BİR ADA HİKÂYESİ’NDE TARİH, KİMLİK, BELLEK

Yıl 2017, Sayı: 18, 156 - 176, 18.12.2017

Alev Onder

Öz

Yaşar Kemal, Bir Ada Hikâyesi başlıklı dörtlemede Anadolu coğrafyasında farklı etnik ve dinî kimliğe sahip insanların Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra yaşadıkları dramı şiirsel bir anlatımla yansıtır. Dörtlemenin ilk kitabı, Fırat Suyu Kan Akıyor Baksana, savaş sonrasında yaşadıkları travmaların üstesinden gelerek öz kimliğini yeniden inşa etmeye çalışan insanların çabasını anlatmaktadır. Hıristiyan Rum Vasili ile Müslüman Türk Yüzbaşı Poyraz Musa’nın sığındıkları adada kendi ben’leri, ötekiler ve doğa ile ilişkileri dile getirilmektedir. Yaşar Kemal, mübadele sonrasında Karınca (Mirmingi) adasında yaşananları dile getirirken “insan gerçekliği”ne odaklanmaktadır. Yazar, çokkültürlü yapının birlik ve beraberlik sayesinde korunabileceğinin altını çizmektedir. Azınlığa mensup insanların yaşadıkları toprakların değerlerine sahip çıkarak adayı “yurt” edinme hâlleri roman karakterlerinin geçmiş zamanla ilişkisi üzerinden anlatılmaktadır. Yazarın savaş karşıtı bir tutum sergilediği görülmektedir. Bu bildirinin amacı tarih-kimlik ilişkisini bellek açısından irdeleyen romanda “tarih, kimlik ve bellek” kavramlarının işlevini sorgulamaktır. Jan Asmann ve Maurice Halbwachs’ın bellek üzerine geliştirdikleri kuramdan yola çıkarak romanda tarihi malzemenin ele alınma yöntemi araştırılmaktadır. Anahtar Kelimeler: Tarih, Kimlik, Bellek, Yaşar Kemal, Fırat Suyu Kan Akıyor Baksana. 

Anahtar Kelimeler

Tarih, Kimlik, Bellek, Yaşar Kemal, Fırat Suyu Kan Akıyor Baksana

HISTORY, IDENTITY AND MEMORY IN AN ISLAND STORY

Öz

In the tetralogy titled ‘An Island Story’ Yaşar Kemal lyrically depicts the drama of people from different ethnicity and region in Anatolia after the World War I. The first book of the tetralogy, Fırat Suyu Kan Akıyor Baksana (Look! Fırat River Bleeds) narrated the struggle of the people who effort to recreate self identity after the trauma of the war. The relationship between Christian Rum Vasili and Muslim Turkish Poyraz Musa’s self-identities, the others and nature in the island they nestled was narrated. Yaşar Kemal focuses on ‘human reality’ while depicting the events that occurred in Karınca (Mirmingi) Island after the barter. The author underlines the reality that multicultural order will be able to saved by means of the unity and solidarity. The minorities who advocate the values of the land where they lived and internalized as a homeland are narrated through their relation with the past. The author acted opponent to the war. The purpose of this paper is to examine the history-identity relationship in the novel in terms of memory. Based on the theory of ‘Cultural Memory’ developed by Jan Asmann and Maurice Halbwachs, the method of how the historical material was handled in the novel is researched.

Anahtar Kelimeler

Identity, Memory, Yaşar Kemal, Fırat Suyu Kan Akıyor Baksana, History

Kaynakça

• Akay, Recep (2005). “Kültürel Kimlik ve Kültürlerarası İletişim”. Bilgi, 11: 108-120.
• Akyüz, Yahya vd. (2010). Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi. Ankara:Ayraç.
• Altuğ, Fatih (2007). ‘‘Bir Ada Hikâyesinde Travma, Deneyim, Özne’’. Kitap-lık, 101: 83-89.
• Assman, Jan (2015). Kültürel Bellek. Ayşe Tekin (Çev.). İstanbul: Ayrıntı.
• Akdik, Hazel ve Melek Aydoğan (2014). “Unutma-Hatırlama: Didem Madak Şiirlerinde Bellek İnşası” Didem Madak’ı Okumak. Solmaz Zelyüt (Haz.). İstanbul: Metis.
• Başaran, İnce Gökçe (2007). 'Bellek Yönetimi ve Edebiyat: Türk Ulusal Kimliğinin İnşası ve Tarihi Romanlar'. Kültür ve İletişim, 10(2):63-91.
• Benjamin, Walter (2012). Pasajlar. Ahmet Cemal (Çev.) İstanbul: Yapı Kredi.
• Bergson, Henri (2015). Madde ve Bellek. Işık Ergüden (Çev.) Ankara: Dost.
• Bilgin, Nuri (2007). Kimlik İnşası. İstanbul: Aşina.
• Cebe, Ayaydın Günil (2015). ‘‘Bir Adanın Hikâyesini Anlatmak: Yaşar Kemal’de Tarih, Bellek, Doğa’’. Erdem, 68: 5-22. Connerton, Paul (1999). Toplumlar Nasıl Anımsar. Alaeddin Şenel (Çev.). İstanbul: Ayrıntı.
• Eakin, Paul John (2001). “Autobiography, Identity and the Fiction of Memory” In Memory, Brain and Belief. Daniel Schacter and Elaine Scarry (Edit.). Cambridge: Harvard University Press.
• Gürşimşir İrem (2012). ‘‘Metaforik Bir Kapan Olarak Bellek”. Neye Yarar Hatıralar: Bellek ve Siyaset Çalışmaları. Pınar Melis Yelsalı Parmaksız (Derl.). Ankara: Phoenix.
• Halbwachs, Maurice (1992). On Collective Memory. Chicago: The University of Chicago Press.
• Hızlan, Doğan ‘‘Dört Ay Tek Satır Yazamadım’’. http://www.hurriyet.com.tr/dort-ay-tek-satir-yazamadim-39241525 (Erişim tarihi: 12.09.2017)
• Irzık, Sibel (2013). ‘‘Yaşar Kemal’s Island of Resistance’’. Resistance in Contemporary Middle Eastern Cultures, Literature, Cinema and Music, Londra: Routledge: 49-63.
• İnce, Gökçen Başaran (2016). ‘‘Ulusal Kimlik, Kolektif Bellek ve Edebiyat: Dersimli Kız Romanında Resmi Bellek Temaları’’ Monograf , 5:36-68.
• Kanatlı, Faik ve Çekici Yunus Emre (2013). ‘‘Türkçe Ders Kitaplarında Yer Alan Milli Kültür Temalı Okuma Metinlerinde Öz ve Öteki İmgesi’’. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22, 2: 305 – 314.
• Kemal, Yaşar (2008). Fırat Suyu Kan Akıyor Baksana. İstanbul: Yapı Kredi.
• Kemal, Yaşar (2012). ‘‘Seride Mübadeleyi Anlattım’’ http://www.radikal.com.tr/kultur/seride-mubadeleyi-anlattim-1102471/ (Erişim tarihi: 15.08.2017)
• Kemal, Yaşar (2015). Yaşar Kemal Kendini Anlatıyor / Alain Bosquet ile Görüşmeler. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Korkmaz, Ramazan (2016). Aytmatov Anlatılarında Ötekileşme Sorunu ve Dönüş İzlekleri. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Köroğlu, Erol (2015). “Yaşar Kemal’in Bir Ada Hikâyesi Dörtlüsünde Eleştirel Tarih, Kolektif Anlatı ve Toplumsal İmgelem” Monograf, 3: 219-247.
• Mignon, Laurent (2014). Dictionary of Literary Biography Turkish Novelists Since 1960. Vol. 373. Çimen Günay Erkol, Burcu Alkan (Edit.) Gale: Cengage Learning.
• Önder, Alev (2011). “1980 Sonrasında Türk Edebiyatında Çokkültürlülük” Yaba Edebiyat, S. 73-74: 43-44.
• Ricoeur, Paul (2012). Hafıza, Tarih, Unutuş. İstanbul: Metis.
• Sancar, Mithat (2008). Geçmişle Hesaplaşma: Unutma Kültüründen Hatırlama Kültürüne. İstanbul: İletişim.
• Schacter, Daniel L. (2010). Belleğin İzinde. Eda Özgül (Çev.) İstanbul: Yapı Kredi.
• Simmel, George (2009). Bireysellik ve Kültür. Tuncay Birkan (Çev.) İstanbul:Metis.
• Soğukömeroğulları, Mehmet (2010). “Fuat Şükrü Dilbilen’in Şiirlerinde Toplumsal Hafıza”. Karadeniz Araştırmaları, 27: 161-179.
• Yıldırım, Onur (2006). Diploması ve Göç: Türk Yunan Mübadelesinin Öteki Yüzü. İstanbul: Bilgi Üniversitesi.
• Yılmaz, Mehmet ve Uluç Güliz (2008). ‘‘Belleğin Labirentinde Geçmiş Üzerine Bir Deneme: Neden Hatırlamak?’’ Galatasaray Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 8: 187-211.