“IT’S RIGHT TIME FOR ME TO GO GENTLE INTO THAT GOOD DEATHS”: FORMS OF ELDERLINESS PHENOMENON IN THE OKTAY RİFAT’S BAY LEAR NOVEL

Yıl 2022, Cilt: 14 Sayı: 28, 51 - 76, 01.12.2022

Ali Karahan

Öz

Elderliness remarks as a life span in which people start losing their active lifestyle, breaking away from social space, and rising fear of death and it is the process despite the functionality of the memory decreasing, its importance increases. The elderly individual, who becomes lonely with passivity, attaches importance to his sexual power to stay within the limits of vitality, and to his memories to escape from the present that causes him dissatisfaction. Ferruh Sarıbay, the protagonist of Oktay Rifat’s Bay Lear novel, exposes all the aspects of elderliness. Elderliness he feels becomes more visible with sexuality and remembering the process of his past, loneliness, and death. Ferruh Sarıbay gets married to his servant Fatma to reactivate his sexual activity as like in his past and to get rid of the loneliness that his family members forced him to it. Although he fails to find what he expected, he wants to show his existence and reconstruct himself as in past by living his sexuality through Fatma. After he stays
alone in his apartment, Ferruh Sarıbay turns to his past when her childhood and youth interrupted by urbanization and modern lifestyle, spent in a crowded family in a mansion through his memories. He returns to the past through his memories. To him, it’s like escaping from elderliness to youth. The apathy of his daughters and son-in-law also confines him to the feeling of loneliness. In this way, his fear of death begins to increase. In this work, the phenomenon of old age in the novel Bay Lear is examined with the concepts of sexuality, the act of being remembered, loneliness, and death through Ferruh Sarıbay.

Anahtar Kelimeler

Novel, Elderliness, Oktay Rifat, Bay Lear, Ferruh Sarıbay

“BANA ARTIK ÖLÜP GİTMEK YARAŞIR”: OKTAY RİFAT’IN BAY LEAR ROMANINDA YAŞLILIK OLGUSUNUN GÖRÜNÜMLERİ

Öz

Yaşlılık, eylemselliğin yitirildiği, toplumsal alanlardan kopmaların başladığı, belleğin işlevselliği azalsa da görünürlüğünün arttığı ve ölüm kaygısının yükselişe geçtiği bir yaşam aralığı olarak öne çıkar. Edilgenlikle birlikte yalnızlaşan yaşlı birey, canlılığın sınırları içerisinde kalmak için cinsel erkine, onda memnuniyetsizlik doğuran bugününden kaçmak içinse hatıralarına ehemmiyet verir. Oktay Rifat’ın Bay Lear romanının başkişisi olan Ferruh Sarıbay da yaşlılığın tüm görünümlerini yaşar. Ondaki yaşlılık; cinsellik, hatırlama edimi, yalnızlık ve ölüm üzerinden belirginleşir. Ferruh Sarıbay, cinsel etkinliğini yeniden geçmişinde olduğu gibi harekete geçirmek ve aile üyelerinin onu sürüklediği yalnızlıktan kurtulmak için hizmetçisi Fatma ile evlenir. Umduğunu bulamasa da Fatma üzerinden cinselliğini yaşayarak, eskiden olduğu gibi kendiliğini kurgulamak ve var olduğunu göstermek ister. Kentleşmenin ve modern yaşam biçiminin kesintiye uğrattığı, yalıda kalabalık bir aile içerisinde geçen çocukluğundan ve gençliğinden sonra bir apartman dairesinde yalnızlaşan Ferruh Sarıbay, hatıraları aracılığıyla geçmişine döner. Bu onun için yaşlılıktan gençliğe kaçış gibidir. Kızları ve damadının ilgisizliği de onu iyice yalnızlık duygusuna hapseder. Böylece ölüm tedirginliği de artmaya başlar. Bu çalışmada Bay Lear romanındaki yaşlılık olgusu, Ferruh Sarıbay üzerinden cinsellik, hatırlanma edimi, yalnızlık ve ölüm kavramlarıyla irdelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Roman, Yaşlılık, Oktay Rifat, Bay Lear, Ferruh Sarıbay

Kaynakça

• Aristotales. Retorik. Çeviren Furkan Akderin, Say Yayınları, 2009.
• Arslan, Nurcan. Derin Yaşamak Yaşlılık Üzerine. Sokak Kitapları Yayıncılık, 2015.
• Assmann, Jan. Kültürel Bellek Eski Yüksek Kültürlerde Yazı, Hatırlama ve Politik Kimlik. Çeviren Ayşe Tekin, Ayrıntı Yayınları, 2015.
• Beauvoir, Simon de. Yaşlılık. Çeviren Osman Canberk & Eray Canberk, Milliyet Yayınları, 1970.
• Borgna, Eugenio. Ruhun Yalnızlığı. Çeviren Meryem Mine Çilingiroğlu, Yapı Kredi Yayınları, 2015.
• Boym, Svetlana. Nostaljinin Geleceği. Çeviren Ferit Burak Aydar, Metis, 2009.
• Canatan, Ayşe. Sosyal Yönleriyle Yaşlılık. Palme Yayıncılık, 2008.
• Cassin, Barbara. Nostalji: İnsan Ne Zaman Evindedir?. Çeviren Seçil Kıvrak, Kolektif Kitap, 2008.
• Çopuroğlu, Büşra. Cities Of Nostalgia: Collision Of Past, Present And Memory in Space in Nostalgia, The Black Book and Ignorance. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2017.
• Dolto, Françoise. Ölümü Nasıl Anlatmalı?. Çeviren Ahmet Tarcan, Uğur Yönten, Özgü Yayınları, 2004.
• Draaisma, Douwe. Sıla Hasreti Fabrikası Bellek Yaşlılıkta Nasıl İşler. Çeviren Dürrin Tunç, Yapı Kredi Yayınları, 2016.
• FioRito TA and Routledge C. “Is Nostalgia a Past or FutureOriented Experience? Affective,Behavioral, Social Cognitive, and Neuroscientific Evidence”, Frontiers in Psychology. 11:1133.
• İleri, Selim. “Oktay Rifat, Romancı”, Cumhuriyet, S. 26672, 16 Ekim 1998, ss. 12.
• Jung, Carl Gustav. Ölüm ve Ruh, Ölümün Anlamı. Çeviren Doğan Özkan, Merkuri Yayınları, 1992. Kalkan, Melek. “Yaşlılık: Tanımı, Sınıflandırılması ve Genel Bilgiler”, Psikolojik, Sosyal ve Bedensel Açıdan Yaşlılık. Editör Kurtman Ersanlı & Melek Kalkan, Pegem Akademi Yayınları, 2008.