TOMRİS UYAR’IN GÜNLÜKLERİNDE KURMACA İLE GERÇEKLİK SINIRINDA HİKÂYELEŞEN GÜNLER

Yıl 2025, Cilt: 17 Sayı: 34, 531 - 554, 01.12.2025

Tolga Başdamar

https://doi.org/10.26517/ytea.602

Öz

Günlükler, yazarının iç dünyasını anlatırken yazıldığı dönemin bir panoramasını sunar. Günlükler ayrıca öykü ve roman gibi türlerde de bir anlatım tekniği olarak kullanılır. Türk ve dünya edebiyatında günlük şeklinde yazılmış birçok önemli roman vardır. Günlüklerin bahsedilen özelliklerine değinen farklı araştırmalar yapılmıştır. Bu makalenin amacı ise kurmaca anlatılara özgü teknikleri günlüklerde araştırmak ve yazarların günlük yaşamı hikâyeleştirme yeteneklerini somutlaştırmaktır. Tomris Uyar’ın öykücü kimliği, günlüklerinin anlatım ve içerik bakımından zenginliği, makale için yazarın günlüklerinin seçilmesinin ana nedenleridir. İncelemeler metin merkezli bir anlayışla, anlatıbilimin temel kavramları etrafında gerçekleştirilmiş, Türk ve dünya edebiyatındaki önemli araştırmacıların görüşlerinden faydalanılmıştır. Makalede Tomris Uyar’ın hikâyeleştirme yeteneğinin günlüklerine yoğun olarak yansıdığı ve “anımsama”, “aydınlanma anı”, “sürpriz”, “ironi”, “nedensellik”, “bakış açısı farklılığı”, “zıtlaştırma” gibi kurmaca anlatılara özgü tekniklere günlüklerinde geniş yer verdiği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Günlük , yazar günlükleri , Tomris Uyar , hikâyeleştirme teknikleri

DAYS THAT STORIES ON THE BORDER OF FICTION AND REALITY IN TOMRIS UYAR’S DIARIES

Öz

Diaries offer a panorama of the period in which they were written, while recounting the author’s inner world. Diaries are also used as a narrative technique in genres such as short stories and novels. Many important novels in Turkish and world literature have been written in the form of diaries. Various studies have been conducted addressing the aforementioned characteristics of diaries. The aim of this article is to explore the techniques specific to fictional narratives in diaries and to illustrate the authors’ ability to narrate daily life. Tomris Uyar’s storytelling identity and the richness of her diaries in terms of narrative and content are the primary reasons for selecting her diaries for this article. The analyses were conducted with a text-centered approach, focusing on the fundamental concepts of narratology, and drawing on the insights of prominent researchers in Turkish and world literature. The article concludes that Tomris Uyar’s talent for storytelling is profoundly reflected in her diaries, and that she extensively utilizes techniques specific to fictional narratives, such as “reminiscence,” “moment of enlightenment,” “surprise,” “irony,” “causality,” “difference of perspective,” and “contrast.”

Anahtar Kelimeler

Diary , writer’s diaries , Tomris Uyar , storytelling techniques

Kaynakça

• Akatlı, Füsun. “Derine Yazılı Günler (Tomris Uyar).” Eleştirinin Sesi, Kırmızı Kedi Yayınevi, 2016, ss. 109-111.
• Aristoteles. Poetika. Çeviren İsmail Tunalı, Remzi Kitabevi, 2012.
• Benjamin, Walter. “Hikâye Anlatıcısı.” Son Bakışta Aşk, Hazırlayan Nurdan Gürbilek, Çeviren Nurdan Gürbilek-Sabir Yücesoy, Metis Yayınları, 2021, ss. 86-112.
• Bezirci, Asım. “İpek ve Bakır, Tomris Uyar.” 1950 Sonrasında Hikâyecilerimiz, Evrensel Basım Yayın, 2023, ss. 212-217.
• Booth, Wayne C. Kurmacanın Retoriği. Çeviren Bülent O. Doğan, Metis Yayınları, 2012.
• Chatman, Seymour. Öykü ve Söylem Filmde ve Kurmacada Anlatı Yapısı. Çeviren Özgür Yaren, De Ki Yayınları, 2009.
• Çetişli, İsmail. Metin Tahlillerine Giriş/2 Hikâye-Roman-Tiyatro. Akçağ Yayınları, 2014.
• Dervişcemaloğlu, Bahar. Anlatıbilime Giriş. Dergâh Yayınları, 2014.
• Dervişcemaloğlu, Bahar. “Deneysel Bir Günlük Roman Örneği: ‘Suzan Defter’ .” Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları, s. 9, 2014 Nisan, ss. 17-36.
• Eco, Umberto. Popüler Roman Kahramanları. Çeviren Kemal Atakay, Alfa Yayınları, 2017.
• Egri, Lajos. Piyes Yazma Sanatı. Çeviren Suat Taşer, Agora Kitaplığı Yayınları, 2012.
• Erkman-Akerson, Fatma. Göstergebilime Giriş. Multilingual Yayınları, 2005.
• Enginün, İnci. Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı. Dergâh Yayınları, 2013.
• Forster, E. M. Roman Sanatı. Çeviren Ünal Aytür, Milenyum Yayınları, 2016.
• Gariper, Cafer. “Küçürek Öyküde Şiirsel Söylem ve Türler Arası Geçişkenlik.” Kavram ve İçerik Boyutuyla Küçürek Öykü Paneli, 38. ICANAS Edebiyat Bilimi Sorunları ve Çözümleri (10-15 Eylül 2007), c. IV, 2008, ss. 2029-2041.
• Hattatoğlu, Dilek. “Yeni Çıkan Kitaplar Üzerine Yazarlarla Söyleşiler: Tomris Uyar/Sesler, Yüzler, Sokaklar…” Kitapla Direniş Yazılar, Söyleşiler, Soruşturmalar, Hazırlayan Handan İnci, Yapı Kredi Yayınları, 2016. ss. 335-337.
• Hece Dergisi Günlük Özel Sayısı. Hece Yayınları, s. 222/223/224, 2015 Haziran-Temmuz-Ağustos.
• Huyugüzel, Ö. Faruk. Eleştiri Terimleri Sözlüğü. Dergâh Yayınları, 2018.
• İnci, Handan. “Tomris Uyar’ın Öykülerinde Yaz, Deniz, Güneş…” Kitap-lık, s. 130, 2009 Eylül, ss. 66-72.
• James, Henry. “Sürpriz Unsuru.” Roman Teorisi, Hazırlayan Philip Stevick, Çeviren Prof. Dr. Sevim Kantarcıoğlu, Akçağ Yayınları, 2010. ss. 63.
• Kaygusuz, Sema. “Tomris Uyar Uzak ve Yakın.” Notos Öykü, s. 33, 2012/2, ss. 19-23.
• Kudret, Cevdet. Örneklerle Edebiyat Bilgileri. Kapı Yayınları, 2018.
• Lodge, David. “Şaşırtma.” Kurgu Sanatı, Çeviren Aytaç Ören, Hece Yayınları, 2013, ss. 95-98.
• Özdemir, Emin. Yazınsal Türler. Bilgi Yayınları, 2002.
• Mckee, Robert. Hikâye Senaryo Yazımının Tözü, Yapısı, Üslubu ve İlkeleri. Çeviren Orhan Düz, İnka Yayınları, 2024.
• Miller, William. Senaryo Yazımı Sinema ve Televizyon İçin. Çevirenler Yılmaz Büyükerşen, Yalçın Demir ve Nesrin Esen, Hayalperest Yayınevi, 2016.
• Ramsden, Ashley ve Hollingsworth Sue. Hikâye Anlatma Sanatı. Çeviren Ali Bucak, İletişim Yayınları, 2017.
• Randall, William L. Bizi “Biz” Yapan Hikâyeler Kendimizi Yaratma Üzerine Bir Deneme. Çeviren Şen Süer Kaya, Ayrıntı Yayınları, 2022.
• Sağlık, Şaban. “Şaban Sağlık ile Şiir ve Hikâye Arasındaki Geçişler Üzerine.” Hikâye/Anlatı/Yorum, Hece Yayınları, 2014, ss. 373-392.
• Sazyek, Hakan. Roman Terimleri Sözlüğü. Hece Yayınları, 2013.
• Schacter, Daniel L. Belleğin İzinde Beyin, Zihin ve Geçmiş. Çeviren Eda Özgül, Yapı Kredi Yayınları, 2017.
• Storr, Will. Hikâye Anlatıcılığının Bilimi. Çeviren Esma Fethiye Güçlü, Timaş Yayınları, 2020.
• Susam, Asuman. Toplumsal Bellek ve Belgesel Sinema. Ayrıntı Yayınları, 2021.
• Şahin, Özge. “Tomris Uyar’ın Günlüklerinde “Kadın Söylemi”nin İnşası.” Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, c. 15, s. 29, 2025 Ocak, ss. 97-110.
• Todorov, Tzvetan. Poetikaya Giriş. Çeviren Kaya Şahin, Metis Yayınları, 2024.
• Tosun, Necip. “Tomris Uyar’dan Yazma Dersleri.” Yazma Dersleri Ahmet Mithat Efendi’den Tomris Uyar’a, Ketebe Yayınları, 2025, ss. 507-524.
• Truby, John. Senaryo Anatomisi. Çeviren Funda Uncu, Agora Kitaplığı Yayınları, 2018.
• Türk Dili Dergisi Günlük Özel Sayısı. Türk Dil Kurumu Yayınları, c. XI, s. 127, 1962 Nisan.
• Türk Dil Kurumu Sözlükleri. “İroni.” https://sozluk.gov.tr/. Erişim tarihi: 05.06.2025.
• Uyar, Tomris. Gündökümü Bir Uyumsuzun Notları-I. Yapı Kredi Yayınları, 2013.
• Uyar, Tomris. Gündökümü Bir Uyumsuzun Notları-II. Yapı Kredi Yayınları, 2009.
• Vogler, Christopher. Yazarın Yolculuğu Senaryo ve Öykü Yazımının Sırları. Çeviren Kenan Şahin, Okuyan Us Yayınları, 2021.
• Yazbahar, Zehra ve Anıl Çelik. “Bir Uyumsuzun Notları: Tomris Uyar’ın Güncelerine Yansıyan Çocukluk ve Gençlik Hatıraları.” Mavi Atlas, c. 11(2), 2023, ss. 335-348.