ÇOCUK KİTAPLARINA YANSIYAN AKRAN ZORBALIĞI ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2025, Cilt: 17 Sayı: 34, 425 - 450, 01.12.2025

Sefa Yurdakul , Hülya Yazıcı Okuyan

https://doi.org/10.26517/ytea.625

Öz

Bu çalışmada çocuk kitaplarına yansıyan akran zorbalığı farklı yönleriyle incelenmiştir. Akran zorbalığına dair temel bilgiler edinildiktn sonra araştırmanın amacı doğrultusunda yayınevlerinin internet adresleri taranmış ve akran zorbalığı konulu 20 kitap belirlenmiştir. Bu kitapların on tanesi çeviri kitap, on tanesi de Türk Edebiyatı’na ait yerli kitaplardan oluşmaktadır. Araştırmanın temel veri kaynağını çocuk kitapları oluşturmaktadır, bu sebeple araştırmamızda nitel araştırma yöntemlerinden betimsel tarama kullanılmıştır. Araştırma bulguları alanyazın taramasıyla oluşturulan kontrol listesi aracılığıyla elde edilmiştir. Araştırmada kontrol listesinde bulunan maddelerin kitaplarda tekrarlanma frekanslarına bakılmıştır. Bu doğrultuda tüm kitaplarda zorbalıkla ilgili bulgulara rastlanmıştır. Zorbalığın en çok geçtiği kitap Benim Adım Jack kitabıdır . İnclelenen kitaplarda en sık rastlanan zorbalık türü sözel zorbalık olurken, en az rastlanan zorbalık türü siber zorbalıktır. İncelenen tüm kitaplarda yer alan akran zorbalığı bulguları çocukların yaş ve gelişim seviyesine uygundur. Kitaplar sayesinde akran zorbalığı olgusu tüm çocuklara sezdirilebilir. Çocukların böyle bir durum karşısında ne yapması gerektiğinin kitaplarda yer alması zorbalıkla mücadele açısından önemlidir. Akran zorbalığıyla ilgili farkındalık oluşturmak için özel amaçla yazılmış çocuk kitaplarının sayısı arttırılmalıdır. Bu alanda yazılmış kitapların çocuklarla buluşması akran zorbalığıyla mücadele için önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Türkçe Öğretimi , Duyarlık Eğitimi , Çocuk Edebiyatı , Akran Zorbalığı

A REVIEW ON PEER BULLYING REFLECTED IN CHILDREN’S BOOKS

Öz

İn this study, peer bullying, which is reflected in children’s books, has been examined fr In this study, peer bullying, which is reflected in children’s books, has been examined from different aspects. After obtaining basic information about peer bullying, the internet addresses of publishing houses were scanned in the context of the purpose of the research and 20 books on peer bullying were determined. Ten of these books consist of translation books and ten of them are domestic books belonging to Turkish Literature. Children’s books constitute the main data source of the research, therefore, content analysis, one of the qualitative research methods, was used in our research. The research findings were obtained through the checklist created by the literature review. In the study, the repetition frequencies of the items in the checklist in the books were examined. In this direction, findings about bullying were found in all the books. The book with the most bullying is My Name is Jack. Verbal bullying is the most common type of bullying in the reviewed books, while cyberbullying is the least common type of bullying . The peer bullying findings in all the books reviewed are appropriate for the age and developmental level of the children. Thanks to books, the phenomenon of peer bullying can be perceived by all children. It is important for the fight against bullying to include what children should do in such a situation in the books. In order to raise awareness about peer bullying, the number of children’s books written for special purposes should be increased. It is important to meet the books written in this field with children in order to combat peer bullying.om different aspects. After obtaining basic information about peer bullying, the internet addresses of publishing houses were scanned in the context of the purpose of the research and 20 books on peer bullying were determined. Ten of these books consist of translation books and ten of them are domestic books belonging to Turkish Literature. Children’s books constitute the main data source of the research, therefore, content analysis, one of the qualitative research methods, was used in our research. The research findings were obtained through the checklist created by the literature review. In the study, the repetition frequencies of the items in the checklist in the books were examined. In this direction, findings about bullying were found in all the books. The book with the most bullying is My Name is Jack (f=12). Verbal bullying (f=62) is the most common type of bullying in the reviewed books, while cyberbullying is the least common type of bullying (f=3). The peer bullying findings in all the books reviewed are appropriate for the age and developmental level of the children. Thanks to books, the phenomenon of peer bullying can be perceived by all children. It is important for the fight against bullying to include what children should do in such a situation in the books. In order to raise awareness about peer bullying, the number of children’s books written for special purposes should be increased. It is important to meet the books written in this field with children in order to combat peer bullying.

Anahtar Kelimeler

Children’s Books , Peer Bullying , Turkish Teaching , Sensitivity Training

Kaynakça

• Adıgüzel, E. (yz.). Lise öğrencilerinin kullandıkları zorbalıkla başa çıkma stratejileri ile kişisel uyum düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Akün, Ömer Faruk. (1994). “Divan Edebiyatı.” İslâm Ansiklopedisi, 9. cilt, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, ss. 389-427.
• Aslan, C. (1998). Çocuk edebiyatı ve duyarlık eğitimi. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Ayık, İ. (2014). Ortaokullarda şiddet ve okul iklimi arasındaki ilişki (Konya ili örneği). Yüksek Lisans Tezi, Mevlana Üniversitesi, Konya.
• Bedford, April Whatley, Şirin, M. R. ve Kaya, M. (2018). “Çocuk Edebiyatı İlkokul Eğitim Programının Temelini Oluşturmalıdır.” Çocuk ve Medeniyet Dergisi, 3(6).
• Bekiroğlu, Nazan. t.y. “Osmanlıda Kadın Şairler.” EdebiyatTurk. Milliyet. Web. 5 Kasım 2009.
• Bilgin, A. (2008). Okullarda şiddeti önlemede bir yöntem: çatışma çözme. Ezgi Kitabevi.
• Burunkıran, P. ve Uçanok, Z. (2012). “İlk ve orta ergenlikte akran zorbalığı: gerçekleştiği yerler ve baş etme yolları.” Türk Psikoloji Yazıları, 15(29), 68.
• Can, Y. (2007). İlköğretim okullarında şiddet (öğrenci, öğretmen ve yöneticilerin yaklaşımları). Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi, İstanbul.
• Church, K., Gottschalk, C. M. ve Leddy, J. (2003). “Enhance Social And Friendship Skills.” Journal of Intervention in School and Clinic, 38(5), ss. 307-310.
• Dardağan, M. (2000). İlköğretim dönemi çocuklarının sosyal ve akademik becerilerini geliştirmede yardımcı ebeveyn eğitim programının değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Gregory, K. E. ve Vessey, J. A. (2004). “Bibliotherapy: A strategy to help students with bullying.” The Journal of School Nursing, 20(3), ss. 127–133.
• Hakan, S. (2011). “İlköğretim öğrencilerinin farklı zorbalık türleri ile karşı karşıya kalma sıklığının ve boyun eğme davranışı ile durumluk-sürekli öfke ile ilişkisinin karşılaştırılması.” Millî Eğitim Dergisi, 41(190), ss. 54-71.
• Harris, S. ve Petrie, G. F. (2003). Bullying: the bullies, the victims, the bystanders. Scarecrow Press.
• Hilooğlu, S. ve Cenkseven Önder, F. (2010). “İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinde zorbalığı yordam ada sosyal beceri ve yaşam doyumunun rolü.” Elementary Education Online, 9(3), ss. 1159-1173.
• Kapçı, E. (2004). “İlköğretim öğrencilerinin zorbalığa maruz kalma türünün ve sıklığının depresyon, kaygı, benlik saygısıyla ilişkisi.” Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 37(1), ss. 1-13.
• Kartal, H. ve Bilgin, A. (2007). “İlköğretim öğrencilerine yönelik bir zorbalık karşıtı program uygulaması: Okulu zorbalıktan arındırma programı.” Eğitimde Kuram ve Uygulama, 3, ss. 207-227.
• Kartal, H., Balantekin, Y., Bilgin, A. ve Suyuçok, M. (2009). “Ev ve okul yaşantılarında zorbalığa etki eden faktörler: Bir karma yöntem araştırması.” Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 7(1), ss. 50-85.
• Kaya, M. (2014). “Okuma kültürü ve çocuk edebiyatı.” Türk Dili: Dil ve Edebiyat Dergisi, Çocuk ve İlk Gençlik Edebiyatı Özel Sayısı.
• Kepenekci-Karaman, Y. ve Çınkır, S. (2001). Bullying among students in Turkish high schools. Yayımlanmamış araştırma, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi.
• Kristensen, S. M. ve Smith, P. K. (2003). “The use of coping strategies by Danish children” Scandinavian Journal of Psychology, 44(5), ss. 479-488.
• Kulaksızoğlu, A. (2001). Ergenlik Psikolojisi. Remzi Kitabevi.
• Olweus, D. (1993). Bullying at school: What we know and what we can do. Blackwell.
• Rigby, K. (2007). Bullying in schools: and what to do about it. ACER Press.
• Sipahi Tıpırdamaz, H. (2008). İlköğretim … akran zorbalığı, etkileyen ve eşlik eden faktörler. Doktora Tezi. https://tez.yok.gov.tr
• Tavşancıl, E. ve Aslan, E. (2001). İçerik analizi ve uygulama örnekleri. Epsilon.
• Totan, T. ve Kabakçı, Ö. F. (2010). “İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinde sosyal duygusal öğrenme becerilerinin zorbalığı yordama gücü.” Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(2), ss. 575-600.
• Wei, H., Jonson-Reid, M. ve Tsao, H. (2007). “Bullying and victimization among Taiwanese 7th graders…” Journal of International School Psychology, 28(4), ss. 476-500.
• Yavuzer, Y. (2011). “Okullarda saldırganlık/şiddet…” Millî Eğitim Dergisi, 41(192), ss. 43-61.
• Yıldırım, R. (2012). “Akran zorbalığı.” Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2), ss. 39-51.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.