FEMİNİZM VE KADIN HAKLARI

Yıl 2021, Cilt: 18 Sayı: 1, 141 - 169, 01.03.2021

Osman Korkut Kanadoğlu

Öz

Kadınların eşit hak mücadelesi olarak ortaya çıkan ve bir kurama dönüşen feminizm dalgalar halinde tüm dünyayı etkilemiştir. Feminizmin Türkiye üzerinde de belirli somut etkileri gözlemlenebilir. Çalışmada bu çerçevede önce genel olarak kadın haklarının mevzuat ve Anayasa Mahkemesi içtihadındaki gelişimi izlenecektir. Sonrasında ise kadına yönelik şiddet, eğitim ve öğretim alanında kadının yeri ve kadının işgücüne katılımı özgül konular olarak ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Feminizm, kadın hakları, kadına yönelik şiddet

FEMINISM AND WOMEN'S RIGHTS

Öz

Feminism has arised from women's struggle for equal rights and it has transformed to theory. Feminism has surged and affected all over the world. Specific and concrete impacts of the feminism on Turkey can be observed. In this context, firstly, the development of the legislation of the woman rights and the case law of the Constitutional Court will be followed in general. Afterwards will be analysed specifically violence against women, the place of women in education and training areas and women's participation in the labor force.

Anahtar Kelimeler

Feminism, women's rights, violance against women

Kaynakça

• Acuner S., “90’lı Yıllar ve Resmi Düzeyde Kurumsallaşmanın Doğuş Aşamaları”, in: 90’larda Türkiye’de Feminizm, Der. A. Bora/A. Günal, İletişim Yayınları, 6. Baskı, İstanbul 2016.
• Akçabay F. C., “Bir ‘Hak’ Ediş Tartışması: Feminist Hukuk Tartışmalarının Liberal Hak Eleştirisine Katkısı”, in: Liberal Hakların, Hukukun ve Devletin Sınırları”, Ed. B. Erdağı, NotaBene Yayınları, Ankara 2015.
• Akgeyik T., “Türkiye’de Kadınların İşgücü Piyasasına Katılımını Etkileyen Faktörler: TÜİK Verileri Üzerine Bir Analiz”, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/394276 (ET. 8.12.2020).
• Aldan A./Öztürk S., “Kadın İşgücüne Katılımında Artışın Belirleyicileri: Kuşak Etkisinin Ayrıştırılması”, https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/2520bd50-8ad1-4485-aab9-ceaddbc10b42/wp1905.pdf?MOD=AJPERES&CACHEID=ROOTWORKSPACE-2520bd50-8ad1-4485-aab9-ceaddbc10b42-mA0mOiI (ET. 3.5.2020).
• Aratemur Çimen C./Bayhan S., “Ders Kitaplarında Toplumsal Cinsiyet”, https://www.academia.edu/38013262/De%C4%9Fi%C5%9Fen_Ders_Kitaplar%C4%B1nda_Toplumsal_Cinsiyet.pdf (ET. 13.9.2020).
• Aykur E., “İfratla Tefrit Arasında Müslüman Osmanlı Kadınları ve Feminizm”, in: Türkiye’de Modern Siyasi Düşünce Cilt 10 Feminizm, İletişim Yayıncılık, İstanbul 2020.
• Bakırcı K., “İstihdamda Cinsiyetlerarası Eşitlik ve İş Mevzuatında Yapılması Gereken Değişiklikler”, in: Türkiye’de Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları, Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2010.
• Başar F./Demirci N., “Türkiye’deki Hemşirelik Öğrencilerinin Toplumsal Cinsiyet Rollerine İlişkin Tutumları”, in: Kadın Odaklı, Der. Ç. Kağıtçıbaşı/H. Şimga/D.
• Barlas/M. Önok/Z. G. Göker, Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2016.
• Baştürk İ., ” Türk Anayasa Yargısı Perspektifiyle Erkeğin Zinası Suçu”, Hacettepe HFD, 8(1) 2018.
• Berktay F., “Kadının İnsan Hakları”, in: İnsan Hakları, YKY, İstanbul 2000.
• Berktay F., “Dünden Bugüne “Nafile Biraderlik Sözleşmesi””, in: Türkiye’de Modern Siyasi Düşünce Cilt 10 Feminizm, İletişim Yayıncılık, İstanbul 2020.
• Beysan N., “Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Perspektifinden Evli Kadının Soyadı ve Anayasa Mahkemesi İçtihadı”, in: Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru: Güncel Gelişmeler Sempozyumu Bildirileri, Ed. B. E. Ekinci, Doğu Akdeniz Üniversitesi Yayınları, Gazimağusa 2010.
• Bora A., “Kamusal alan/özel alan: Mahrumiyet-özgürleşme ikileminin ötesi”, Toplum ve Bilim, 75 Kış 1997.
• Bora A., “Feminizmin “Dalgalar”ı”, in: Türkiye’de Modern Siyasi Düşünce Cilt 10 Feminizm, İletişim Yayıncılık, İstanbul 2020.
• Boyar O., Bir Yorum Meselesi ve Ötesi: Anayasa Mahkemesi’nin 2015/51 Sayılı Kararı, Güncel Hukuk Dergisi, Temmuz 2015.
• Bugay A./Delevi R., “Üniversite Öğrencilerinde Kadına Yönelik Tutumun Nedeni”, in: Kadın Odaklı, Der. Ç. Kağıtçıbaşı/H. Şimga/D. Barlas/M. Önok/Z. G. Göker, Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2016.
• Çağatay Selin, “Kemalist Feminizm: Kadın Hareketi Tarihinin Göz Ardı Edilmiş ‘Bariz Gerçeği’”, in: Türkiye’de Modern Siyasi Düşünce Cilt 10 Feminizm, İletişim Yayıncılık, İstanbul 2020.
• Çakıl-Dinçer G., “Feminizmle İlişkisi Bağlamında Türkiye’de İslamcı Kadın Hareketi”, in: Türkiye’de Modern Siyasi Düşünce Cilt 10 Feminizm, İletişim Yayıncılık, İstanbul 2020.
• Çakır S., “Osmanlı Kadın Hareketi: XX. Yüzyılın Başında Kadınların Hak Mücadelesi”, in: Türkiye’de Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları, Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2010.
• Çakırca S. İ., “Evli Kadının Soyadına İlişkin Güncel Gelişmelerin Değerlendirilmesi”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C. LXX, Sy. 2, Yıl 2012.
• Çeçen M. A., “Türkçe Ders Kitaplarında Toplumsal Cinsiyet Rolleri”, https://www.researchgate.net/publication/291697291_TURKCE_DERS_KITAPLARINDA_TOPLUMSAL_CINSIYET_ROLLERI (ET. 5.12.2020).
• Çokoğullar Bozaslan E., Muhafazakarlık ve AK Parti’nin Aile Politikaları, s. 138, https://dspace.ankara.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12575/71674/544533.pdf?sequence=1&isAllowed=y (ET. 4.12.2020).
• Direk Z., “Simone de Beauvoir: Abjeksiyon ve Eros Etiği”, Cogito, Sy. 58, 2009. Doğramacı E., Türkiye’de Kadının Dünü ve Bugünü, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara 1992.
• Durakbaşa A., “Klasik teoriler feminizmle karşılaşıyor: Comte’un Pozitivizmin İlmihali kitabı üzerine feminist okuma denemesi”, Toplum ve Bilim, 75 Kış 1997.
• Durudoğan H., “İkinci Dalga Fransız Feminizmine Kısa Bir Bakış”, in: Türkiye’de Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları, Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2010.
• Duygun A. M., “Nikâh Kararına İlişkin Bazı Düşünceler: 2010 Sonrası Anayasa Mahkemesi İçtihadının Muhafazakarlaşmasında Üçüncü Evre”, Güncel Hukuk, Sy. 139, 2015.
• Ekal B., “Feminist Hareket ve Erkek Şiddetiyle Mücadele”, in: Türkiye’de Modern Siyasi Düşünce Cilt 10 Feminizm, İletişim Yayıncılık, İstanbul 2020.
• Ekinci B. E., “Temel Hak ve Hürriyetlerin Yorumunda Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliğini Görmek”, in: Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru: Güncel Gelişmeler Sempozyumu Bildirileri, Ed. B. E. Ekinci, Doğu Akdeniz Üniversitesi Yayınları, Gazimağusa 2010.
• Göztepe E., “’Namus Cinayetlerinin’ Hukuki Boyutu: Yeni Türk Ceza Kanunu’nun Bir Değerlendirmesi”, TBB Dergisi, Sayı 59, 2005.
• Güneş-Ayata A./Gölgelioğlu Ö., “Fırsat Eşitliği mi Sonuçta Eşitlik mi? 2000’li Yıllarda Kadın Kotası Tartışmaları”, in: Türkiye’de Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları, Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2010.
• Hoşgör A. G., “Türkiye’de Kırsal Kadının Toplumsal Konumu: Bölgesel Eşitsizlikler, Yasal Müdahaleler ve Kısmi Kazanımlar”, in: Türkiye’de Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları, Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2010.
• Işık S. N., “1990’larda Kadına Yönelik Aile İçi Şiddetle Mücadele Hareketi İçinde Oluşmuş Bazı Gözlem ve Düşünceler”, in: 90’larda Türkiye’de Feminizm, Der. A. Bora/A. Günal, İletişim Yayınları, 6. Baskı, İstanbul 2016.
• Kabasakal H./Aycan Z./Varnalı R./Başkurt A. B./Erdoğan I., “Girişimcilikte Başarı Kriterleri ve Temel Başarı Faktörleri: Kadın-Erkek Karşılaştırması”, in: Kadın Odaklı, Der. Ç. Kağıtçıbaşı/H. Şimga/D. Barlas/M. Önok/Z. G. Göker, Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2016.
• Kağıtçıbaşı Ç., “Türkiye’de Kadın ve Eğitim”, in: Türkiye’de Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları, Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2010.
• Kanadoğlu K., “Türk Anayasa Hukukunda Sağlık Alanında Temel Haklar”, TBB Dergisi 2015 (119).
• Kardam F./Ecevit Y., “1990’ların Sonunda Bir kadın İletişim Kuruluşu: Uçan Süpürge”, in: 90’larda Türkiye’de Feminizm, Der. A. Bora/A. Günal, İletişim Yayınları, 6. Baskı, İstanbul 2016.
• Kayasü S., “Değişen ‘dünya düzen’leri, değişen ‘kadın’lar: Toplumsal cinsiyetin ‘değişen’ içeriği”, Toplum ve Bilim, 75 Kış 1997.
• Koğacıoğlu D., “Gelenek Söylemleri ve İktidarın Doğallaşması: Namus Cinayetleri Örneği”, Cogito, Sy. 58, 2009.
• Kılınç B., “Aklın Cinsiyeti Var mı?”, in: Cinsiyetli Olmak, 7. Baskı, YKY, İstanbul 2019.
• Marion Young I., “Yaşanan Bedene Karşı Toplumsal Cinsiyet: Toplumsal Yapı ve Öznellik Üzerine Düşünceler”, Çev. Rüya Kalıntaş, Cagito, Sy. 58, 2009.
• Merçil İ., “İslam ve Feminizm”, in: Cinsiyetli Olmak, 7. Baskı, YKY, İstanbul 2019.
• Nagl-Docekal H., “Feminist Felsefenin Geleceği”, Cagito, Sy. 58, 2009.
• Oder B. E., “Anayasa’da Kadın Sorunsalı: Norm, İçtihat ve Hukuk Politikası”, in: Türkiye’de Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları, Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2010.
• Özen B., “Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında Kadının Soyadı, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Hukuk ve Kadın Sempozyumu (06.03.2015).
• Özkan Kerestecioğlu İ./Özman A., “Kavramsal Tartışmalar, Tarihsel-Politik Dinamikler, Güncel Sorunlar”, in: Türkiye’de Modern Siyasi Düşünce Cilt 10 Feminizm, İletişim Yayıncılık, İstanbul 2020.
• Öztan E., “Kesişimsel Feminist Siyaset İçin Potansiyel Bir Alan: Eğitim”, in: Türkiye’de Modern Siyasi Düşünce Cilt 10 Feminizm, İletişim Yayıncılık, İstanbul 2020.
• Rankin B. H./Aytaç I. A., “Eğitimde Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği: Araştırma Sonuçları ve Düşündürdükleri”, in: Türkiye’de Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları, Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2010.
• Sancar S., “Diyanet’in “Kadınlaşması”: Diyanet İşleri Başkanlığı’nın Yeni Kadın ve Aile Politikası”, in: Kadın Odaklı, Der. Ç. Kağıtçıbaşı/H. Şimga/D. Barlas/M. Önok/Z. G. Göker, Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2016.
• Sancar Üşür S., “Otoriter Türk Modernleşmesinin Cinsiyet Rejimi”, http://kasaum.ankara.edu.tr/files/2013/03/serpil hc.Otoriter_turk_modernlesmesinin_cinsiyet_rejimi.pdf (ET. 14.10.2020).
• Saner S./Yüksel Ş., “1980’lerden Günümüze Türkiye’de Feminizm ve Cinsellik”, in: Türkiye’de Modern Siyasi Düşünce Cilt 10 Feminizm, İletişim Yayıncılık, İstanbul 2020.
• Sayan Cengiz. F., “Bir “Yeni Sosyal Hareket” Olarak Türkiye’de 1980 Sonrası Feminist Hareket: Değerler Değişimi mi Alternatif Dinamikler mi?”, in: Türkiye’de Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları, Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2010, s. 120.
• Saygılıgil F./Sağlam G., “Kadınların Görünmeyen Emeği”, in: Kadın Odaklı, Der. Ç. Kağıtçıbaşı/H. Şimga/D. Barlas/M. Önok/Z. G. Göker, Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2016.
• Scalaes A., Hukuki Feminizm, Çev. F. C. Akçabay, Dost Kitabevi, Ankara 2019.
• Sokullu Akıncı F., Türkiye'de Aile İçi Şiddet, Beta Basım Yayım, İstanbul 2004.
• Şimga H., “Unes Femmes: Kristeva, Psikanaliz ve Kadın”, in: Cinsiyetli Olmak, Der. Z. Direk, 7. Baskı, YKY, İstanbul 2019.
• Tacir H., “Evli Kadının Kendi Soyadını Kullanması Konusunda Anayasa Mahkemesinin Yaklaşımının Temel Hak Ve Özgürlükler Bakımından Değerlendirilmesi, Kadir Has Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 5, Sy: 1 Haziran 2017.
• Tahmazoğlu Uzeltürk S., “Ad ve Soyada İlişkin Kararlar Bireyin Kimlik Hakkı”, Anayasa Mahkemesinin Medeni Hukuka İlişkin Kararlarının Değerlendirilmesi Sempozyumu, Anayasa Hukuku Dergisi, C. 3, Sy. 5, İstanbul, 2014.
• Tekeli Ş., “Tek Parti Döneminde Kadın Hareketi de Bastırıldı”, in: Sol Kemalizme Bakıyor, Metis Yayınları, İstanbul 1991.
• Toksöz G. “Neoliberal Piyasa, Özel ve Kamusal Patriarka Çıkmazında Kadın Emeği”,in: Türkiye’de Refah Devleti ve Kadın, Der. S. Dedeoğlu/A. Y. Elveren, İletişim Yayınları, İstanbul 2012.
• Tuksal H. Ş., “Türkiye’de İslami Feminizm Tartışmaları”, in: Türkiye’de Modern Siyasi Düşünce Cilt 10 Feminizm, İletişim Yayıncılık, İstanbul 2020.
• Türkeli G., “Feminizmin Üç Dalgası ve Kamusal Mücadele”, in: Kadın, Kamusal Alan ve Hukuk, Ed. Ülker Yükselbaba, Tekin Yayınevi, İstanbul 2017.
• Türkmen B., “Toplumsal Proje ve Kadınlık Deneyimi: İslamcı Kadın Tarafından Yeniden Tanımlanan Mahrem”, in: Cinsiyetli Olmak, 7. Baskı, YKY, İstanbul 2019. Usal Z. O., “Uluslararası İnsan Hakları Hukuku Merceğinden Kadının Siyasal Hayata Katılımı ve Bazı Kota Uygulamaları”, in: Türkiye’de Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları, Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2010.
• Wiesner-Hanks E. Merry, Tarihte Toplumsal Cinsiyet, Çev. M. Çiyan Şenerdi, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul 2020.
• Vahip I., “Psikanalitik Bakış Açısıyla Aile İçi Şiddet”, in: Cinsiyetli Olmak, 7. Baskı, YKY, İstanbul 2019.
• Yaman M., “Karşılıksız Ev İçi Emek: Teorik ve Politik Tartışmaların İzini Sürmek”, in: Türkiye’de Modern Siyasi Düşünce Cilt 10 Feminizm, İletişim Yayıncılık, İstanbul 2020.
• Yüksel S., Anayasa Mahkemesi’nin Dini Nikâh Kararına Dair Kısa Bir Analiz; https://anayasatakip.ku.edu.tr/wp-content/uploads/sites/34/2017/08/Saadet-Yu%CC%88ksel-Anayasa-Mahkemesinin-Dini-Nikah-Karar%C4%B1na-Dair-Bir-Analiz.pdf (ET. 16.02.2018).
• Yüksel-Kaptanoğlu İ., “Akademide ve Kamuda Kadınlara Yönelik Şiddete Yaklaşım”, in: Türkiye’de Modern Siyasi Düşünce Cilt 10 Feminizm, İletişim Yayıncılık, İstanbul 2020.