EPİK DESTAN GELENEĞİ VE SİMAVNE KADISI OĞLU ŞEYH BEDREDDİN DESTANI

Yıl 2019, Sayı: 22, 171 - 187, 01.12.2019

Kağan Gariper

Öz

Toplumların millet olma sürecinde önemli bir yere sahip olan destanlar, toplumun ortak hafızasının yansımaları olarak, doğal bir yapıda sözlü kültür geleneğiyle veya yapay biçimde kurgulanarak varlık kazanır. Sözlü anlatı geleneğinin ürünleri olan doğal destanlar, genellikle toplumların kültürel belleğinde iz bırakan ölüm, göç veya doğal afet gibi büyük hadiselere dayalı tarihsel gerçeklikten kaynak alır. Ortak toplumsal bilinçle kurgulanır ve nesilden nesle aktarılarak epik bir anlatı hâline dönüşür. Yapay destanlar ise yine genellikle tarihe mâl olan kişi veya olayların bir sanatkâr tarafından kurgulanıp kaleme alınmasıyla oluşan anlatılardır. Toplumların ortak tarihî yaşamlarının ve bunun sonucunda oluşan ortak hafızalarının yarattığı doğal destanlarla yapay destanların kurgusal kodları ve anlatı özellikleri, kimi zaman kesişir kimi zamansa ortak bir bağlama ya da farklı bir düzleme taşınır. Bu çalışmada Nâzım Hikmet tarafından tarihî bir karakterin ve onun yaşamının bir döneminin kurgulanmasıyla kaleme alınan Simavne Kadısı Oğlu Şeyh Bedreddin Destanı’nın Türk edebiyatındaki epik destan geleneğiyle olan ortak yanları ve ayrışan yönleri ortaya konmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Epik, Destan, Nâzım Hikmet, Simavne Kadısı Oğlu Şeyh Bedreddin Destanı

EPIC TRADITION AND NÂZIM HİKMET’S SİMAVNE KADISI OĞLU ŞEYH BEDREDDİN DESTANI

Öz

The epics that have an important place in the process of becoming a nation are gained as the reflections of collective consciousness, with the tradition of natural oral culture or artificially constructed. Natural epics, the products of the oral narrative tradition, are generally derived from the historical reality based on the great events such as death, migration or natural disaster that leave traces in the cultural memory of societies. It is constructed with common social consciousness and transferred from generation to generation and becomes an epic narrative. Artificial epics are the narratives which are created by a craftsman by writing or writing a person or events which usually have a history. The natural epics of collective consciousness and the fictional codes of narrative epics and narrative characteristics are sometimes crossed and sometimes carried to a common context or to a different plane. In this study, Nâzım Hikmet tries to reveal common aspects and differentiating aspects of epic epope tradition in Simavne Kadısı Oğlu Şeyh Bedreddin DestanıTurkish literature which is written with the fiction of a historical character and a period of his life.

Anahtar Kelimeler

Epic, Epope, Nâzım Hikmet, Simavne Kadısı Oğlu Şeyh Bedreddin Destanı

Kaynakça

• Akdik, Hazel Melek (2011). “Kuvâyi Milliye ve Şeyh Bedreddin Destanı’nda Halk Edebiyatının Dönüşümü”, Bilkent Üniversitesi Türk Edebiyatı Bölümü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara.
• Aktulum, Kubilay (2013). Folklor ve Metinlerarasılık. Konya: Çizgi.
• Babayev, Ekber (1976). Yaşamı ve Yapıtlarıyle Nâzım Hikmet. Ataol Behramoğlu (Çev.). İstanbul: Cem.
• Balivet, Michel (2000). Şeyh Bedreddin Tasavvuf ve İsyan Ela Gültekin (Çev.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt.
• Bezirci, Asım (1996). Nâzım Hikmet -Yaşamı, Şairliği, Eserleri, Sanatı-. İstanbul: Evrensel Basım.
• Dindar, Bilal (1992). “Bedreddin Simâvî”. TDV İslâm Ansiklopedisi. (C. 5, s. 331-334). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Gariper, Cafer; Küçükcoşkun, Yasemin (2007). “Mustafa Necati Sepetçioğlu’nun Darağacı Romanında Şeyh Bedreddin İmgesinin Dönüşümü”, Erdem. –Mustafa Necati Sepetçioğlu Özel Sayısı- S. 49, s. 151-182.
• Gölpınarlı, Abdülbaki (1966). Sımavna Kadısıoğlu Şeyh Bedreddin. İstanbul: Eti.
• Gürsel, Nedim (1992). Nâzım Hikmet ve Geleneksel Türk Yazını. İstanbul: Adam.
• Nâzım Hikmet (2014). Bütün Şiirleri. İstanbul: Yapı Kredi.
• Olrik, Axel, (1994), “Halk Anlatılarının Epik Kuralları”, Millî Folklor. C. 3, Y. 6.
• Ong, Walter J. (2013). Sözlü ve Yazılı Kültür. Sema Postacıoğlu Banon (Çev.). İstanbul: Metis.
• Yalçın, S. Dilek (2000). “Şeyh Bedreddin ya da Tarihsel Gerçeklikten Kurgusal Söyleme” Ankara: Türk Bilig, 2000/1.