DREAMLESS LITERATURE: KALP AĞRISI AND ZEYNO’NUN OĞLU

Yıl 2018, Sayı: 19, 171 - 184, 20.06.2018

İbrahim Şahin

Öz

Halide Edip Adıvar, who started to publish her literary works during II. Meşrutiyet period, has been influenced by the ideologies of the period who lived and treated social problems in her works, like many other novelists of her time. In particular, Halide Edip Adıvar, whose first novels are influenced by Pan-Turkism in Meşrutiyet, adopted a modern-mystical worldview after 1923. In this article, which deals with the relation between the language and the ideology of Halide Edip Adıvar, the relation of imaginative discourse and impression that form literary language to the ideology of its absence in her language is emphasized. Because Halide Edip Adıvar attaches importance to the chronological narration of the novel story and the clarity of the language rather than the language literacy. This is why the literary language of Halide Edip is far from images and impressionism. The modern side of her worldview is rational formation in the face of the topics she deals with; and the mystical side is that sufism is an aesthetic preference. Therefore, the language of Halide Edip is not imaginative, literal according to the world view.

Anahtar Kelimeler

Halide Edip Adıvar, language and ideology, literary language, dream and literature, dream and language

RÜYÂSIZ EDEBİYAT: KALP AĞRISI VE ZEYNO’NUN OĞLU

Öz

Edebi eserlerini İkinci Meşrutiyet döneminde yayınlamaya başlayan Halide Edip Adıvar, kendi döneminin birçok romancısı gibi, eserlerinde sosyal problemleri ele almış ve yaşadığı devrin ideolojilerinden etkilenmiştir. Bilhassa ilk romanlarında Meşrutiyet Türkçülüğün etkisi görülen Halide Edip Adıvar, 1923’ten sonra, modern-mistik bir dünya görüşünü benimsemiştir. Halide Edip Adıvar’ın dili ile ideolojisi arasındaki ilişkiyi konu alan bu makalede, edebi dili biçimlendiren imaginative söylemin ve empresyonların, onun dilinde bulunmayışının ideolojisi ile ilişkisi üzerinde durulmaktadır. Çünkü Halide Edip Adıvar, dilin edebîliğinden ziyade roman vak’asının kronolojik anlatımına ve dilin anlaşılırlığına önem vermiştir. Halide Edip’in edebi dili bu sebeple imgelerden, empresyonlardan uzaktır. Onun dünya görüşünün modern yanı, ele aldığı konular karşısında rasyonel oluşu; mistik tarafı ise tasavvufu estetik bir tercih olarak benimsemiş bulunmasıdır. Bu yüzden Halide Edip’in dili dünya görüşüne uygun olarak imaginative değil, literaldir.

Anahtar Kelimeler

Halide Edip Adıvar, dil ve ideoloji, edebî dil, rüya ve edebiyat, rüya ve dil, imaj ve edebi dil

Kaynakça

• Enginün, İ. (1978). Halide Edib’in Eserlerinde Doğu-Batı Meselesi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (1996). Yaşadığım Gibi. İstanbul: Dergâh.
• Adıvar, H. E., (1943). Kalp Ağrısı (İkinci Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Adıvar, H. E. (1946). Sonsuz Panayır (İkinci Baskı), Remzi Kitabevi yayınları, İstanbul.
• Adıvar, H. E., (2010). Zeyno’nun Oğlu. İstanbul: Can.
• Mardin Ş., (1982). İdeoloji. Ankara: Turhan.
• Durakbaşa, A., (2012). Halide Edip: Türk Modernleşmesi ve Feminizm (Beşinci Baskı). İstanbul: İletişim.