SHEİKH BEDREDDİN AS A HİSTORİCAL FIGURER AND A FİCTİONAL HERO İN THE NOVEL AZAP ORTAKLARI

Yıl 2019, Sayı: 22, 235 - 267, 01.12.2019

Savaş Kayan

Öz

History is a set of information compiled by historians selecting and interpreting certain events and peoples from the past. On the other hand, novel is a work of fiction which uses historical events and figures. History approaches fiction as historians interprete and describe events from their point of view; however, novelists can act more independently than historians. They concretize and enrich events and figures interpreting them in their imagination; however, they must not contradict historical facts while doing this. Sheikh Bedreddin is a historical figure who has been the subject of many fictional texts. He is described from an ideological viewpoint most of the time both in historical and fictional texts and In the novel Azap Ortakları, which is the subject of our study, Marxist ideology comes to the fore. This article deals with how the Revolt of Sheikh Bedreddin is turned into fictional reality in the novel Azap Ortakları in accordance with historical sources and the author’s viewpoint. The thoughts, deeds and life of the protagonist, Sheikh Bedreddin, are narrated and compared to the historical sources. In the study, the reconstruction of history using fiction’s means, mingling of historical facts with fiction and the effect of ideological perspective on history and fiction are decribed. Also, the study deals with how the principle of typicality seen in socialist realist novels is fictionalized in the novel Azap Ortakları through the Revolt of Sheikh Bedreddin. In addition, how the language is transformed into a propaganda tool in socialist realist works is discussed in the article

Anahtar Kelimeler

earthly paradise, history and fiction, the revolt of Sheikh Bedreddin, Marxist typicality

AZAP ORTAKLARI ROMANINDA TARİHÎ BİR KİŞİLİK VE KURMACA BİR KAHRAMAN OLARAK ŞEYH BEDREDDİN

Öz

Tarih, tarihçinin, geçmişteki olaylardan seçme yaparak ve olayları yorumlayarak oluşturduğu bilgidir. Roman ise tarihî olayları ve kişileri malzeme olarak kullanan kurmacadır. Tarih, yazarının yorumuyla ve anlatma yöntemiyle kurmacaya yaklaşır. Romancı, tarihçiden daha bağımsız hareket eder. Olay ve kişileri hayal gücüyle somutlaştırır, yorumlar, zenginleştirir. Ancak bunu yaparken tarihsel gerçeklerle çelişmemelidir. Şeyh Bedreddin, birçok kurmaca metne konu olmuş tarihî kişilerden biridir. Ona, tarihî kaynaklarda da kurmaca metinlerde de ideolojik bakış egemendir. İncelememize konu olan Azap Ortakları romanında da Marksist ideoloji öne çıkmıştır. Bu makalede Şeyh Bedreddin isyanının Azap Ortakları romanında, tarihî kaynaklar ve yazarın Marksist bakışı doğrultusunda kurmaca gerçekliğe dönüştürülmesi üzerinde durulmuştur. Roman kahramanı Bedreddin’in yaşamı, düşünce ve eylemi, tarihî kaynaklarda anlatılanlarla karşılaştırılmıştır. Romanın olanaklarıyla tarihin yeniden kurgulanması, tarihî bilginin kurmacayla iç içe geçişi, ideolojik bakışın tarih ve kurmaca üzerindeki etkisi incelenmiştir. Toplumcu gerçekçi eserlerdeki tipiklik ilkesinin, Azap Ortakları romanında, Şeyh Bedreddin isyanı üzerinden nasıl kurgulandığı irdelenmiştir. Ayrıca dilin toplumcu gerçekçi eserlerde propaganda aracına dönüşmesi üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

yeryüzü cenneti, tarih ve kurmaca, Şeyh Bedreddin isyanı, Marksist tipiklik

Kaynakça

• Aktan, Coşkun Can (1991). “Osmanlı İltizam Sistemi”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Sayı 71, s.73-79.
• Anıl, Yaşar Şahin (2009). Şeyh Bedreddin, İstanbul: Kastaş Yayınevi.
• Belge, Murat (2009). Genesis,“Büyük Ulusal Anlatı” ve Türklerin Kökeni, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Balivet, Michel (2016). Şeyh Bedreddin Tasavvuf ve İsyan, Ela Güntekin (çev.), İstanbul: Türk Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Çelik, Yakup (2002). “Tarih ve Tarihî Roman Arasındaki İlişki, Tarihî Romanda Kişiler”, bilig, Sayı 22, s. 49-68.
• Çoban, Barış (2018). “Tarih Metinlerarasılık ve Altın Çağ Bağlamında Toplumsal Başkaldırı ve Şeyh Bedreddin Hareketi”, Tarih-Ütopya-İsyan Şeyh Bedreddin, Barış Çoban (haz.), İstanbul: Su.
• Eagleton, Terry (2014). Marksizm ve Edebiyat Eleştirisi, Utku Ozmakas (çev.), İstanbul: İletişim Yayınlan.
• Engels, Friedrich (1978). Köylüler Savaşı, Okay Gönensin (çev.), İstanbul: Payel Yayınevi.
• Fischer, Ernst (1990). Sanatın Gerekliliği, Cevat Çapan (çev.), Ankara: Verso Yayınları- İmge Kitabevi Yayınları.
• Gariper, Cafer; Küçükcoşkun, Yasemin (2007). "Mustafa Necati Sepetçioğlu'nun Darağacı Romanında Şeyh Bedrettin İmgesinin Dönüşümü", Erdem, Sayı: 49, Ankara, s. 151-182.
• Gürsel, Nedim (2018). “Thomas Münzer Şeyh Bedreddin ve Nazım Hikmet”, Şeyh Bedreddin Tarih Ütopya İsyan, Barış Çoban (haz.), İstanbul: Su.
• Lukacs, Georg (1987). Avrupa Gerçekçiliği (Balzac-Stendhal-Zola-Tolstoy-Gorki), Mehmed H.Doğan (Çev.), İstanbul: Payel.
• Lunaçarski, Anatoli (1998). Sosyalizm ve Edebiyat, Asım Bezirci (çev.), İstanbul: Evrensel.
• Marx, Karl (2011). Kapital Birinci Cilt, Alaattin Bilgi (çev.), Ankara: Sol.
• Moran, Berna (1994). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri, İstanbul: Cem.
• Munslow, Alun (2000). Tarihin Yapısökümü, Abdullah Yılmaz (çev.), İstanbul: Ayrıntı.
• Nazım Hikmet (1993). Benerci Kendini Niçin Öldürdü? İstanbul: Adam.
• Ocak, Ahmet Yaşar (2013). Osmanlı Toplumunda Zındıklar ve Mülhidler (15-17. Yüzyıllar), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt.
• Raymond, Williams (1990). Marksizm ve Edebiyat, Esen Tarım (çev.), İstanbul: Adam.
• Toy, Erol (2008). Azap Ortakları 1, İstanbul: Yaz.
• Toy, Erol (2008). Azap Ortakları 2, İstanbul: Yaz.
• Toy, Erol (2008). Azap Ortakları 3, İstanbul: Yaz.
• Wood, Allen W. (2017). Karl Marx, Dilek Yücel-Barış Aydın (çev.), İstanbul: İletişim.
• Yalçın, S. Dilek (2000). “Şeyh Bedreddin ya da Tarihsel Gerçeklikten Kurgusal Söyleme”, Türkbilig, Sayı: 1, Ankara, s. 158-177.
• Yaltkaya, M. Şerefettin (2001). Simavna Kadısıoğlu Şeyh Bedreddin, İstanbul: Temel.
• Yaman, Ali (2018). “Simavna Kadısı Oğlu Şeyh Bedreddin üzerine”, Şeyh Bedreddin Tarih Ütopya İsyan, Barış Çoban (haz.), İstanbul: Su.