MÜREBBİYE ROMANINDA DOĞU-BATI ÇATIŞMASI: CİNSİYETİN İMGESEL GÖRÜNÜMLERİ

Yıl 2018, Sayı: 19, 17 - 29, 20.06.2018

Halil Fatih Alagöz

Öz

Osmanlı’nın Batılılaşma macerası, Tanzimat döneminde bütün yönleriyle işlevsellik kazanır. Tanzimat aydını, Batı düşüncesinin yayılganlığına karşı toplumsal dinamiklerin zarar görmesini önlemeye çalışır. Ürettikleri formülleri tatbik etmeye çalışan aydınlar, Batı atılımının yarattığı toplumsal buhranı hafifletmek ister. Çalışma, Batı’nın kültürel dayatmalarına dolaylı olarak maruz kalan kesimin durumunu Hüseyin Rahmi’nin Mürebbiye romanı üzerinden göstermeyi amaçlar. Eserdeki karakterlerin yozlaşma süreçleri ve Fransız mürebbiye karşısında yaşadıkları dirayetsizlik, dönemin Doğu-Batı çatışmasını yansıtır. Doğu ve Batı’nın birbirine bakış açısını göstermek için sosyolojik, psikolojik ve tarihsel verileri bir arada değerlendirmek gerekir. Bu şekilde bir yaklaşımla romandaki karakterlerin hangi konumu temsil ettiğini anlamak kolaylaşır. Metindeki erkek karakterler tarafından temsil edilen Doğu, dişi bir hayal olarak gördüğü Batı üzerinde egemenlik iddia etmek isterken onun cazibesi karşısında iradesini kaybeder. Bu karakterler, Batılı değerlerin imgesi olan Anjel karşısında cinsiyet kimliğini yitirmeye başlar. Mürebbiye, Tanzimat aydının hayalini kurduğu fetih politikasının çöküşünü gösterir. Kadim Doğu’nun tecrübeli babası dahi, Batı’yı erilliğiyle fethetmek, kendi bünyesine dahil etmek amacıyla hareket ederken kendi benliğinden ve gelenekten soyutlanır. 

Anahtar Kelimeler

Doğu-Batı Çatışması, Hüseyin Rahmi Gürpınar, Mürebbiye, cinsiyet, kimlik

EAST-WEST CONFLICT IN THE MÜREBBİYE NOVEL: IMAGINARY VIEWS OF GENDER

Öz

The Ottoman's westernization movement becomes functional in all its aspects during the Tanzimat Reform Era. The Tanzimat intellectual tries to hold the social dynamics harmless against the expansion of Western thought. The intellectuals trying to apply the formulas they produce desire to alleviate the social tension created by the Western development. The study aims to reveal the situation of the people indirectly exposed to the cultural imposition of the Western thought through the novel Mürebbiye by Hüseyin Rahmi. The process of degeneration of the characters and their incapabilities they have experienced against the French governess reflect the East-West conflict of that period. It is necessary to evaluate the sociological, psychological and historical data to show the perspective of East and West. This approach makes it easier to understand in which position the characters in the novel represent. The East, represented by the male characters in the text, loses its will against the West, which it regards as a female dream, while it desires sovereignty over the West. These characters begin to lose their gender identity against Anjel, the image of Western values. Murebbiye reveals the collapse of the conquest policy that the Tanzimat intellectual dreams of. Even the experienced father of the Old East is abstracted from his own self and tradition while desiring to conquer the West, with its own masculinity.

Anahtar Kelimeler

East-West Conflict, Hüseyin Rahmi Gürpınar, Mürebbiye, gender, identity

Kaynakça

• ARSLAN, Fatih (2012). Boş Zaman Figürleri / Erken Dönem Türk Romanında Nesne/ Tüketim İlişkileri. Ankara: Sinemis Yayınları.
• DEVECİ, Mutlu (2012). “Tevfik Fikret’in Özgürlük Yolundaki ‘İzler’i”. Turkish Studies, V. 7/3, s. 949-957.
• DEVECİ, Mutlu (2014). Halit Ziya Uşaklıgil’in Öykülerinde Yapı ve İzlek. Ankara: Akçağ Yayınları.
• FREUD, Sigmund (2015). Cinsiyet Üzerine. Avni Öneş (Çev.). İstanbul: Say Yayınları.
• GEÇTAN, Engin (2016). Psikanaliz ve Sonrası. İstanbul: Metis Yayınları.
• GÖÇGÜN, Önder (1987). Hüseyin Rahmi Gürpınar'ın Romanları ve Romanlarında Şahıslar Kadrosu. İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• GUENON, Rene (2013). Doğu Düşüncesi. Fevzi Topaçoğlu (Çev.). İstanbul: İz Yayıncılık.
• GÜRBİLEK, Nurdan (2010a). “Kadınsılaşma Endişesi”. Kör Ayna, Kayıp Şark. İstanbul: Metis Yayınları, s. 51-74.
• GÜRBİLEK, Nurdan (2010b). “Doğu’nun Cinsiyeti”. Kör Ayna, Kayıp Şark. İstanbul: Metis Yayınları, s. 75-96.
• GÜRBİLEK, Nurdan (2011). “Batı’nın Cinsiyeti”. Benden Önce Bir Başkası. İstanbul: Metis Yayınları. s. 167-198.
• GÜRPINAR, H. Rahmi (2016). Mürebbiye. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• KOÇAK, Orhan (1996). “Kaptırılmış İdeal: Mai ve Siyah Üzerine Psikanalitik Bir Deneme”. Toplum ve Bilim. S. 70, s. 94-152.
• KOLCU, A. İhsan (2011). Yenileşmenin İkinci Kuşağı. Yeni Türk Edebiyatı El Kitabı içinde (s. 85-116). Ramazan Korkmaz (Ed.). Ankara: Grafiker Yayınları.
• MARDİN, Şerif (2015). Yeni Osmanlı Düşüncesinin Doğuşu. İstanbul: İletişim Yayınları.
• MERİÇ, Cemil (2017). Umrandan Uygarlığa. İstanbul: İletişim Yayınları.
• MORAN, Berna (2015). “Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın ‘Yüksek Felsefe’si”. Türk Edebiyatına Eleştirel Bir Bakış-1. İstanbul: İletişim Yayınları. s. 113- 132.
• PARLA, Jale (2012). Tanzimat Romanında Yazar ve Başkalaşım. İstanbul: İletişim Yayınları.
• PARLA, Jale (2014). Babalar ve Oğullar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• SEVİNÇLİ, Efdal (1990). Hüseyin Rahmi Gürpınar. İstanbul: Arba Yayınları.
• SHAYEGAN, Daryush (2014). Yaralı Bilinç.Haydun Bayrı (Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• SOLOK, C.Kudret (1987). Türk Edebiyatında Hikaye ve Roman. İstanbul: İnkılap Kitabevi.