BEAUTIFUL AND BEAUTY IN PROSE POETRIES OF HALİT ZİYA UŞAKLIGİL

Yıl 2019, Sayı: 21, 155 - 176, 01.06.2019

M. Halil Sağlam

Öz

In philosophy, the question of what is beautiful, what is considered beautiful or not is the issue of debate.Philosophers such as AristotlesPlaton, Immanuel Kant, Friedrich Schelling have suggested different views on this subject. According to philosophy, beautiful is based on a person's appreciation.Beautiful, nice, great, good, useful as such has different meanings.Each indicator of beauty appears in a different sense channel.The most controversial issue of philosophers is the restriction of the appreciation of the judiciary on different channels.Because beautiful is a language element, it has a close relationship with literature. The literary artist uses the word beautiful to make his judgment visible and understandable.The main purpose of this study is to reveal the aspect of the beautiful indicator discussed in philosophy that overlooks literature. There are many works in Turkish literature where the beautiful indicator is used for rhetorical purposes.Theindicators used in the words also reflect the artist's inner world, his perspective on life and the object. İn this study, Prose Poetries of Halit Ziya Uşaklıgil are analyzed by applying the model of the universe.Halit Ziya Uşaklıgil published his works of Prose Poetriesin 1891.The work reflects the language characteristics of the period (Ottoman Turkish).The artist generally uses the beautiful, well, fine, nice, and pleasant in his work as a reward for his appreciation.The cosmic world surrounds the artist from the inside and outside.Young artist, especially when he experiences enthusiastic and happy feelings, enjoys the cosmic world.He defines the opinion of appreciation with a beautiful (latif) indicator.The artist acts according to the generally accepted judiciary when describing nature elements with its beautiful display.He's realist on this.Beautiful and beauty in the Prose Poetries is seen as a form of expression that defines the shape of the object and embodies the appreciation of the artist.

Anahtar Kelimeler

Beautiful, beauty, Prose Poetries, Halit Ziya Uşaklıgil

HALİT ZİYA UŞAKLIGİL’İN MENSUR ŞİİRLERİNDE GÜZEL VE GÜZELLİK

Öz

Felsefede güzelin ne olup olmadığı, neyin hangi ölçülerde “güzel” kabul edilip edilemeyeceği tartışma konusudur.  Aristoteles,Platon, ImmanuelKant,FriedrichSchelling gibi felsefeciler, bu konuda farklı görüşler ileri sürmüşlerdir. Felsefeye göre güzel, insanın beğeni yargısından kaynaklanır. Güzelin, hoş, yüce, iyi, faydalı gibi farklı anlamları da bulunmaktadır. Güzelle ilgili her bir gösterge farklı duyu kanalında ortaya çıkmaktadır. Felsefecilerin en çok tartıştıkları konu, farklı kanallarda ortaya çıkan beğeni yargısının güzel göstergesiyle sınırlandırılmasıdır. Gecenin güzelliği yüce, gündüzün güzelliği hoş, objenin güzelliği faydalı, erdemlerin güzelliği iyi olabilmektedir. Estetik sanat dallarında sanatçılar beğeni yargılarını farklı göstergelerle ifade etmektedirler.  Güzel, bir dil unsuru olduğu için edebiyatla yakın bir ilişkisi vardır. Edebiyat sanatçısı, güzel göstergesini kullanarak beğeni yargısını görülebilir ve anlaşılabilir hâle getirir. Bu çalışmanın temel amacı felsefede tartışılan güzel göstergesinin edebiyata bakan yönünü ortaya çıkarmaktır. Türk edebiyatında güzel göstergesinin retorik amaçlı kullanıldığı çok sayıda eser bulunmaktadır. Göstergenin kullanıldığı eserler aynı zamanda sanatçının iç dünyasını, hayata ve objeye bakış açısını da yansıtmaktadır.  Evren örneklem modelinin uygulandığı çalışmada Halit Ziya Uşaklıgil’in Mensur Şiirlereseri analiz edilmektedir. Halit Ziya Uşaklıgil, Mensur Şiirlereserini 1891 yılında yayımlar. Eser, dönemin dil özelliklerini (Osmanlı Türkçesi) yansıtmaktadır. Sanatçı, eserinde beğeni yargısının karşılığı olarak genellikle güzel, bedii, bediâ, hoş ve lâtif göstergesini kullanmaktadır. Kozmik dünya, sanatçıyı içten ve dıştan kuşatır. Genç sanatçı, özellikle coşkulu ve sevinçli duygular yaşadığı anlarda kozmik dünyadan haz alır. Beğeni yargısını da güzel (lâtif) göstergesiyle tanımlar. Sanatçı tabiat unsurlarını güzel göstergesiyle nitelerken genel kabul gören yargıya göre hareket eder. Bu konuda realisttir. Mensur şiirlerde güzel, eşyanın şekil yönünü tanımlayan ve sanatçının beğeni yargısını somutlaştıran bir ifade kalıbı olarak görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Güzel, güzellik, Mensur Şiirler, Halit Ziya Uşaklıgil

Kaynakça

• Akı, Niyazi (1970). "Halid Ziya Uşaklıgil'in Mensur Şiirleri." Edebiyat Fakültesi Araştırma Dergisi. c.1 nr.1, Ekim, s. 1-9.
• Akyüz, Kenan vd. (1990). Fuzûlî Divanı. Ankara: Akçağ.
• Andı, Fatih (a:1997). “Halit Ziya’nın Mensur Şiirleri.” İlmi Araştırmalar Dergisi. 4. 7-19.
• Andı, M. Fâtih (1997). “Halid Ziya’nın Mensur Şiirleri I¬”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 27, s. 23–45.
• Aslan, Ferhat (2002). Mensur Şiirler Mezardan Sesler. İstanbul: Özgür.
• Bingöl Ulaş (2013), “Abdülhak Hamit Tarhan’ın Kürsî-istiğrak Şiirine Bir Bakış” Turkish Studies, 8/4 343-357.
• Bozkurt, Nejat (1995). Sanat ve Estetik Kuramları. İstanbul: Sarmal.
• Cevizci, Ahmet (2000). Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma.
• Çetişli, İsmail (1987). "Türk Edebiyatında Mensur Şiirin Doğuşu, Gelişmesi ve Özellikleri." Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. C.l, nr.2, 1. 10.
• Çetişli, İsmail (2011). Edebiyat Sanatı ve Bilim. Ankara: Akçağ.
• Develioğlu, Ferit (1993). Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lügat. Ankara: Aydın Kitapevi.
• Gariper, Cafer (2006) "Türk Edebiyatında Mensur Şiir Literatürü", Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, C. 4, 7, 361-409.
• Huyugüzel, Ömer Faruk vd. (2011). Servet-i Fünûn Edebiyatı. Ankara: Akçağ.
• Jımenez Marh (2007). Estetik Nedir?. Aytekin Karaçoban (Çev.). İstanbul: Doruk.
• Kaplan, Mehmet (1978). Edebiyatımızın İçinden. İstanbul: Dergâh.
• Kant, Immanuel (2006). Yargı Yetisinin Eleştirisi. Aziz Yardımlı (Çev.). İstanbul: İdea.
• Korkmaz, Ramazan vd. (2015). Yeni Türk Edebiyatı El Kitabı 1839-2000. Ankara: Grafiker.
• Moran, Berna (2012). Edebiyat Üzerine. İstanbul: İletişim.
• Ongun, Sena Cemil (1972). Estetik Sanat ve Güzelliğin Felsefesi. Ankara: Remzi.
• Özön, Mustafa Nihat (1946). “Batı Dillerinde Şiir Tercümeleri, Tercüme” Şiir Özel Sayısı. S. 34-36, 452-453.
• Parlatır, İsmail (1995). Recaizâde Mahmut Ekrem (Hayatı, Eserleri ve Sanatı). Ankara: AKM.
• Recaizâde Mahmut Ekrem (1886). Takdir-i Elhan. İstanbul.
• Timuçin, Afşar (2008). Estetik. İstanbul: Bulut.
• Townsend, Darney (2002). Estetiğe Giriş. Sabri Büyükdüvenci (Çev.). Ankara: İmge.
• Türkçe Sözlük (2011). Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Uşaklıgil, Halit Ziya (2002). Mensur Şiirler Mezardan Sesler. Ferhat Aslan (Yayına Haz.). İstanbul: Özgür.
• Yeğin, Abdullah vd. (1997). Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lügat. İstanbul: TÜRDAV.
• Kargın, Hasan Hüseyin (2017). Immanuel Kant’ın Estetik Görüşü. www.egitisim.gen.tr. Erişim Tarihi: [05.12.2018]