TOPLUMSAL CİNSİYET TEMELLİ ŞİDDET VAKALARINDA CEZASIZLIĞA FEMİNİST BİR KARŞI ÇIKIŞ : MASUMİYET KARİNESİ KİMİ KORUYOR?

Yıl 2021, Cilt: 18 Sayı: 1, 377 - 407, 01.03.2021

Ezel Buse Sönmezocak

Öz

Toplumsal cinsiyete dayalı şiddet vakalarında kadınların yaşadığı en büyük sorun cezasızlıktır. İstatistikler, Türkiye'de her 100 toplumsal cinsiyete dayalı şiddet vakasında mahkumiyet kararı oranının sadece %0,7 olduğunu kanıtlamaktadır. Türkiyeli feministler, özellikle 2000’li yılların başlarında yoğunlaşan tartışmalar sonucu cinsel şiddet yargılamalarındaki sistematik cezasızlık kültürüne ve yargılamalarda yaşanan ikincil mağduriyetlere bir tepki olarak seslerini yükseltmiş ve cinsiyetçi kalıp yargılardan azade etkili bir soruşturma talebiyle cinsel şiddet vakalarında “kadının beyanı esastır” ilkesini ortaya koymuştur. Ne var ki “kadının beyanı esastır” ilkesi hem doktrinde hem de yargı pratiğinde özellikle ispat yükünün yer değiştirmesine neden olduğu ve masumiyet karinesini ihlal ettiği gerekçesiyle itirazlarla karşılaşmaktadır. Bu çalışma, “kadının beyanı esastır” ilkesine getirilen itirazları özellikle Robert Alexy'nin hukuk teorisi ve Catharine MacKinnon’un feminist hukuk teorisi çerçevesinde incelemektedir. Bu bağlamda çalışmada ilk olarak “kadının beyanı esastır” ilkesinin ve masumiyet karinesinin gerçekte ne olduğu, bu ilkelerin ortaya çıkışında etkili olan tarihsel kökenler de dahil olmak üzere analiz edilmektedir. Daha sonra, masumiyet karinesinin hukuki niteliği çoğunlukla Alexy'nin hukuk teorisi bağlamında teorik yönleri ile incelenmekte ve pratikte de ilkenin karşılaştırmalı hukuktaki yorumları ele alınmaktadır. Çalışmada son olarak, masumiyet karinesinin, Alexy'nin anayasal haklar teorisi ve Mackinnon’un feminist teorisi ışığında sınırsız bir hak olmadığı ve bu nedenle bir dengelemeye (balancing) tabi tutulması görüşü ortaya konmakta, bu dengelemenin ise fiili eşitlik lehine gerçekleştirilmesi gerektiği savunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Cinsel şiddet, masumiyet karinesi, "kadının beyanı esastır" ilkesi, hukuk teorisi

A FEMINIST RESPONSE AGAINST IMPUNITY IN GENDER BASED VIOLENCE: WHOM THE PRESUMPTION OF INNOCENCE PROTECTS?

Öz

The biggest problem that women experienced in gender based violence cases is systematic impunity. Statistics proves that the ratio of decision of conviction in every 1000 gender based violence incidents is only 0.7% in Turkey. As a reaction to impunity and re-victimization of woman during legal proceeding, feminists started to raise their voice and tried to find possible ways of feminist interventions in the field of procedural law of sexual offences. Accordingly, in the early 2000s, feminists in Turkey who demand an effective investigation free from sexist bias, have been united around the principle named “woman’s account is essential” by saying that woman’s statement should be taken as the basis during the whole stages of criminal trial in sexual offences. However, the principle of “women’s account is essential” is constantly objected both in doctrine as well as judiciary on the grounds that it breaches the presumption of innocence, mainly on the grounds that it reverses the burden of proof. In this study, it is presented that such objection is delusive in many aspects by mainly using the Robert Alexy’s legal theory and Catharine MacKinnon’s feminist legal theory. In this light, it is analysed what those two principles really are, including the motives and historical origins behind them. Then, the legal character of the presumption of innocence is discussed under mostly Alexy’s legal theory with its theoretical aspects as well as legal interpretations in comparative law. Lastly, it is argued that the presumption of innocence actually has to be balanced in favour of factual equality, under the Alexy’s theory of constitutional rights and Mackinnon’s feminist theory.

Anahtar Kelimeler

Sexual violance, impunity, presumption of innocence, the principle of "women's account is essential", legal theory

Kaynakça

• Alexy, Robert, “A Theory of Constitutional Rights”, translated by Julian Rivers, Oxford University Press, 2010.
• Ashworth A. and Horder J., “Principles of Criminal Law”, Oxford University Press, 2013.
• Bacaksız, P., Bayzit, T., “Yargıtay’ın Cinsel Dokunulmazlığa Karşı Suçlarda İspata Yaklaşımı”, Dokuz Eylül University Faculty of Law Review, Essays in Honour of Prof. Dr. Durmus Tezcan, Vol. 21, 2019.
• Barry, Brian, “Political Argument”, Routledge & Kegan Paul, 1965.
• Bentham, Jeremy, “The Works of Jeremy Bentham”, edited by John Bowring, William Tait, 1843.
• Binder, Renee L., “Why women don't report sexual assault”, The Journal of Clinical Psychiatry, 42(11), 1981.
• Cane, P., Conaghan J., “The New Oxford Companion to Law”, Oxford University Press, 2008.
• Canikoglu, Seher Kırbaş, “Kadının Beyanı Esastır: Çok Bilinmeyenli Denklem”, Ankara Bar Review, Vol.4, 2015.
• Centel N., Zafer H., “Ceza Muhakemesi Hukuku”, Beta Publishing, 2005.
• Dworkin, Ronald, “Law’s Empire”, Chapter 7 ‘Integrity in Law’, Harvard University Press, 1986.
• Dworkin, Ronald, “Taking Rights Seriously”, Harvard University Press, 1977.
• European Union Agency for Fundamental Rights, “Violence against women: an EU-wide survey – Results at a glance”, Eurostat, 2014.
• Ferguson, Pamela R., “The Presumption of Innocence and Its Role in the Criminal Process”, Criminal Law Forum, 27/2, 2016.
• Gray, Anthony, “Constitutionality Protecting the Presumption of Innocence”, University of Tasmania Law Review, 31/1, 2012.
• Gropp, Walter, “Masumiyet Karinesinin Ceza Muhakemesini Sınırlayıcı Etkisi – Zum verfahrenslimitierenden Wirkungsgehalt der Unschuldsvermutung”, translated by Osman İsfen, in Adil Yargılanma Hakkı ve Ceza Hukuku, Prof. Dr. Nurullah Kunter’e Armağan, Seçkin, 2004.
• Ho, Hock L. “The Presumption of Innocence as a Human Right” in P. Roberts and J. Hunter, ‘Criminal Evidence and Human Rights: Reimagining Common Law Procedural Traditions’, Hart Publishing, 2012.
• Hacettepe University Institute of Population Studies, “Research on Domestic Violence against Women in Turkey”, 2015.
• Kirschenbaum, Aaron, “Double Jeopardy and Entrapment in Jewish Law”, Israel Yearbook on Human Rights, Vol. 3, 1973.
• Lisak, D., Gardinier, L., Nicksa, S.C., Cote, A. M., "False Allegations of Sexual Assualt: An Analysis of Ten Years of Reported Cases", Violence Against Women, 16/12, 2010.
• MacKinnon, A. Catherine, “Toward to A Feminist Theory of State”, Harvard University Press, 1991.
• Pallitto, C. C., Garcia-Moreno, C., Jansen, Ellsberg, M., Heise, L., Watts, C., “Intimate partner violence, abortion, and unintended pregnancy: Results from the WHO multi-country study on women’s health and domestic violence”, International Journal of Gynecology & Obstetrics, 120(1), 2013.
• Sassoon, John, “Ancient Laws and Modern Problems: The Balance between Justice and a Legal System”, Third Millenium, 2001.
• Stumer, Andrew, “The Presumption of Innocence : Evidential and Human Rights Perspectives”, Oxford: Hart Publishing, 2010.
• Soysal, Mümtaz, “Dinamik Anayasa Anlayışı : Anayasa Dialektiği Üzerine Bir Deneme”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, No:272, 1969.
• Şık, Hüseyin, “Suçsuzluk Karinesi”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, Vol.1, 2012.
• Türkiye Cumhuriyeti Adalet Bakanlığı Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü, Adli İstatistikler, 2019.
• Volokh, Alexender, “n Guilty Men”, University of Pennsylvania Law Review, Vol.146, No:2, 1997.