ANALYSIS OF PEYAMİ SAFA'S NOVEL "MAHŞER (ARMAGEDDON)" FROM A SOCIAL AND POLITICAL CHANGE PERSPECTIVE

Yıl 2010, Sayı: 3, 39 - 57, 30.06.2010

Arif Yılmaz

Öz

Peyami Safa's novel Mahşer (Armageddon) covers a period of six months Jollowing the signing of the Moudros armistice treaty. ln addition, it is alsa known that a significant part of tlıe social and political events that took place during the First World War was covered in the work through back and Jorth movements within the story. Although literary review with extra-textual elements is a method being abandoned recently, sometimes it is not possible ta explain literary works without reference ta outside sources. The way social and political events are refiected in the literary work needs ta be identified in order ta fully understand it. The aim of this study is ta identify tlıe sections where lıistorical reality intersects with historical events that the author mentions in the novel and underline Peyami Safa's adherence ta historical documents as part of his understanding of historical novels. Another goal of the study is ta assess a certaiıı historical cross-section with the perspective of the author ofa literary work just as it is included in the work and thus fostering historians' interest towards literary works.

Anahtar Kelimeler

Peyami Safa, Mahşer (Armageddon), Moudros Armistice

SOSYAL VE SİYASİ DEĞİŞMELER AÇISINDAN PEYAMİ SAFA'NIN MAHŞER ROMANI

Öz

Peyami Safa'nın Mahşer adlı romanı, Mondros Mütarekesi'nin imzalanmasından sonraki altı aylık dönemi konu edinir. Ayrıca eser içerisinde geri dönüşlerle Birinci Dünya Savaşı yıllarına ait sosyal ve siyası olayların önemli bir bölümünün konuya dahil edildiği de bilinmektedir. Edebi eser incelemelerinde metin dışı ögelere başvurmak son zamanlarda terk edilmeye çalışılan bir yöntem olmakla birlikte, bazen edebiyat eserlerini sadece kendisiyle açıklamaya çalışmak mümkün olmayabilir. Mahşer romanını da açımlamak için eserin fonunu oluşturan sosyal ve siyası olaylar ile bu olayların edebı esere yansıma biçiminin belirlenmesi gerekmektedir. Bu çalışmamızdaki amacımız, tarihi gerçeklikle, yazarın edebi metne aldığı tarihi olayların kesişen bölümlerini tespit etmek, Peyami Safa'nın tarihı roman anlayışının bilgi ve belgelere olan yakınlığını ortaya koymaktır. Belli bir tarihi kesiti, bir edebı metin yazarının bakış açısıyla, edebi metne dahil olduğu şekliyle yorumlamak, böylelikle tarihçinin edebi metinlere olan ilgisini artırmaya çalışmak da yazının amaçlarından bir diğeridir.

Anahtar Kelimeler

Peyami Safa, Mahşer, roman, tarih, Mondros Mütarekesi

Kaynakça

• Acun, Fatma, (1999), "Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Değişme ve Süreklilik", Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi (Osmanlı Devleti'nin Kuruluşunun 700. Yılı Özel Sayısı).
• Aktaş, Şerif, (1984), Roman Sanatı ve Roman İncelemesine Giriş, Birlik Yayınları, Ankara.
• Be:kes, Niyazi, (2002), Türkiye'de Çağdaşlaşma, YKY, İstanbul.
• Çetin, Nurullah, (2007), Roman Çözümleme Yöntemi, Öncü Kitap, Ankara.
• Erişirgil, Mehmet Emin, (1956), Mehmet Akif, İslamcı Bir Şairin Romanı, Maarif-İnkılap Yayınları, Ankara.
• Gençosman, Kemal Zeki, (1976), Yakın Tarihimizde Yolsuzluk ve Rüşvet Olayları, Şal Yayınları, İstanbul.
• Kaplan, Ramazan, (1998), Edebiyat Bilgi ve Kuramları, Anadolu Üniversitesi, Açıköğretim Fakültesi Yayınları, Eskişehir.
• Lewis, Bernard, (1993), Modern Türkiye'nin Doğuşu, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Mehmet Selahaddin Bey, (1989), İttihad ve Terakkinin Kuruluşu ve Osmanlı Devleti'nin Yıkılışı Hakkında Bildiklerim, İnkılap Yayınları, İstanbul.
• Moran, Berna, (1983), Türk Romanına Eleştirel Bakış, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Önal, Mehmet, (1989), Peyami Safa İmzalı Romanlarda FiktifYapı, (Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi), Konya.
• Sabis, Ali İhsan, (1943), Harp Hatıralarını, c.l, İnkılap Kitaevi, İstanbul.
• Sabis, Ali ihsan, (1990), Birinci Dünya Harbi, Nehir Yayınları, İstanbul.
• Safa, Peyami, (1937), "Peyami Safa Diyor ki", Her Ay, S. 1, 20 Mart - 20 Nisan.
• Safa, Peyami, (1994), Mahşer, Ötüken Yayınları, İstanbul.
• Sertel, Zekeriya, (1977), Hatırladıklarım, Gözlem Yayınları, İstanbul.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi, (2003), XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, 10. bs., Çağlayan Kitabevi, İstanbul.
• Tarancı, Cahit Sıtkı, (1940), Peyami Safa, Semih Lütfi Kitabevi, İstanbul.
• Tekin, Mehmet, (1986), Peyami Safa'nın Romanlarının Yapı ve Anlatım Teknikleri Bakımından İncelenmesi, (Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi), Erzurum.
• Tunaya, Tarık Z., (1959), Hürriyetin İlanı, İkinci Meşrutiyetin Siyası Hayatına Bakışlar, Baha Matbaası, İstanbul.
• Tura!, Sadık, (2004), Edebiyat Bilimine Katkılar I, 2. bs., Yeni Avrasya Yayınları, İstanbul.
• Yakın Tarihimiz, (1962), c. 1, S. 3, 15 Mart.
• Yalçın, Alemdar, (1992), Cumhuriyet Devri Türk Romanı, Kilim Ofset, Ankara.
• Yalçın, Hüseyin Cahit, (1976), Siyasal Anılar, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul.
• Yalman, Ahmet Emin, (1968), Yakın Tarihte Gördükierim ve Geçirdiklerim, c. 1, (1888-1918), Yenilik Basımevi, İstanbul.