ÇEKTEN DOĞAN BORCUN GÖTÜRÜLECEK BORÇTAN ARANILACAK BORCA DÖNÜŞMESİ SORUNU

Yıl 2021, Cilt: 18 Sayı: 2, 1247 - 1263, 15.10.2021

Mehmet Emin Yıkar

Öz

Kambiyo senetlerinin bir türü olan çek, TTK m. 780 ve devamında düzenlenmektedir. Kanun koyucu poliçe ve bonoyu birer kredi aracı olarak, çeki ise ödeme aracı olarak düzenlemiştir. Kambiyo senedine bağlanan bir borcun çifte ibraz ve çifte teşhis kayıtları nedeniyle, aranılacak borç olduğu ifade edilmektedir. Çekten doğan borcun aranılacak borçtan götürülecek borca dönüşüp dönüşmeyeceği esasen takip yeri bakımından önem arz etmektedir. Doktrinde ve Yargıtay kararlarında, kambiyo senetlerine özgü takip yolunda alacaklının senet borçlusunun yerleşim yerinde, senedin düzenlenme yerinde ve senedin ödenme yerinde takip yapabileceği kabul edilmektedir.
Çalışmamızda TTK m. 780-781 kapsamında tüm unsurları tam olan ve ibraz süresinde muhatap bankaya ibraz edilen bir çek esas alınmıştır. Süresinde ibraz edilen çek bedelinin ödenmediğinin tespiti üzerine kambiyo senetlerine özgü takip yolu incelenmiştir. Bu çerçevede alacaklının, ek takip yeri olarak, kendi yerleşim yerinde kambiyo senetlerine özgü takip yoluna başvurup başvuramayacağı ele alınmıştır. Konuya ilişkin genel bilgiler verildikten sonra doktrindeki görüşler ve Yargıtay kararları, özellikle on birinci hukuk dairesi, üzerinden açıklamalar yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kambiyo senetleri, çek, aranılacak borç, götürülecek borç, yetki

THE ISSUE OF TRANSFORMATION OF THE DEBT TO BE SOUGHT ARISING FROM THE CHECK INTO THE DEBT TO BE TAKEN

Öz

Article 780 of Turkish Commercial Code specifies the check as a type of negotiable instruments. The legislator recognizes bills of exchange and promissory notes as a means of a trust, and checks as a means of payment. Due to the double-presentation and double-diagnosis records, a debt attached to a negotiable instrument is characterized as a debt to be sought. The question of whether the debt arising from a check as a debt to be sought can transform into a debt to be taken is necessary, generally in terms of the place of enforcement. As regards the enforcement proceedings peculiar to negotiable instruments, the legal doctrine and decisions by the Supreme Court approve the enforcement to be carried out by the creditor at the debenture debtor’s place of residence, the place of issue of the debenture and the place of payment of the debenture.
Our study is based on a check presented to the respondent bank within the presentation period and complete with its all elements in the meaning of Article 780 and 781 of the Turkish Commercial Code. This study further investigates the enforcement proceedings peculiar to the negotiable instruments following the detection of non-payment of the equivalent of the check presented in time. In this regard, it is disputed if the creditor can activate the enforcement proceedings peculiar to negotiable instruments at their place of residence as an extra place of enforcement. After the introduction of general knowledge on the topic, further explanations have been given in regard to the doctrinal views and the decisions by the Supreme Court, especially its 11th Chamber.

Anahtar Kelimeler

Bill of exchange, check, debt to be sought, debt to be taken, venue

Kaynakça

• Akkan, Mine; Pekcanıtez Usul Medeni Usul Hukuku, İstanbul, 2017.
• Ayan, Mehmet; Borçlar Hukuku (Genel Hükümler), Ankara, 2016.
• Aybay, Aydın; “Borcun İfa Yeri ve Yetkili Mahkeme”, İÜHFM, C. 26, S. 1-4, 1960, s. 218-225.
• Baumbach, Adolf/Hefermehl, Wolfgang; Wechselgesetz und Scheckgesetz, München, 2000.
• Bornemann, Fritz; Zivilrecht im Querschnitt Band 5: Wertpapierrecht, Heidelberg, 1972.
• Bozer, Ali/Göle, Celal; Kıymetli Evrak Hukuku, Ankara, 2017.
• Bozgeyik, Hayri; Poliçede Müracaat Hakkı, Ankara, 2003.
• Börü, Levent; “Bonoya Dayalı Kambiyo Senetlerine Özgü Haciz Yolu İle Takipte Yetki”, AÜHFD, 65 (1) 2016: 137-182.
• Deliduman, Seyithan/Narbay, Şafak; “Kambiyo Senetlerinden Çeke Dayanarak Yapılan Kambiyo Senetlerine Mahsus Haciz Yoluyla Takipte Yetkili İcra Dairesi”, Prof. Dr. Hayri Domaniç’e 80. Yaş Günü Armağanı, C. 1, İstanbul, 2001, 627-642.
• Doğanay, İsmail; Türk Ticaret Kanunu Şerhi (C. 2), Ankara, 1974.
• Domaniç, Hayri; Kıymetli Evrak Hukuku, İstanbul, 1975 (1975).
• Domaniç, Hayri; Türk Ticaret Kanunu Şerhi, C. IV (Kıymetli Evrak Hukuku ve Uygulaması), İstanbul, 1990 (Şerh).
• Eren, Fikret; Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Ankara, 2017.
• Ergün, Mevci; Kambiyo Senetlerine Özgü Takip Yolları, Ankara, 1989.
• Eriş, Gönen: Açıklamalı-İçtihatlı Türk Ticaret Kanunu C. 4, Ankara, 2010 (TTK).
• Eriş, Gönen: Uygulamalı Çek Hukuku, Ankara, 2003.
• Göle, Celal; Çek Hukuku, Ankara, 1989 (Çek).
• Göle, Celal; “Kambiyo Senetlerinde Yetki Kaydı”, Prof. Dr. Ramazan Arslan’a Armağan, Ankara 2015, C. 1, s. 873-881.
• Guhl, Teo/Koller, Alfred/Druey, Jean Nicolas; Das Schweizerische Obligationenrecht, Zurich, 1991.
• Helvacı, Mehmet; “Kambiyo Senetlerine Özgü Takip Yolları”, İÜHFM, C. LXXI, S. 2, 2013, s. 165-192.
• Hirş, Ernst; Ticaret Hukuku Dersleri, İstanbul, 1946.
• İmregün, Oğuz; Kıymetli Evrak Hukuku, İstanbul, 1995.
• İnan, Nurkut: “İstirdat Davasında İsbat Yükü-Çekin İktisadi Niteliği”, BATİDER, C. V, S. 1, 1969, s. 88-97.
• İnan, Nurkut: “Özel Hukukda Karşılıksız Çek Kavramı”, BATİDER, C. XI, S. 2, 1981, s. 95-118 (Karşılıksız Çek).
• Karahan, Sami/Arı, Zekeriyya/Bozgeyik, Hayri/Saraç, Tahir/Ünal, Mücahit; Kıymetli Evrak Hukuku, Konya, 2014.
• Karayalçın, Yalçın; Ticaret Hukuku Dersleri-Ticari Senetler (Kambiyo Senetleri), Ankara, 1964.
• Karslı, Abdurrahim; İcra Hukuku Ders Kitabı, İstanbul, 2010.
• Kayar, İsmail; Kıymetli Evrak Hukuku, Ankara, 2013.
• Kendigelen, Abuzer; Çek Hukuku, İstanbul, 2007.
• Kendigelen, Abuzer; “Çatışan ve Yarışan Kararlar”, İÜHFTHAD, Yürürlüğünün 5. Yılında ve Yargıtay Kararları Işığında Türk Ticaret Kanunu Sempozyumu, İstanbul, 2018, s. 177-193 (Sempozyum).
• Kılıçoğlu, Ahmet M.; Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Ankara, 2017.
• Kınacıoğlu, Naci; Kıymetli Evrak Hukuku, Ankara, 1999.
• Kuru, Baki; İstinaf Sistemine Göre Yazılmış İcra ve İflas Hukuku, İstanbul, 2016 (İcra ve İflas Hukuku).
• Kuru, Baki; İcra ve İflas Hukuku El Kitabı, Ankara, 2013 (El Kitabı).
• Kuru, Baki; İcra ve İflas Hukuku C. 1, İstanbul, 1988 (İcra 1).
• Kuru, Baki; İcra ve İflas Hukuku C. 2, İstanbul, 1990 (İcra 2).
• Moroğlu, Erdoğan/ Kendigelen, Abuzer; İçtihatlı-Notlu Türk Ticaret Kanunu Ve İlgili Mevzuat, İstanbul, 2014.
• Muşul, Timuçin; “Kambiyo Senetlerine Dayanan Haciz Yolu İle Takip”, BATİDER, C. VII, 1974/3, s. 603-645 (Takip).
• Muşul, Timuçin; İcra ve İflas Hukuku, C. 2, Ankara, 2013 (İcra ve İflas).
• Narbay, Şafak; Çekten Cayma ve Ödeme Yasağı, İstanbul, 1999.
• Oğuzman, Kemal/Öz, Turgut; Borçlar Hukuku Genel Hükümler C. I, İstanbul, 2018.
• Öztan, Fırat; Kıymetli Evrak Hukuku, Ankara, 2017 (2017).
• Öztan, Fırat; Kıymetli Evrak Hukuku, Ankara, 1997 (1997).
• Poroy, Reha/Tekinalp, Ünal; Kıymetli Evrak Hukuku Esasları, İstanbul, 2013. Postacıoğlu, İlhan E.; İcra Hukuku Esasları, İstanbul, 1982.
• Pulaşlı, Hasan; Kıymetli Evrak Hukukunun Esasları, Ankara, 2017.
• Reisoğlu, Seza; Çek Hukuku, Ankara, 2011.
• Teoman, Ömer; “Çek-Senet Sorunlar ve Çözüm Önerileri”, Tüm Makalelerim, İstanbul, 2012, s. 759-771.
• Uyar, Talih/Uyar, Alper/Uyar, Cüneyt; İcra Hukukunda Kambiyo Senetleri, Ankara, 2013. Uyar, Talih; “İhtiyati Haciz İstemenin Koşulları”, DEÜHFD, Prof. Dr. Şeref Ertaş’a Armağan, C. 19, Özel Sayı, Y. 2017, s. 2585-2631.
• Ülgen, Hüseyin/Helvacı,Mehmet/Kendigelen, Abuzer/Kaya, Arslan; Kıymetli Evrak Hukuku, İstanbul, 2014.
• Yıldırım, M. Kamil/Deren-Yıldırım, Nevhis; İcra Hukuku, İstanbul, 2012.