DARÜLFUNUN-I OSMANİ TIB FAKÜLTESİ TEAVÜN VE TASARRUF SANDUĞI

Yıl 2024, Sayı: 29, 3 - 15, 31.12.2024

Şeref Etker

Öz

Balkan Savaşları sırasında Tıp Fakültesi’nde aylıklarının zamanında ödenememesi ve sarraflara borçlu kalmaları üzerine, çalışanlar birlikte, 1914 yılının Ocak ayında Darülfunun-ı Osmani Tıb Fakültesi Teavün ve Tasarruf Sanduğı adıyla bir sosyal yardımlaşma fonu oluşturmuşlardır. Fakültenin muallim, memur ve müstahdemine ve bunların kefil olacakları kişilerin katılımına açık olan sandığın kuruluşuna Fakülte Dekanı Dr. Ziya Nuri (Birgi) Paşa ile muallim Dr. Celal İsmail ve Dr. Feyzullah Paşaların parasal destek verdikleri bilinmektedir. Hisseleri aylık bir Mecidiye olarak belirlenen ve sermayesinin mevcut (faizli ve faizsiz) finansal araçlarla nemalandırılmasıyla, sandık, 1914 Haziranında hissedarlarına istikraz ve temettü sağlayacak bir duruma gelmiştir.
“Harb-i umumi sebebile maaşat-ı umumiye tediyatında hasıl olan tehirin tevlid eylediği ihtiyacatı tahfif” için çalışmalarını sürdürmş olmasına karşın, Tıbbiye tarihçelerinde adı geçmeyen bu sandığa ait elimizdeki tek basılı belge: 21 Eylül 1915 tarihli Darülfünun-ı Osmani Tıb Fakültesinde Tesisi Tasavvur Olunub Teşkiline Muvaffakiyet Hasıl Olan Teavün ve Tasarruf Sanduğının Birinci Devreye Aid Muamelat-ı Umumiye ve Maliyesini Mübeyyin Rapor Suretidir. Raporda sandığın kurucusu olarak Tıp Fakültesi’nin muhasebecisi Hacı Ahmed Hayri Bey gösterilmiştir. Heyet-i İdare Reisi Seririyat-ı Hariciye Muallim Muavini Dr. Fazıl (Nail Tipi) Beydir. Raporun hazırlanışının bir nedeni, hissedarların borç talebi gittikçe artarken ödemeleri gereken aylık taksitlerindeki aksamaların ortaya konmasıdır. Değinilen sorunlar yardımlaşma sandığının kısa ömürlü olmasının bir yönünü açıklamaktadır. İncelenen rapordan başka, ileride sandığın Nizamnamesi, Yönetim Kurulu ile genel kurul tutanakları, hesab-ı cari defterleri, üye cüzdanları, vd. belgeler bulunabilirse, Osmanlı Darülfünunu Tıp Fakültesi çalışanlarının savaş yıllarında yaşadıkları yoksullaşmayla başetme çabaları daha iyi anlaşılabilecektir.

Anahtar Kelimeler

Darülfünun-ı Osmani, Tıp Fakültesi, Yardımlaşma Sandığı, Birikim, Borçlanma

Kaynakça

• Darülfünun-ı Osmani Tıb Fakültesinde Müteşekkil Teavün ve Tasarruf Sanduǧının Birinci Devreye Aid Muamelat-ı Umumiye ve Maliyesini Mübeyyin Rapor Suretidir, Dersaadet [İstanbul], Matbaa-i Zeliç [Zellich/Zellitch], Beyoğlu, 1331.
• Darülfünun-ı Osmani Tıb Fakültesi Sanduğı Raporu, 1331/1915, (Özel nüsha).
• Darülfünun-ı Osmani Tıb Fakültesi Sanduğı Raporu, 1331/1915, (Milli Kütüphane nüshası: EHT 1957 A 95). ETKER, Şeref. “Dr. Johannes Rabnow ve Veremle Mücadele Osmanlı Cemiyeti’nin Kuruluşundaki Rolü”, Yeni Tıp Tarihi Araştırmaları, 26-28, 2023: 17-31.
• HİÇDÖNMEZ, Tufan ve Yusuf Tüzün. “Dr. Fazıl Halit (Tipi), Nöroşirürji ve Birinci Dünya Savaşında Erzurum”, Tiirk Nöroşirürji Dergisi, 16, 2, 2006: 138-141.
• ÖZBEK, Nadir. Cumhuriyet Türkiye’sinde Sosyal Güvenlik ve Sosyal Politikalar, İstanbul, Tarih Vakfı, Emeklilik Gözetim Merkezi, Haziran 2006.
• TORAMAN, Ömer. “Dr. Nazmi Aziz (Selcen): Erzurum Kongresi Elazığ Temsilcisi”, Geçmişten Geleceğe Harput Sempozyumu, 23-25 Mayıs 2013, Bildiriler, c. 2, ed. Enver Çakar, Elazığ, Fırat Üniversitesi Harput Uygulama ve Araştırma Merkezi yay., 697-706.