ZİYA GÖKALP MASALLARINDA “KOLSUZ KIZ” MOTİFİ BAĞLAMINDA OĞUZ VE TURAN ÜLKÜSÜNDEN MUSTAFA KEMAL’E...

Yıl 2019, Sayı: 21, 177 - 197, 01.06.2019

Hafize Şahin

Öz

Ziya Gökalp, Türkiye’nin kuruluşunda etkili olmuş tarihî önemi haiz bir filozof, halkbilimci, sosyolog, ideolog, akademisyen ve entelektüeldir. Ziya Gökalp yaşadığı dönemde ve sonrasında yazıları, manzumeleri ve masalları ile ilgi odağı olmuştur. Ziya Gökalp’in masallarına kronolojik bir okuma ile bakıldığında masallarında da tarihî süreç ile Türk kültürünün ögelerini geçmiş-şimdi-gelecek algısıyla bütünleştirdiği görülür. İmparatorluktan ulus-devlet düzenine geçildiği bir dönemde yaşam süren Ziya Gökalp’in sosyolojisinde ise Turan ülküsünden Türkiyecilik düşüncesine doğru bir evrilme olmuştur. 1910’lardaki toprak kayıpları Ziya Gökalp’te “atsız” beklentisi ile şekillenir. 1920’lerde ise “atsız (Mustafa Kemal)” çıkagelmiş, Türk’e kol kanat gererek yeni bir hayatın müjdecisi olmuştur. Bu çalışmanın konusu Ziya Gökalp’in “kolsuz kız” motifi bağlamında kurguladığı “Türk’ün Tufanı” ve “Kolsuz Hanım” masallarıdır. “Kolsuz kız” motifi bağlamında Ziya Gökalp’in “Türk’ün Tufanı” ve “Kolsuz Hanım” masalları, doğal masallarla karşılaştırmalı olarak incelenecektir. Türk edebiyatının tahris ve tehzibinin bir örneği olan Ziya Gökalp’in masallarında Türk kültürünün izleri motif-tip üzerinden takip edilecek; Ziya Gökalp’in masalları, “kolsuz kız” motifi bağlamında toplumsal panorama ile koşut ve kronolojik okuma yöntemi ile analiz edilecektir.

Anahtar Kelimeler

“kolsuz kız”, Ziya Gökalp, masal, motif, Türkiye, millî kahraman, “Kolsuz Hanım”, “Türk’ün Tufanı”

Kaynakça

• Alangu, Tahir (hzl.) (1990). Billur Köşk. İstanbul: Afa.
• Çobanoğlu, Özkul (2018). “Motif ve Tip Kavramları Üzerine Bir Görüşme”, Görüşmeyi yapan: Hafize Şahin, 3 Aralık, HÜ Türk Halkbilimi Bölümü.
• Eberhard, Wolfram-Pertev Naili Boratav (1953). Typen Türkischer Volksmärchen, Wiesbaden.
• Ercilasun, Bilge (2013). İkinci Meşrutiyet Devrinde Tenkit, İstanbul: Dergâh.
• Filizok, Rıza (1991). Ziya Gökalp’ın Edebî Eserlerinde Halk Edebiyatı Tesiri Üzerine Bir Araştırma, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Hacıeminoğlu, Necmettin (1979). “Ziya Gökalp’te Turan Fikri”, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, C. 23, s. 215-227.
• Karaosmanoğlu, Yakup Kadri (2002). Yaban, İstanbul: İletişim.
• Kutlu, Şemsettin (hzl.) (?). Tûtînâme. İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser.
• Propp, Vladimir (2001). Masalın Biçimbilimi. Mehmet Rifat, Sema Rifat (Çev.), İstanbul: Om.
• Sakaoğlu, Saim (2009). “Masalların Oluşumu Üzerine Farklı Bir Yaklaşım”, Millî Folklor, S. 84, s.13-17.
• Sakaoğlu, Saim (2012). Masal Araştırmaları, Ankara: Akçağ.
• Sever, Mustafa (2007). “Ziya Gökâlp Masallarında Tipler”, Millî Folklor, S.74, s.30-33.
• Şahin, Veysel (2013). “Halide Edip Adıvar’ın ‘Yeni Turan’ Romanını Yeniden Anlam(landır)a”, Erdem, S.64, s.103-122.
• Türkeş Günay, Umay (2011). Elazığ Masalları, Ankara: Akçağ.
• Thompson, Stith (1946). The Folktale, New York: Dryden. (http://folkmasa.org/yashpeh/The_Folktale.pdf Erişim tarihi: 05.12.2018).
• Thompson, Stith (1946). Motif Index of Folk-Literature, 1955-1958 (Bloomington, Published on the Internet, 2016).
• Ziya Gökalp. “Türk’ün Tufanı”, Çocuk Dünyası (1. yıl, numara: 12, 30 Mayıs 1329/ 12 Haziran 1913).
• Ziya Gökalp. “Kolsuz Hanım”, Küçük Mecmua, (1. yıl, numara: 5, 8 Zilkade1340/ 3 Temmuz 1338/ 3 Temmuz 1922, s. 11-19.
• Ziya Gökalp. (1989). Ziya Gökalp Külliyatı-I Şiirler ve Halk Masalları. Fevziye Abdullah Tansel (hzl.), Ankara: TTK.
• Ziya Gökalp. (2007). Ziya Gökalp Kitaplar 1, İstanbul: YKY.
• İngilizce-Almanca tip başlıkları: https://www.pitt.edu/~dash/grimmtales.html (Erişim tarihi: 28 Kasım 2018)
• TDK Tarama Sözlüğü: http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_tarama&view=tarama