TANPINAR’IN “GEÇMİŞ ZAMAN ELBİSELERİ” HİKÂYESİNİ FENOMENOLOJİK VE ONTOLOJİK YORUMLAMA DENEMESİ

Yıl 2020, Sayı: 24, 59 - 90, 01.12.2020

Aydoğan Kara

Öz

Ahmet Hamdi Tanpınar’ın “Geçmiş Zaman Elbiseleri”, bir arayış ve kaybediş öyküsüdür. Bu doğrultuda metin, homo-semioticus bir okumaya elverişlidir. Çünkü insanın varlık, varoluş ve hayat karşısındaki çaresizliğine dair gerçekliği anlama ve ondan kurtuluşun yollarını anlamlı bir biçimde ortaya koyma çabasını ima eder. Hikâye, simgesel yorumlara açık, katmanlı bir yapıya sahiptir. Simgelerin, metaforların ve katmanlı yapının çözümlenişi, metnin bir “öz”e yönelik olan kurgusunu ifşa eder. Bu bağlamda, hikâyeyi fenomenolojik ve ontolojik değerlendirmelerle ele alıp çözümlemek onun ereksel, estetik, yapısal ve kurgusal yanlarını derinlikli şekilde ortaya çıkarma imkânı sunabilir. Zira estetik alanda uygulandığında, söylenen iki yaklaşım, bir metni hem metinsel yapısı ile hem de irreel boyutuyla anlamayı amaçlar. Ne var ki, Türkiye’deki akademik çalışmalarda fenomenolojik ya da ontolojik temelli metin çözümlemelerinin çok azı, tatmin edici niteliktedir. Buna ilişkin eksikliğin giderilmesi konusunda bir “katkı ve deneme çabası” olan bu çalışmada Husserl fenomenolojisi ve sanat ontolojisinin verimleri, teorik zemin olacak; bu yaklaşımların öğrettiği yöntemler uygulanacaktır.

Anahtar Kelimeler

“Geçmiş Zaman Elbiseleri”, Husserl, fenomenoloji, sanat ontolojisi, Tanpınar

THE ATTEMPT TO PHENOMENOLOGICAL AND ONTOLOGICAL INTERPRETATION TANPINAR’S STORY “PAST TIME DRESSES”

Öz

Ahmet Hamdi Tanpınar’s “Geçmiş Zaman Elbiseleri” is a story of the quest and failure. In this direction, the text is suitable for a homo-semioticus reading. Because it implies the effort to understand the reality about desperation of human towards being, existence and life and to reveal ways of salvation from it meaningfully. The story is open to symbolic interpretations and has a layered structure. The analysis of symbols and layered structure reveals a intended for an “essence” fiction of the text. In this context, analyzing the story may offer the opportunity to reveal its teleological (purposeful) aesthetic, structural and fictional aspects in more depth. Because, when applied in the aesthetic field, two approaches said It aims to understand a text both with its textual structure and its irreel dimension. However, very few of the phenomenological or ontological-based text analysis in academic studies in Turkey is satisfactory. In this study, which is a “contribution and trial effort” in eliminating the deficiency of ontological and phenomenological text analysis, yields of Husserl’s phenomenology and art ontology will be theoretical ground; the methods taught by these approaches will be applied.

Anahtar Kelimeler

Past Time Dresses, Husserl, phenomenology, art ontology, Tanpınar

Kaynakça

• Arık, Şahmurat (2013). Dönüşüm ve Geçmiş Zaman Elbiseleri Üzerine Bir Mukayese Denemesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 27: 65-77.
• Bakhtin, Mikhail (2001). Karnavaldan Romana. Cem Soydemir (Çev.), İstanbul: Ayrıntı.
• Campbell, Joseph (2010). Kahramanın Sonsuz Yolculuğu. Sabri Gürses (Çev.), İstanbul: Kabalcı Yay.
• Çelebi, Vedat (2014). Nicolai Hatmann’ın Yeni Ontolojisinde Varlık ve Değer İlişkisi. ETHOS: Felsefe ve Toplumsal Bilimlerde Diyaloglar, 2: 74-97.
• Erksan, Metin (Yönetmen). (1973). Geçmiş Zaman Elbiseleri. İstanbul: Lâle Film.
• Heidegger, Martin (2007). Sanat Eserinin Kökeni. Fatih Tepebaşılı (Çev.), Ankara: De Ki Yay.
• Husserl, Edmund (2010). Fenomenoloji Üzerine Beş Ders. Harun Tepe (“Giriş” ve çeviri), Ankara: Bilgesu.
• Keskin, Eda (2011). Sanatsal Deneyim ve Fenomenoloji, Rh+Sanat Dergisi, 84: 53-55.
• Kolcu, Ali İhsan (2011). Edebiyat Kuramları. Erzurum: Salkımsöğüt.
• Korkmaz, Ramazan (2000). Fenomenolojik Açıdan Tepegöz Yorumu. Uluslar Arası Dede Korkut Bilgi Şöleni, 259-269. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.
• Lewis, Michael; Staehler, Tanja (2019). Fenomenoloji. Osman Baran Kaplan, vd. (Çev.), Ankara: Fol Kitap.
• Mengüşoğlu, Takiyettin (1945). Fenomenoloji Felsefesi. Felsefe Arkivi, 1: 47-74.
• Merleau-Ponty, Maurice (2017). Algının Fenomenolojisi. Emine Sarıkartal, Eylem Hacımuratoğlu (Çev.), İstanbul: İthaki.
• Öktem, Ülker (2005). Fenomenoloji ve Edmund Husserl’de Apaçıklık (Evidenz) Problemi. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 45, 1: 27-55.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi (2011). Hikâyeler. İstanbul: Dergâh.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi (2015). Edebiyat Üzerine Makaleler. İstanbul: Dergâh.
• Tonga, Necati (2015). Bir Kaybediş Hikâyesi: Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Geçmiş Zaman Elbiseleri. Türk Edebiyatı, 501: 59-63.
• Tunalı, İsmail (2011). Sanat Ontolojisi. İstanbul: İnkılâp.
• Tunalı, İsmail (2013). Roman İngarden’ın Estetik’ine Bakış. Felsefe Arkivi, [1977], 21: 37-53.
• Türker, Habip (2014). Fenomenolojik Değer Estetiği. Ankara: Ebabil Yay.
• Uçman, Abdullah (2006). Değişen Değerler Karşısında Ahmet Hamdi Tanpınar. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 7: 479-509.
• Yücel, Tahsin (2013). Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Öyküleri Üzerine. Sözcükler, 42: 6-13.