ON ÂLI BEY’S NARRATIVE SEYYARELER: IF GODDESSES SOLD HAPPINESS, WHAT WOULD MAN NOT DO?

Yıl 2020, Sayı: 23, 117 - 128, 01.06.2020

Emine Tuğcu

Öz

Seyyareler, published in Cairo in 1897, is a humor narrative written by Director Âli Bey (1844-1899), a prominent humorist of the Tanzimat period. This paper will provide a text-based reading of the work for the purpose of analysis. Seyyareler is noteworthy for its characteristics of satire based on Roman mythology. Throughout the narrative, social degeneration spread from top to bottom is criticized subtly within the atmosphere of a fairy tale. Along with Neptune and Pluto, Jupiter decides to assign the seven planets to travel to Earth and to sell things that would make people happy. In the introduction of events occurring in a theatrical atmosphere, the elements of fairy tale and myth are employed. A world view that prioritizes material value over anything else is emphasized, and, as such, a situation that relates to a solution, as in fairy tales and myths, is not reflected. People’s dissatisfaction, their wish to achieve their desires without any effort, and their ambition and greed are portrayed through a humorist style.

Anahtar Kelimeler

Planet, Roman mythology, goddess, happinness, satire

ÂLİ BEY’İN SEYYARELER ANLATISI ÜZERİNE: TANRIÇALAR MUTLULUK SATARSA İNSAN NE YAPMAZ?

Öz

Tanzimat döneminin önde gelen mizah yazarlarından biri olan Direktör Âli Bey’in (1844-1899) 1897 yılında Kahire’de yayımlanan Seyyareler adlı mizah anlatısı bu yazıda metin merkezli bir okuma yapılarak satir çerçevesinde çözümlenecektir. Seyyareler Roma mitolojisine yaslanan satir türünün özelliklerini taşıyan bir eser olmasıyla dikkate değerdir. Anlatıda tavandan tabana yayılan toplumsal yozlaşma, masal atmosferinde incelikli bir şekilde eleştirilmektedir. Jüpiter, Neptün ve Plüton ile birlikte karar alarak yedi gezegeni yeryüzüne seyahat etmek için görevlendirir ve insanların mutluluğuna yol açacak şeyleri satmalarını ister. Teatral bir havada gerçekleşen olayların serimlenmesinde masal ve mitin imkânlarından yararlanılır. Maddi değerin her şeyin üstünde görüldüğü dünya gerçekliği vurgulanır; dolayısıyla masallarda ve mitlerde olduğu gibi çözüme bağlanan bir durum yansıtılmaz. İnsanların tatminsizliği, çaba göstermeden arzularına ulaşma isteği, ihtirası ve aç gözlülüğü mizahî bir dil ile ortaya konur.

Anahtar Kelimeler

Seyyare, Roma mitolojisi, tanrıça, mutluluk, satir

Kaynakça

• Akyüz, Kenan (yty). Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri 1860-1923, İstanbul: İnkılap.
• Âli Bey (1962). Seyyâreler. Haz. Necmettin Hacıeminoğlu, Ankara: Dün Bugün Yayınevi, 37-54.
• Birinci, Ali (1994). “Direktör Âli Bey” Dergâh S.50, Nisan: 18-19.
• Campbell, Joseph (2015). Yaratıcı Mitoloji, (çev) Kudret Emiroğlu, Ankara: Islık.
• Cebeci, Oğuz (2016). Komik Edebi Türler: Parodi, Satir ve İroni. İstanbul: İthaki.
• Köse, Hüseyin (der.) (2015). Skolastik Fantazya. “Önsöz”. İstanbul: Metis, 11-23.
• Lévi-Strauss, Claude (2013). Mit ve Anlam. (çev.) Gökhan Yavuz Demir. İstanbul: İthaki.
• Moran, Berna (2000). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri, İstanbul: İletişim.