İNTİBAH ROMANINDA EKSİKLİĞİN METONİMİSİ BAĞLAMINDA ARZU GÖSTERENİ VE ÖZNENİN NESNE SEÇİMİ

Yıl 2024, Cilt: 16 Sayı: 32, 103 - 132, 01.12.2024

Pınar Dağ Gümüş , Cafer Gariper

Öz

Jacques-Marie Émile Lacan, sabit bir öznenin varlığını reddeder. Dil sürçmeleri yaşayan, ayna imgesine hapsolmuş, eksiklikle damgalanmış, arzunun tatminsizliğine mahkûm olmuş bölünmüş özne üzerinde durur. İmgesel, simgesel ve gerçek adını verdiği üç düzenle özneleşme sürecini, öznenin yapısal kategorilerini/konumlarını (nevrotik, sapkın, psikotik) ve geliştirdiği mekanizmaları (bastırma, inkâr etme, men etme) inceler. Terminolojisinde önemli yer tutan Öteki, ayna evresi, ayrılma, Babanın-Adı, Anne-nin-Arzusu, yasa, Oidipus kompleksi, kastrasyon, fallus, bilinçdışı, jouissance, objet petit a, fantezi, söylem vb. ile özneyi bütünlüklü olarak kuşatır. Arzu kavramsallaştırmasında öznenin tamamlanmamış varlık olma durumuna, arzunun bu eksikliği gidermeye/doldurmaya yönelen dürtüleri harekete geçirmesine, eksikliğin giderilmesi için öznenin nesnelere yönelmesine dikkati çeker. Söz konusu durumların nesne seçimini etkileyen bilinçdışı süreçlerle ilgisine ve arzunun doğası gereği gösterenler aracılığıyla ifade edilmesine yönelik belirlemelerde bulunur. Bu makalede ilk edebî roman olarak değerlendirilen İntibah’ın öznesi Ali Bey’in eksiklik ve arzu karşısındaki durumu, Öteki ile ilişkilenmeleri ve nesne seçimi Lacan’ın değinilen kavramsallaştırmalarından hareketle çözümlenecektir.

Anahtar Kelimeler

Lacan, özne, arzu, eksiklik, roman, İntibah

IN THE CONTEXT OF THE METONYMY OF LACK THE DESIRE SIGNIFIER AND THE SUBJECT’S OBJECT CHOICE IN THE NOVEL İNTİBAH

Öz

Lacan rejects the existence of a fixed subject and addresses the divided subject who experiences slips of the tongue, is trapped in the mirror image, marked by lack, and condemned to the dissatisfaction of desire. He examines the subject’s process of becoming, along with the structural positions of the subject (neurotic, perverse, psychotic) and the mechanisms it develops (repression, denial, foreclosure), through the three orders he names as the imaginary, the symbolic, and the real. Important terms in his terminology include the mother as the first Other, the mirror stage, separation, the Name-of-the-Father as a metaphor, desire of the mother, law, the Oedipus complex, castration, phallus, the unconscious, jouissance, objet petit a, fantasy, discourse, etc., all of which comprehensively encompass the subject. In his conceptualization of desire, Lacan draws attention to the subject’s state of being incomplete, the drives that follow this lack and aim to fill it, the unconscious processes that direct the subject’s orientation toward objects in an attempt to address this lack, and the fact that desire is inherently expressed through signifiers. In this article, Ali Bey’s state in the face of lack and desire, his relations with the Other, and his object choices will be discussed, based on Lacan’s aforementioned conceptualizations, within the context of İntibah, considered to be the first literary novel.

Anahtar Kelimeler

Lacan, subject, desire, lack, novel, İntibah

Kaynakça

• Aktaş, Şerif. “Roman Hakkında.” İntibah. Akçağ Yayınları, 2005, ss. V-XIII.
• Akün, Ömer Faruk. “Nâmık Kemal.” İslâm Ansiklopedisi. TDV Yayınları, 2006, ss. 361-378.
• Bowie, Malcom. Lacan. Çeviren V. Pekel Şener, Dost Kitabevi, 2007.
• Castanet, Hervé. Lacan’ı Anlamak. Çeviren Baturalp Aslan, Encore Yayınları, 2017.
• Chiesa, Lorenzo. Öznelik ve Ötekilik Lacan’ın Felsefi Bir Okuması. Çeviren Hakan Gürvit, Axis Yayınları, 2022.
• Evans, Dylan. Lacancı Psikanalize Giriş Sözlüğü. Çeviren Umut Yener Kara-Turgay Sivrikaya, Islık Yayınları, 2019.
• Fink, Bruce. Lacan’da Aşk VIII. Seminer Aktarım Üstüne Bir İnceleme. Çeviren Elif Okan Gezmiş- Zeynep Oğuz, Kolektif Kitap, 2020.
• Fink, Bruce. Lacancı Özne. Çeviren Kemal Güleç, Encore Yayınları, 2020.
• Fink, Bruce. Lacancı Psikanalize Klinik Bir Giriş Teori ve Teknik. Çeviren Özgür Öğütcen, Axis Yayınları, 2022.
• Finn, Robert P. Türk Romanı İlk Dönem 1872-1900. Çeviren Tomris Uyar, Everest Yayınları, 2020.
• Freud, Sigmund. “A Special Type of Choise Of Object Made By Men.” 1910. https://leonieebbingblender.files.wordpress.com/2021/11/a _ special _ type _ of _ men _ freud.pdf [Erişim Tarihi: 30.01.2024].
• Freud, Sigmund. Narsizm Üzerine ve Schreber Vakası. Çeviren Banu Büyükal- Saffet Murat Tura, Metis Yayınları, 2012.
• Freud, Sigmund. Cinsellik Üzerine. Çeviren Selçuk Budak, Öteki Yayınevi, 2016.
• Homer, Sean. Jacques Lacan. Çeviren Abdurrahman Aydın, Phoenix Yayınevi, 2022.
• İzmir, Mutluhan. Öznenin Diyalektiği: Hegel, Sartre, Lacan. İmge Kitabevi, 2019.
• Lacan, Jacques. The Seminar of Jacques Lacan Book VIII Transference. Çeviren Cormac Gallagher, 1960. https://esource.dbs.ie/server/api/core/bitstreams/96830301-65b4-43ea-ae4c8c33f3d35c97/content. (Erişim Tarihi: 25.01.2023).
• Lacan, Jacques. “Psikanaliz Deneyiminin Ortaya Koyduğu Biçimiyle ‘Özne-Ben’in İşlevinin Oluşturucusu Olarak Ayna Evresi.” Felsefe Yazıları 1. Çeviren Nilüfer Kuyaş, Yazko Felsefe Yayınları, 1982.
• Lacan, Jacques. Fallus’un Anlamı. Çeviren Saffet Murat Tura, Afa Yayıncılık, 1994.
• Lacan, Jacques. Écrits. Çeviren Alan Sheridan, Routledge, 2005.
• Lacan, Jacques. Baba-nın-Adları. Çeviren Murat Erşen, MonoKL Yayınları, 2014.
• Lacan, Jacques. Anxiety The Seminar of Jacques Lacan Book X. Editör Jaques-Alain Miller, Çeviren A. R. Price, Polity Press, 2014.
• Lacan, Jacques. Psikanalizin Dört Temel Kavramı Seminer 11. Kitap. Çeviren Nilüfer Erdem, Metis Yayınları, 2019.
• Lacan, Jacques. Yine/Hâlâ. Çeviren Murat Erşen, Metis Yayınları, 2019.
• Lacan, Jacques. Desire and Its Interpretation The Seminar of Lacan Book VI. Editör Jacques-Alain Miller, Çeviren Bruce Fink, Polity Press, 2019.
• Lacan, Jacques. “Çalınan Mektup Üzerine Seminer.” Çalınan Poe. Çeviren Mukadder Erkan-Ali Utku, Ketebe Yayınları, 2020.
• Lacan, Jacques. The Object Relation. Editör Jacques-Alain Miller, Çeviren A. R. Price, Polity Press, 2020.
• Lacan, Jacques. Psikanalizin Temel İlkeleri. Çeviren Mutluhan İzmir, Çolpan Kitap, 2022.
• Leader, Darian. Depresyon, Yas ve Melankoli. Çeviren Ayça Göçmen, Encore Yayınları, 2018.
• Miller, Jacques-Alain. “Jacques Lacan’ın Kaygı Semineri’ne Giriş.” MonoKL Lacan Seçkisi. S. 6-7, 2009, ss. 640-660.
• Moati, Raoul. “Düşüncenin Semptoma Dönüşmesi (Tinin Semptomatolojisi): Lacan Hegel’e Karşı mı Yoksa Onunla Birlikte Mi?” MonoKL Lacan Seçkisi. Çeviren Nami Başer-Kemal Canatar, S. 6-7, 2009, ss. 303-364.
• Moran, Berna. Türk Romanına Eleştirel Bakış 1. İletişim Yayınları, 2007.
• Namık Kemal. İntibah, İstanbul 1291.
• Parla, Jale. Babalar ve Oğullar Tanzimat Romanının Epistemolojik Temelleri. İletişim Yayınları, 2022.
• Platon. Şölen. Çeviren Azra Erhat-Sabahattin Eyuboğlu, Yükselen Matbaası, 1958.
• Roudinesco, Elisabeth. Her Şeye ve Herkese Karşı Lacan. Çeviren Nami Başer, Metis Yayınları, 2021.
• Sarup, Madan. Post-yapısalcılık ve Postmodernizm. Çeviren Abdülbaki Güçlü, Bilim ve Sanat Yayınları, 2004.
• Sevim, Gökçen. “İntibah Romanında Yapı ve İzlek.” Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. C2, S2, 2016, ss. 73-97.
• Şen, Cafer. “Mehmet Zaman Saçlıoğlu’nun Büyük Göz Öyküsünde ‘Aşkın Gösteren’ ve ‘Aşkın Gösterilen’ Kavramlarının Fenomenolojisi.” Turkish Studeies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Vol. 9/12, 2014, ss. 647-663.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi. On Dokuzuncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi. Dergâh Yayınları, 2018.
• Tura, Saffet Murat. Ben İdeali. Metis Yayınları, 2005.
• Tura, Saffet Murat. Freud’dan Lacan’a Psikanaliz. Kanat Kitap, 2010.
• Vanheule, Stijn. Psikozun Öznesi Lacancı Bir Bakış Açısı. Çeviren Göker Aközgürer, Axis Yayınları, 2022.
• Ver Eecke, Wilfried. “Lacan’ın Kompleks Psikoz Kuramına Dair Kuramsal ve Terapötik Çıkarımlar.” MonoKL Lacan Seçkisi. Çeviren Berkay Ersöz, S. 6-7, 2009, ss. 416-429.
• Žižek, Slavoj. İdeolojinin Yüce Nesnesi. Çeviren Tuncay Birkan, Metis Yayınları, 2011.
• Žižek, Slavoj. Yamuk Bakmak Popüler Kültürden Jacques Lacan’a Giriş. Çeviren Tuncay Birkan, Metis Yayınları, 2016.
• Žižek, Slavoj. Lacan’ı Nasıl Okumalıyız?. Çeviren Misli Baydoğan, Runik Kitap, 2021.