un psikolojiye dair araştırmaları, bireyin hem evrensel hem de kişisel yönlerini esas alarak şekillenmiştir. Kişiliğin ne olduğu ve hangi süreçlerle meydana geldiği sorusu, uzun süre onun düşüncelerini meşgul etmiş ve bu doğrultuda geliştirdiği tipoloji Psikolojik Tipler adlı eserinde toplanmıştır. Jung, söz konusu çalışmada bilincin farklı yönlerini ve zihnin dış dünyaya karşı geliştirdiği tavırları incelemiş, böylelikle bir bilinç psikolojisi ortaya koymayı amaçlamıştır. Bu çalışmada, Necip Fazıl Kısakürek’in ilk dönem oyunlarında yer alan başkarakterlerin çeşitliliği, ruhsal nitelikleri ve ilişkilerindeki tutumları Jung’un kişilik tipolojisi çerçevesinde ele alınmaktadır. Böyle bir yaklaşımın, söz konusu karakterlerin hem içsel dünyalarının hem de sosyal davranışlarının farklı bir bakış açısıyla değerlendirilmesine katkı sağlayabileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Carl Gustav Jung , Psikolojik Tipler Kuramı , Necip Fazıl Kısakürek ilk dönem oyunları

THE STAGING OF THE SOUL: AN ANALYSIS OF THE MAIN CHARACTERS IN NECİP FAZIL KISAKÜREK’S EARLY PLAYS WITHIN THE FRAMEWORK OF JUNG’S PSYCHOLOGICAL TYPES THEORY

Öz

Since ancient times, theater has been recognized as a fundamental dramatic art form that appeals to both sight and hearing through gestures, facial expressions, and movement. These texts, which focus on the human spirit, often reflect elements outside of consciousness within the narrative without the author being aware of it. These elements enable literary works to be analyzed using methods and perspectives of various disciplines. In this context, studies based on psychoanalytic theory have made significant contributions to the analysis of art and literature. Carl Gustav Jung’s research on psychology was shaped by focusing on both the universal and personal aspects of the individual. The question of what personality is and through which processes it comes into being occupied his thoughts for a long time, and the typology he developed in this regard is compiled in his work Psychological Types. In this work, Jung examined the different aspects of consciousness and the attitudes the mind develops towards the outside world, aiming to establish a psychology of consciousness. This study examines the diversity of the main characters in Necip Fazıl Kısakürek’s early plays, their psychological characteristics, and their attitudes in relationships within the framework of Jung’s personality typology. It is believed that such an approach can contribute to the evaluation of both the inner worlds and social behaviors of these characters from a different perspective.

Anahtar Kelimeler

Carl Gustav Jung , Theory of Psychological Types , Necip Fazıl Kısakürek’s early plays

Kaynakça

• Beebe, John. Psikolojik Tipte Enerji ve Örüntüler “Bilincin Haznesi”. BilgeSu Yayıncılık, 2019.
• Emre, İsmet. Edebiyat ve Psikoloji. Anı Yayıncılık, 2006.
• Fordham, Frieda. Jung Psikolojisinin Ana Hatları. Çeviren Aslan Yalçıner, Say Yayınları, 2023.
• Jung, Carl Gustav. Analitik Psikoloji. Çeviren Ender Gürol, Payel Yayınları, 2006.
• Jung, Carl Gustav. İnsan Ruhuna Yöneliş. Çeviren Engin Büyükinal, Say Yayınları, 2018.
• Jung, Carl Gustav. Psikolojide Tipler. Çeviren Nur Nirven, Pinhan Yayıncılık, 2024.
• Jung, Carl Gustav. Ruh “İnsan, Sanat, Edebiyat”. Çeviren İsmail Hakkı Yılmaz, Pinhan Yayıncılık, 2024.
• Jung, Carl Gustav. Dört Arketip. Çeviren Zehra Aksu Yılmazer, Metis Yayınları, 2024.
• Jung, Carl Gustav. Kişiliğin Gelişimi. Çeviren Duygu Olgaç, Pinhan Yayıncılık, 2024.
• Jung, Carl Gustav. Arketipler ve Kollektif Bilinçdışı. Çeviren: Canberk Şeref, Pinhan Yayıncılık, 2025.
• Kısakürek, Necip Fazıl. Sabır Taşı. Büyük Doğu Yayınları, 1995.
• Kısakürek, Necip Fazıl. Tohum. Büyük Doğu Yayınları, 1997.
• Kısakürek, Necip Fazıl. Reis Bey. Büyük Doğu Yayınları, 1997.
• Kısakürek, Necip Fazıl. Siyah Pelerinli Adam. Büyük Doğu Yayınları, 2011.
• Kısakürek, Necip Fazıl. Abdülhamîd Han. Büyük Doğu Yayınları, 2011.
• Kısakürek, Necip Fazıl. Bir Adam Yaratmak. Büyük Doğu Yayınları, 2013.
• Kısakürek, Necip Fazıl. Para. Büyük Doğu Yayınları, 2015.
• Naykı, Nil Korkut. “Edebiyat Çalışmaları ve Psikoloji.” Pivolka, c. 7 s. 22, 2012, ss. 9- 11.
• Orhan, M. Okay. “Necip Fazıl Şiiri ve Poetikası, Necip Fazıl Kısakürek.” T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2013.
• Okay, M. Orhan. Necip Fazıl “Sıcak Yarada Kezzap”. Dergâh Yayınları, 2018.
• Phillips, Adam. Hep Vaat Hep Vaat “Edebiyat ve Psikanaliz Üzerine Denemeler”. Çeviren Ferit Burak Aydar, Metis Yayınları, 2023.
• Sambur, Bilal. Bireyselleşme Yolu: Jung’un Psikoloji Teorisi. Elis Yayınları, 2005.
• Schneider, Michel. Okumak ve Anlamak “Edebiyatta Psikanaliz: Freud, James, Nabokov, Pessoa, Proust, Rance, Schnitzler”. Çeviren Nazlı Ceyhan Sümter, Kolektif Kitap, 2021.
• Stevens, Anthony. Jung. Çeviren Nursu Örge, Dost Yayınları, 2014.