3 BOYUTLU YAZICILARLA MEYDANA GETİRİLEN ÜRÜNLERİN TASARIMLARI ÜZERİNDE HAK SAHİPLİĞİ

Yıl 2021, Cilt: 18 Sayı: 1, 333 - 375, 01.03.2021

Onur Sarı

Öz

yazıcılar günümüzde ahşaptan, metale hatta canlı dokuya kadar birçok materyali işleyebilmektedir. Bu gelişme gelecekte 3 boyutlu yazıcıların üretimin her alanında etkisi olacağını göstermektedir. 3 boyutlu yazıcılarla üretilen ürünlerin tasarımları konusunda hak sahipliğiyse önem arz etmektedir. 3 boyutlu yazıcılarda tasarım süreci genellikle bilgisayar ortamında veya tarayıcılarla gerçekleşmektedir. Tasarımcı dilerse 3 boyutlu tasarımı ihtiva eden dosyayı paylaşarak herkesin kullanımına açabilir. Tüketiciler ise bu dosyayı indirip 3 boyutlu yazıcılarla tasarımı ürün olarak elde edebilir. Hatta tüketiciler bu ürünlerin tasarımları üzerinde değişiklikler yaparak kişiselleştirebilir. Bu süreçte tasarım üzerinde kimin hak sahibi olacağının belirlenmesi gerekir. 3 boyutlu yazıcılarla üretilen ürünlerin tasarımlarında genellikle bir ekip çalışmaktadır. Bu ekipte çalışanlardan kimlerin tasarımcı olduğunun da belirlenmesi gerekir. Biz de çalışmamızda bu konuları değerlendirdik. Kanımızca fikri çabasıyla tasarımın görünümünde rol oynayan herkes tasarım üzerinde hak sahibidir. Bu kişiler tüketici veya ortak tasarımcı olabilir. Bununla birlikte fikri çaba göstermeyen tüketici veya tekniker ile yazılımcılar tasarım üzerinde hak sahibi olamayacaktır. Çalışan – çalıştıran ilişkisindeyse çalıştıran tasarım üzerinde Sınai Mülkiyet Kanunu m.73/1 ve m.73/2 gereği hak sahibi olabilir.

Anahtar Kelimeler

Fikri Mülkiyet Hukuku, 3 Boyutlu Yazıcılar, Çalışan Tasarımları, Tasarım Hukuku, Eser Koruması, Medeni Hukuk, Ticaret Hukuku

THE OWNERSHIP OF THE PRODUCTS’ DESIGNS PRODUCED BY 3D PRINTERS

Öz

yazıcılar günümüzde ahşaptan, metale hatta canlı dokuya kadar birçok materyali işleyebilmektedir. Bu gelişme gelecekte 3 boyutlu yazıcıların üretimin her alanında etkisi olacağını göstermektedir. 3 boyutlu yazıcılarla üretilen ürünlerin tasarımları konusunda hak sahipliğiyse önem arz etmektedir. 3 boyutlu yazıcılarda tasarım süreci genellikle bilgisayar ortamında veya tarayıcılarla gerçekleşmektedir. Tasarımcı dilerse 3 boyutlu tasarımı ihtiva eden dosyayı paylaşarak herkesin kullanımına açabilir. Tüketiciler ise bu dosyayı indirip 3 boyutlu yazıcılarla tasarımı ürün olarak elde edebilir. Hatta tüketiciler bu ürünlerin tasarımları üzerinde değişiklikler yaparak kişiselleştirebilir. Bu süreçte tasarım üzerinde kimin hak sahibi olacağının belirlenmesi gerekir. 3 boyutlu yazıcılarla üretilen ürünlerin tasarımlarında genellikle bir ekip çalışmaktadır. Bu ekipte çalışanlardan kimlerin tasarımcı olduğunun da belirlenmesi gerekir. Biz de çalışmamızda bu konuları değerlendirdik. Kanımızca fikri çabasıyla tasarımın görünümünde rol oynayan herkes tasarım üzerinde hak sahibidir. Bu kişiler tüketici veya ortak tasarımcı olabilir. Bununla birlikte fikri çaba göstermeyen tüketici veya tekniker ile yazılımcılar tasarım üzerinde hak sahibi olamayacaktır. Çalışan – çalıştıran ilişkisindeyse çalıştıran tasarım üzerinde Sınai Mülkiyet Kanunu m.73/1 ve m.73/2 gereği hak sahibi olabilir.

Anahtar Kelimeler

Intellectual Property Law, 3D Printers, Employee Designs, Design Law, Copyright Protection, Civil Law, Commercial Law

Kaynakça

• AKYİĞİT, Ercan: İş Kanunu Şerhi, Cilt: 1 Ankara, 2008
• ARIKAN, Ayşe Saadet: "Avrupa Topluluğu’nda Fikri-Sınai Mülkiyet Hakları ve Son Gelişmeler" . Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi Vol. 7, 2007
• ARIKAN, Özgür & YALÇINTAŞ, Didem, "Çalışan Tasarımlarında Hak Sahipliği", Ticaret ve Fikri Mülkiyet Hukuku Dergisi S.6, 2020
• Artificial Intelligence, What it is and why it matters”, SAS, https://www.sas.com/en_us/insights/analytics/what-is-artificial-intelligence.html (E.T.: 18.09.2020)
• ASARO, Peter: "How just could a robot war be.", Current issues in computing and philosophy, 2008
• AYİTER, Nuşin: Hukukta Fikir ve Sanat Ürünleri, Ankara, 1981
• AYODELE, Taiwo Oladipupo: “Types of machine learning algorithms”, New advances in machine learning, 2010
• BAYERN, Shawn. "The implications of modern business-entity law for the regulation of autonomous systems.". STAN.TECH. L.REV. v.19, 2015
• BECHTOLD, Stefan: “3D printing and the intellectual property System”, WIPO, Vol. 28, 2015
• BELLİCAN, Cüneyt. “Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu Açısından “Hususiyet” Kavramı”, İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.7 S.1, 2008
• BİLGİLİ, Fatih & DEMİRKAPI, Ertan: Ticari İşletme Hukuku, Bursa, 2016
• BILTON, Nick: “Disruptions: On The Fast Tract to Routine 3-D Printing”, The New York Times, Bits, Kaynak: https://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:dl_ibNFNmoMJ:https://bits.blogs.nytimes.com/2013/02/17/disruptions-3-d-printing-is-on-the-fast-track/+&cd=1&hl=tr&ct=clnk&gl=tr (E.T.:10.10.2020)
• BOZGEYİ̇K, Hayri & ER, Sefa: "Tasarımlar İçin Kümülatif Koruma". Ticaret ve Fikri Mülkiyet Hukuku Dergisi, C:5 S:1, 2019
• BOZKURT YÜKSEL, Armağan Ebru: "Üç Boyutlu Yazıcıların Fikri Mülkiyet Hukukuna Etkileri." Fikri Mülkiyet Hukuku Yıllığı, 2014, s.101-147
• BRADSHAW, Simon, BOWYER Adrian & HAUFE Patrick: "The Intellectual property implications of low-cost 3D printing." ScriptEd Vol.7, 2010,
• BRINGSJORD, Selmer & NAVEEN Sundar Govindarajulu, "Artificial Intelligence", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Summer 2020 Edition), Edward N. Zalta (ed.), Kaynak: <https://plato.stanford.edu/archives/sum2020/entries/artificial-intelligence, (E.T.:10.08.2020)
• CAMCI, Ömer: Endüstriyel Tasarım Davaları, İstanbul, 2000
• CANPOLAT, Talat: İşçi Buluşları, İstanbul, 2007
• ÇALIŞKAN, Mustafa Güney: “Üç Boyutlu Yazıcılar ve Gelecekte Yaratacağı Olası Fikri Haklar Çatışmaları”, FMR S.2015/1, 2015
• ÇELİK, Nuri: İş Hukuku Dersleri, İstanbul, 2013
• ČERKA, Paulius, JURGITA Grigienė & GINTARĖ Sirbikytė. "Is it possible to grant legal personality to artificial intelligence software systems?." Computer law & security review Vol.33.5, 2017
• ČERKA, Paulius, JURGITA Grigienė, & GİNTARĖ Sirbikytė: "Liability for damages caused by artificial intelligence." Computer Law & Security Review V.31.3, 2015
• DESAI, Deven R. & MAGLIOCCA N. Gerard: “Patents, meet Napster: 3D printing and the digitization of things”, Geo. LJ Vol.102, 2013
• DINUSHA, Mendis: “– ‘The Clone Wars’ – Episode 1: The Rise of 3D Printing and its Implications for Intellectual Property Law – Learning Lessons from the Past?” European Intellectual Property Review, Vol.35 (3), 2013
• ELAM, Viola: "CAD files and European design law." J. Intell. Prop. Info. Tech. & Elec. Com. L. Vol.7, 2016
• ERDİL, Engin, Fikri Mülkiyet Hukuku, İstanbul, 2016,
• EUROPEAN PARLIAMENT ITRE COMMITTEE: Open Innovation in Industry, Including 3D Printing. 2015
• FRASER, Erica: "Computers as inventors-legal and policy implications of artificial intelligence on patent law." SCRIPTed Vol.13, 2016
• GEZER TURGAY, Hale: “Tasarım Tescili ve Hükümsüzlük Hallerinin Değerlendirilmesi”, Ankara, 2016
• GOLDBERG Dana: History of 3D Printing: It’s Older Than You Are (That Is, If You’re Under 30), Redshift, Kaynak: https://redshift.autodesk.com/history-of-3d-printing/ (E.T.:20.10.2020)
• GÜNAY, İlhan: Cevdet, İş Davaları, Ankara, 2008
• GÜNEŞ, İlhami: “Sinai Mülkiyet Kanunu’nda Tasarım Tescili Konusundaki Yenilikler”, Terazi Hukuk Dergisi, C.12 S.128, 2017
• GÜNEŞ, İlhami: Uygulamada Fikri ve Sınai Mülkiyet Hakları – Haksız Rekabet Davaları- Ankara, 2017
• GÜZEL, Mustafa Kubilay: Tescilli Tasarımların Korunmasında Özellik Arz Eden Hâller, Türk Patent Enstitüsü, Uzmanlık Tezi, 2008
• HORNICK, F. John & ROLAND. F. Daniel: "3D printing and intellectual property: initial thoughts.", The Licensing Journal, V.33.7, 2013
• KAPLAN, Andreas & MICHAEL Haenlein: "Siri, Siri, in my hand: Who’s the fairest in the land? On the interpretations, illustrations, and implications of artificial intelligence." Business Horizons V.62.1, 2019
• KARAASLAN, Pelin: “Teknik Buluşlar ile Tasarım Koruması Arasında Sınır Çizgisi: Teknik İşlevin Tasarımı Şekillendirmesi.” İNÜHFD C.10 S.2, 2019
• KILIÇOĞLU, Mustafa & ŞENOCAK: Kemal, İş Kanunu Şerhi, Cilt:1, İstanbul, 2008
• KOÇAK, Hakan, "Türk Patent Hukuku Açısından Çalışan Buluşlarında Hak Sahipliği ve Çalışanın Bedel Hakkı", Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi C.9, S.2, 2019
• LI, Phoebe, MELLOR Stephen, GRIFFIN, James, WAELDE Charlotte, HAO, Liang & EVERSON Richard: “Intellectual Property and 3D Printing: A Case Study on 3D Chocolate Printing”, Journal of Intellectual Property Law & Practice, Vol. 9/4, 2014
• LU, Huimin, LI Yuije, CHEN Min, KIM Hyoungseop & SERIKAWA Seiichi: "Brain intelligence: go beyond artificial intelligence." Mobile Networks and Applications, Vol. 23.2, 2018
• National Science and Technology Council: Committee on Technology, “Preparing for the Future of Artificial Intelligence,” Government Report (Washington, D.C.: Executive Office of the President, October, 2016), Kaynak: https://obamawhitehouse.archives.gov/sites/default/files/whitehouse_files/microsites/ostp/NSTC/preparing_for_the_future_of_ai.pdf (E.T.:09.12.2020)
• NORDBERG, Ana & SCHOVSBO Jens: "EU Design Law and 3D Printing: Finding the Right Balance in a New E-Ecosystem.", University of Copenhagen Faculty of Law Legal Studies Research Paper Series, (Paper no. 2017-30), 2017
• ODMAN, N. Ayşe: Fikri Mülkiyet Hukuku ile Rekabet Hukukunun Teknolojik Yeniliklerin Teşvikindeki Rolü. Ankara, 2002
• “Overview of 3D Printing & Intellectual Property Law”, Study for the European Commision directed by Queen Mary Unversity (London, UK), DG Internal market, MARKT2014/083/D, 2014
• ÖZDEMİR, Erdem, "İş Hukukunda Mutlak Emredici Hükümlerin Yeri", Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C.54, S.3, 2005
• ÖZER, Fatma, Sınai Mülkiyet Kanunu Neler Getirdi ?, Ankara, 2017
• ÖZTAN, Fırat: Fikir ve Sanat Eserleri Hukuku, Ankara: Turhan Kitapevi, 2008
• ÖZTRAK, İlhan: Fikir ve Sanat Eserleri Üzerindeki Hakları, Ankara, 1977
• ÖZTÜRK Özgür: Türk Hukuku’nda Patent Verilebilirlik Koşulları, İstanbul, 2008
• PEARLMAN, Russ. "Recognizing Artificial Intelligence (AI) as Authors and Investors under US Intellectual Property Law.", Rich. JL & Tech, Vol. 24, 2017
• PERNET, Martial: "3D printing in intellectual property law: A French Overview." HAL Open Access Archive, 2019
• POLATER, Salih: Fikri ve Sınai Mülkiyet Hakları ve Hak Sahipliği, 2019
• SAMEK, Wojciech, WIEGAND Thomas & MÜLLER Klaus-Robert: "Explainable artificial intelligence: Understanding, visualizing and interpreting deep learning models.", arXiv preprint arXiv:1708.08296, 2017
• SCHERER, U. Matthew. "Of Wild Beasts and Digital Analogues: The Legal Status of Autonomous Systems," Nevada Law Journal: Vol. 19 : Iss.1, 2018
• SIMON, Matt: "When copyright can kill: How 3D printers are breaking the barriers between intellectual property and the physical world." Pace Intell. Prop. Sports & Ent. LF V.3, 2013
• SULUK, Cahit: Avrupa Topluluğu Hukukunda Tasarımların Korunması (Topluluk Tasarımı) Ankara, 2002
• SULUK, Cahit: Çalışan Buluşları Hukuku, Ankara, 2020
• SULUK Cahit, KARASU Rauf & NAL Temel: Fikri Mülkiyet Hukuku. Ankara, 2020
• SULUK Cahit & ORHAN Ali: Uygulamalı Fikri Mülkiyet Hukuku (Tasarımlar) Cilt 3, Ankara, 2008
• ŞAHİNLER BAYKARA Yasemin, YAVUZ Levent, ALICA Tülay: 6769 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu İçtihatlı, Ankara, 2017
• ŞEHİRALİ ÇELİK, Feyzan Hayal: “Sınai Mülkiyet Hakkı Tescilinin Anlamı Üzerine -SMK m.155 Vesilesiyle Bir İnceleme-“, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, C:34, S:2, 2018
• ŞEHİRALİ ÇELİK, Feyzan Hayal: “Tasarımların Haksız Rekabet Hükümlerine Göre Korunması”, Ankara: Banka ve Ticaret Hukuku Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, 2014
• TEKİL, Müge: "554 Sayılı KHK Çerçevesinde Endüstriyel Tasarım Kavramı ve Koruma Şartları" . İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası C. 55 S.4, 2011
• TEKİNALP, Ünal: Fikri Mülkiyet Hukuku, İstanbul, 2012
• Türk Dil Kurumu Sözlüğü, Kaynak: www.tdk.gov.tr (E.T.:24.06.2020)
• WEI, Lei. "Legal risk and criminal imputation of weak artificial intelligence." IOP Conference Series: Materials Science and Engineering. Vol. 490. No. 6. IOP Publishing, 2019
• “What is Additive Manufacturing?”, General Electric Additive Kaynak: https://www.ge.com/additive/additive-manufacturing (E.T.:10.09.2020)
• “What is deep learning, and why does it matter?”, IBM, https://www.ibm.com/cloud/deep-learning, (E.T.: 18.09.2020)
• WIPO: World Intellectual Property Report: Breakthrough Innovation and Economic Growth, 2015 s.104 vd. Kaynak:http://www.wipo.int/edocs/pubdocs/en/wipo_pub_944_2015.pdf (E.T.:09.10.2020)
• YUSUFOĞLU Fülürya: Anonim Şirketlerde Gayri Maddi Hakların Sermaye Olarak Konulması, İstanbul, 2016
• ZILBERSTEIN, Shlomo, “Building strong semi-autonomous systems”, In Twenty-Ninth AAAI Conference on Artificial Intelligence, 2015