GEÇMİŞ ZAMAN ELBİSELERİ: AN ATTEMPT AT A SYMBOLIC READING

Yıl 2024, Cilt: 16 Sayı: 31, 103 - 124, 01.06.2024

Seda- Alabulut

https://doi.org/10.26517/ytea.554

Öz

Ahmet Hamdi Tanpınar is an exceptional figure who has left a deep legacy to Turkish literature with his stories as well as in many other genres. The transformation of modernism on the individual is painful in the novel and short story heroes of Tanpınar, who reflects the ruptures created by the civilizational change that started with Tanzimat on the individual and society by emphasizing various concepts. The “lack” that constantly gnaws at the individual, the difficulty of absorbing the codes of the East and the West in the face of the new life, the ambiguity created by tradition and modernism in the perception of the past and the future, and many other reasons are reflections of the pains experienced by Tanpınar’s heroes. Our aim in this study is to determine the aesthetic levels of poetics that form the basis of Tanpınar’s style, which follows a modern prose in Tanpınar’s story “Geçmiş Zaman Elbiseleri”, and to reveal which images and symbols compose the transfers between things and people. Considering that each of Tanpınar’s works is a sea of symbols; determining the sources of this sea on the language plane will give the richness of the symbolic dimension established in his stories, and the intertwined use of psychological analysis, psychoanalysis, dreams and symbols will allow us to touch the existential problems created by the creative imagination on the individual.

Anahtar Kelimeler

Ahmet Hamdi Tanpınar, language, image, Geçmiş Zaman Elbiseleri

“GEÇMİŞ ZAMAN ELBİSELERİ” ÖYKÜSÜNÜ SİMGESEL BİR OKUMA DENEMESİ

Öz

Ahmet Hamdi Tanpınar, birçok türle olduğu gibi hikayeleriyle de Türk edebiyatına zengin bir miras bırakmış müstesna bir şahsiyettir. Tanzimatla başlayan medeniyet değişiminin birey ve toplum üzerinde yarattığı kırılmaları çeşitli kavramlara vurgu yaparak eserlerinde yansıtan Tanpınar’ın, roman ve öykü kahramanlarında modernizmin birey üzerindeki dönüşümü sancılı olur. Bireyin içini durmadan kemiren “eksiklik”, yeni hayat karşısında Doğu ve Batı’nın kodlarını alımlama sıkıntısı, gelenek ve modernizmin geçmiş ve gelecek algısında yarattığı müphemlik gibi daha birçok neden Tanpınar’ın kahramanlarının yaşadığı sancıların yansımaları olur. Bu çalışmada amaçlanan, Tanpınar’ın “Geçmiş Zaman Elbiseleri” öyküsünde modern bir nesrin izinde olan Tanpınar’ın üslubunun temelini oluşturan şiirselliğin estetik düzeylerini belirlemek, eşya ve insan arasındaki aktarımların hangi imge ve semboller ekseninde kompoze edildiğini ortaya koymaktır. Tanpınar’ın her bir eserinin sembol yönünden zengin olduğu düşünüldüğünde; bu zenginliğin kaynaklarının dil düzleminde belirlenmesi, öykülerinde kurulan simgesel boyutun da derinliğini verecek, psikolojik çözümlemelerle, psikanaliz, rüya ve simgelerin içe içe kullanımı yaratıcı imgelemin birey üzerinde oluşturduğu varoluşsal sorunlara temas etmemize imkân verecektir.

Anahtar Kelimeler

Ahmet Hamdi Tanpınar, dil, imge, Geçmiş Zaman Elbiseleri

Kaynakça

• Alabulut, Seda. Alımlama Estetiği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ondokuz Mayıs Üniversitesi, 2017.
• Bachelard, Gaston. Mekânın Poetikası. İthaki Yayınları, 2014.
• Calvino, Italo. Amerika Dersleri, Gelecek Bin Yıl İçin Altı Öneri. Çeviren Kemal Atakay, YPK Yayınları, 1991.
• Dilber, Kadir Can. “Poe’nun Ligeia ve Şişede Bulunan Not Öykülerinde Tanpınar’ın Geçmiş Zaman Elbiselerini Aramak.” Litera, Dil, Edebiyat ve Kültür Araştırmaları Dergisi, 8 (1), 2018, ss. 53-69.
• Evis, Ahmet. “Ahmet Hamdi Tanpınar Şiirlerinde Varoluşsal Problem ve Yalnızlık.” Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, s. 41, 2017, ss. 195–212.
• Gençtan, Engin. Psikanaliz ve Sonrası. Metis Yayınları, 2012.
• Gürbilek, Nurdan. Tanpınar’da Görünmeyen Yer Değiştiren Gölge. Metis Yayınları, 1995.
• Jung, Carl Gustav. Analitik Psikoloji. Çeviren Ender Gürol. Payel Yayınevi, 2006.
• Kara, Aydoğan. “Tanpınar’ın ‘Geçmiş Zaman Elbiseleri’ Hikâyesini Fenomenolojik ve Ontolojik Yorumlama Denemesi.” Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları, 12 (24), 2020, ss. 59-90.
• Kırgız, Şenay. E.T.A Hoffmann’ın Eserlerinde Fantastik Öğeler. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Alman Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, 2010.
• Rentzsch, Julian ve İbrahim Şahin. “Tanpınar’ın Saklı Dünyası, Arayışlar-Keşifler-Yorumlar.” Doğu Batı, 2018.
• Şahin, İbrahim. Haz ve Günah-Bir Ahmet Hamdi Tanpınar Yorumu. Kapı Yayınları, 2012.
• Şahin, İbrahim. “Üçüncü Göz: Tanpınar’da Meşruiyet Sorunu.” Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları, y. 4, s. 7, Ocak-Haziran 2012, ss. 57-78.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi. Yahya Kemal. Dergâh Yayınları, 1982.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi. Edebiyat Üzerine Makaleler. Dergâh Yayınları, 2005.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi. Hikayeler. Dergâh Yayınları, 2013.
• Tunç, Semra. “Klasik Türk Şiirinde Kadın Şahsiyetler.” Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi The Journal of International Social Research, Klâsik Türk Edebiyatının Kaynakları Özel Sayısı, 3 (15), 2010, ss. 225-259.