ANALYSING OF MATMAZEL NORALİYA’NIN KOLTUĞU IN THE CONTEXT OF LUCIEN GOLDMANN’S LITERATURE/NOVEL SOCIOLOGY UNDERSTANDING

Yıl 2017, Sayı: 17, 88 - 104, 30.06.2017

Ahmet Evis

Öz

Generally having been written out around a mystical structure has caused Peyami Safa’s novels to be examined in amore existentialist way. This study, on Matmazel Noraliya’nın Koltuğu, has been reformed to identify and give meaning to the social factors and individual lives that lay groundwork for mysticism on the sociological context. On the research which has been done on the frame of Lucien Goldmann’s novel-sociology understanding, firstly it has been touched on literature-novel sociology in general terms, and then it was drawn attention to the relationship between society-individual, writer-production and production-structure. The philosophical/literary philosophies/trends which are judges in Turkey and influence the writer were taken into consideration while making determinations in the context of writer-production.

In this study, social stratification, the existence of different types of people intellectual, financial problems and cultural conflicts have been tried to be determined within the boundaries of sociology of novel/literature. The novel, Matmazel Noraliya’nın Koltuğu, bearing traces of Safa's life and experiences, is consistent with Goldmann's examination from this aspect as well.

Anahtar Kelimeler

Peyami Safa, Matmazel Noraliya’nın Koltuğu, Sociology of Novel/Literature

LUCIEN GOLDMANN’IN EDEBİYAT/ROMAN SOSYOLOJİSİ ANLAYIŞI BAĞLAMINDA MATMAZEL NORALİYA’NIN KOLTUĞU ROMANININ İNCELENMESİ

Öz

Peyami Safa’nın romanlarının genellikle mistik bir yapı
etrafında kaleme alınmış olması, eserlerinin daha çok varoluşçu bir şekilde
incelenmesine sebep olmuştur. Çalışma, Matmazel Noraliya’nın Koltuğu’nda,
mistizme zemin hazırlayan toplumsal etkenleri ve bireysel yaşantıları
sosyolojik bağlamda tespit edip anlamlandırmak amacıyla düzenlenmiştir.  Lucien
Goldmann’ın roman sosyolojisi anlayışı çerçevesinde yapılan incelemede
öncelikle genel hatlarıyla edebiyat/roman sosyolojisine değinilmiş; ardından
toplum-birey, yazar-eser ve eser-yapı arasındaki ilişkiye dikkat çekilmiştir.
Yazar-eser bağlamında tespitler yapılırken dönemin Türkiye’sinde hâkim olan ve
yazarı etkileyen felsefî/edebî düşünceler/akımlar göz önüne alınmıştır.

Yapılan incelemede toplumsal
tabakalaşma, fikrî açıdan farklı insan tiplerinin mevcudiyeti, maddî sıkıntılar
ve kültürel çatışmalar Roman/edebiyat sosyolojisinin sınırları çerçevesinde
belirlenmeye çalışılmıştır. Safa’nın hayatından ve deneyimlerinden izler
taşıyan Matmazel Noraliya’nın Koltuğu romanı bu yönüyle de Goldmann’ın
incelemesine uygunluk göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Peyami Safa, Matmazel Noraliya’nın Koltuğu, Roman/Edebiyat Sosyolojisi, Lucien Goldmann

Kaynakça

• Akşin, Sina. (2004). Ana Çizgileriyle Türkiye’nin Yakın Tarihi. Ankara: Kırlangıç.
• Akten, Sevim (1999). “Yazın ve Toplum İlişkisi Üzerine Kuramsal Bir Yaklaşım: Yazın Toplumbilimi”, Edebiyat ve Toplum Sempozyumu, Gaziantep: Ankara Üniversitesi Tömer Yayınları, ss. 162-167.
• Alver, Köksal (2004). Edebiyat Sosyolojisi. Ankara: Hece.
• Alver, Köksal (2011). Berna Moran ve Edebiyat Sosyolojisi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26: 63-72.
• Aytaş, Gıyasettin (2000). Peyami Safa'nın Matmazel Noraliya'nın Koltuğu Adlı Romanında Esere Yansıyan Şahıslar Dünyası. Türk Yurdu Roman Özel Sayısı, 153: 267-277.
• Aytaş, Gıyasettin (2008). Tematik Roman İncelemeleri –Hayata Ayna Tutan Romanlar-. Ankara: Akçağ.
• Bodur, Harun (2005). Kronolojik 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi. Ankara: Çağlar.
• Durna, Tezcan (2009). Kemalist Modernleşme ve Seçkinlik. Ankara: Dipnot.
• Eagleton, Terry (2012). Marksizm ve Edebiyat Eleştirisi. Utku Özmakas (Çev.). İstanbul: İletişim.
• Goldmann, Lucien (1998). Diyalektik Araştırmalar. Afşar Timuçin, Mehmet Sert (Çev.). İstanbul: Toplumsal Dönüşüm.
• Goldmann, Lucien (2005). Roman Sosyolojisi. Ayberk Erkay (Çev.). Ankara: Birleşik.
• Gürsel, Nedim (1997). Başkaldıran Edebiyat. İstanbul: Yapı Kredi.
• İnal, Tanju (1979). “Oluşumsal Yapısalcı Yazın Eleştirisine Uygulamalı Bir Yaklaşım: Goldmann’dan Racine’i Okurken”, Fransız Dili ve Edebiyatı Dergisi (FDE), 1(4): 61-71.
• Moran, Berna (2011). Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış 1. İstanbul: İletişim.
• Naci, Fethi (1990). 100 Soruda Türkiye’de Roman ve Sosyal Değişme. İstanbul: Gerçek.
• Özbaş, Ece (2002). Peyami Safa, Hayatı, Sanatı Eserleri ve Eserlerinden Seçmeler. İstanbul: Hikmet.
• Parla, Jale (1990). Peyami Safa 20. Asır Avrupa ve Biz. İstanbul: Ötüken.
• Parla, Jale (2000). Don Kişot’tan Bugüne Roman. İstanbul: İletişim.
• Safa, Peyami (1978). Doğu Batı Sentezi. İstanbul: Yağmur.
• Safa, Peyami (2006). Matmazel Noraliya’nın Koltuğu, İstanbul: Ötüken.
• Sağlık, Şaban (2012). "Popüler Romanlar ve Edebiyat Sosyolojisi." Edebiyat Sosyolojisi İncelemeleri. Ankara: Hece.
• Sartre, J. Paul (2012). Varoluşçuluk,  Asım Bezirci (Çev.).  İstanbul: Say.
• Şan, Mustafa Kemal (2004). "Edebiyat Sosyolojisine Yaklaşımlar". Edebiyat Sosyolojisi, Köksal Alver (Ed.). Ankara: Hece.
• Şenderin, Zübeyde (2010). Ruhçu ve Maddeci Görüş Ekseninde ‘Matmazel Noraliya’nın Koltuğu. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 28: 209-232.
• Tekin, Mehmet (1999). Romancı Yönüyle Peyami Safa. İstanbul: Ötüken.
• Tiken Servet (2009). Fakir Baykurt’un Yılanların Öcü Adlı Romanına Oluşumsal Yapısalcı Bir Yaklaşım. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13 (1): 43-56.
• Tilbe, A. (2004). “Sartre’ın Bekleyiş Adlı Romanına Goldmann’cı Bir Yazın Toplumbilimsel Yaklaşım”, Edebiyat Sosyolojisi, Köksal Alver (Ed.). Ankara: Hece.