Reflections of Social Gender in Kemal Bilbaşar's Novels Cemo And Memo

Yıl 2019, Sayı: 22, 355 - 375, 01.12.2019

Yunus Alıcı

Öz

Kemal Bilbaşar, who is one of the social realist writers of Turkish literature, entered the world of literature with the story genre. In 1941, he produced his first novel titled Etrafımızdaki Duvar; he wrote a total of twelve novels including ten books and two feuilletons. Although he touched personal subjects in his first two novels, he gravitated towards social issues in his later novels. His 1966 novel Cemo brought Bilbaşar to fame and enabled him to be awarded with the Turkish Language Association's Novel Prize. Following the positive reception of Cemo, he wrote a novel titled Memo in 1969, which is regarded as the continuation of Cemo. These two novels describe the state of Eastern Anatolia in the foundation years of the Republic based on historical facts. The state of the period and geography in question pre-land reform, the tyranny of squirearchy and peasantry are told in these novels within the atmosphere of the love affair between Cemo-Memo-Senem. While the writer describes the social, political and cultural atmosphere of Eastern Anatolia at the aforementioned period through a representation of Tunceli by placing the characters Cemo, Memo and Senem at the forefront, he directly reflects the perspectives of the local residents on women. On the other hand, he adopts a critical stance towards the role of women in social gender inequality. In the present study, the role of women in the novels Cemo and Memo will be evaluated with an emphasis on social gender inequality and the attitude of Bilbaşar towards this issue will be discussed.

Anahtar Kelimeler

Kemal Bilbaşar, Social Gender, Cemo, Memo

KEMAL BİLBAŞAR’IN CEMO VE MEMO ROMANLARINDA TOPLUMSAL CİNSİYET YANSIMALARI

Öz

Türk edebiyatının toplumcu gerçekçi yazarlarından Kemal Bilbaşar, yazın dünyasına hikâye türü ile adım atar. 1941 yılında Etrafımızdaki Duvar adlı eseriyle roman türündeki ilk eserini verir; onu kitap, ikisi tefrika olmak üzere toplamda on iki roman kaleme alır. İlk iki romanında bireysel konuları işlese de daha sonraki romanlarında toplumsal konulara yönelir. Bilbaşar’a esas ününü kazandıran ve 1967 Türk Dil Kurumu Roman Ödülü’nü almasını sağlayan eseri, 1966 yılında yayımlanan Cemo adlı romanı olur. Cemo’nun ilgiyle karşılanması üzerine yazar, 1969 yılında Cemo’nun devamı niteliğinde Memo romanını kaleme alır. İnceleyeceğimiz bu iki roman Cumhuriyet’in kuruluş yılları Doğu Anadolu’sunu tarihî gerçekliklere dayandırarak anlatır. Söz konusu dönemin ve coğrafyanın toprak reformu öncesindeki durumu, ağalık sisteminin zorbalıkları, köylünün ağaya kulluğu bu romanlarda Cemo-Memo-Senem arasındaki aşkın atmosferinde anlatılır. Yazar, dönemin Doğu Anadolu’sunun sosyal, siyasal ve kültürel havasını Tunceli ili temsilinde ve Cemo, Memo, Senem kişilerini odağa alarak verirken, o tarihlerde o bölgede yaşayan halkın kadına bakış açısını da doğrudan yansıtır. Bununla birlikte, toplumsal cinsiyet eşitsizliği noktasında, kadının pozisyonuna dair eleştirel bir tavır sergiler. Bu çalışmada Cemo ve Memo adlı romanlarda kadının konumu toplumsal cinsiyet eşitsizliği dikkatiyle incelenecek ve Bilbaşar’ın bu konudaki tavrı ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kemal Bilbaşar, Toplumsal Cinsiyet, Cemo, Memo

Kaynakça

• Aksoy, İlhan (2016). “Toplumsal ve Siyasal Süreçte Türk Kadını”. Yasama Dergisi, S. 32, Ankara.
• Aydıngör, Figen (2006). Tanzimat Döneminde (1839-1876) Kadın Yaşamındaki Modernleşme. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bilbaşar, Kemal (2015a). Cemo. İstanbul: Can.
• Bilbaşar, Kemal (2015b). Memo. İstanbul: Can.
• Bingöl, Orhan (2014). “Toplumsal Cinsiyet Olgusu ve Türkiye’de Kadınlık”. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, S. 16, s. 108-114.
• Cornell, R. W. (2016), Toplumsal Cinsiyet ve İktidar. Cem Soydemir (Çev.), İstanbul: Ayrıntı.
• Dökmen, Zehra Y (2016). Toplumsal Cinsiyet. İstanbul: Remzi.
• Düğer, Selçuk (2015). “Batılı Kadın Seyyahlar İmgeleminde Osmanlı Kadını”. KOSBED, S. 29.
• Gökalp, Ziya (2014). Türkçülüğün Esasları, Salim Çonoğlu (haz.), İstanbul: Ötüken.
• İçli, Tülin Günşen (1999). “Cumhuriyet Döneminde Kadının Sosyal Konumu”. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fak. Dergisi, Cumhuriyetimizin 75. Yıl Özel Sayısı.
• Kaplan, Mehmet (2014). “Dede Korkut Kitabı’nda Kadın”, Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar 1. İstanbul: Dergâh.
• Köşgeroğlu, Nedime (2010). Kalın Duvar İnce Zar: Toplumsal Cinsiyet Ekseninde Kadın. Ankara: Alter.
• Kudret, Cevdet (1999). Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman 3. İstanbul: İnkılâp.
• Ökten, Şevket (2009. “Toplumsal Cinsiyet ve İktidar: Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin Toplumsal Cinsiyet Düzeni”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 2/8. Özpay, Ahmet (2004). Kemal Bilbaşar’ın Romancılığı. Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Tayfur, Müberra Bağcı (2008). Kemal Bilbaşar’ın Hikâyeleri, Romanları ve Tiyatroları Üzerine Bir İnceleme. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Türk Dil Kurumu (2011). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Vatandaş, Celalettin (2007). “Toplumsal Cinsiyet ve Cinsiyet Rollerinin Algılanışı”. Sosyoloji Konferansları, S. 35, s. 29-56.
• Yavuz, Menekşe (2018). “Cemo Romanında Kadınlık Rolünün Değerlendirilmesi”. Akdeniz Kadın Çalışmaları ve Toplumsal Cinsiyet Dergisi, S. 1 (2), Antalya.