KARİNELERİN VE VARSAYIMLARIN ANAYASAL HAKLAR ÜZERİNDEKİ ETKİSİ

Yıl 2021, Cilt: 18 Sayı: 2, 1341 - 1352, 15.10.2021

Eda Erdem

Öz

Karine ve varsayımlar, hukukumuzun olmazsa olmaz parçalarıdır. Birçok kanunda karinelere ve varsayımlara rastlanmakta olup diğer taraftan yargılamalar sırasında hakimler tarafından hayat tecrübelerine dayalı fiili karineler kullanılmaktadır. Bu kurallar hukuki sorunlara temel oluşturan bazı olguların ortaya konmasında veya bazı hukuki ilişkilerin akıbetinin belirlenmesinde yaşamsal önem taşımaktadır. Bununla birlikte bu tür kurallar aynı zamanda taraflar için ispat hakkına bir müdahale oluşturmaktadır. İspat hakkı adil yargılanma hakkının bir parçası olan silahların eşitliği ilkesiyle sıkı sıkıya bağlantılı olup karine ve varsayımlar, silahların eşitliği ilkesi çerçevesinde değerlendirilmektedir. Ayrıca karine ve varsayımlar yargılamanın konusuna göre mülkiyet hakkı gibi bazı anayasal haklara da müdahale niteliği taşımaktadır. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Anayasa Mahkemesi, aksi ispat edilemeyen karine ve varsayımların haklar üzerinde belirleyici etkiye sahip olduğu durumlarda adil yargılanma hakkı ve mülkiyet hakkı gibi temel hakların ihlal edildiğine karar verebilmektedir. Bu nedenle özellikle aksi ispat edilemeyen karine ve varsayımlara hukuk sistemimizde AİHS ve Anayasa’da korunan hakları ihlal edecek şekilde yer verilmemelidir.

Anahtar Kelimeler

Karine, varsayım, mülkiyet hakkı, anayasa, Türk Medeni Kanunu

THE IMPACT OF CONJECTIOS AND PRESUMPTIONS ON THE CONSTITUTIONAL RIGHTS

Öz

Conjectios and presumptions are integral parts of our law. Although conjectios and presumptions can be seen in many law systems, conjectios that are based on life experiences are used by judges during trials. These rules are essential in establishing some facts which provides basis for legal problems or determining the fate of some legal relationships. However, these kinds of rules constitute an interference with the right to proof for the parties at the same time. The right to proof is related to the principle of equality of arms which is a part of the right to a fair trial, thus conjectios and presumptions are evaluated within the framework of equality of arms. Besides, depending on the subject of the trial, conjectios and presumptions are interferences with constitutional rights such as right to property. The European Court of Human Rights and the Constitutional Court can decide that fundamental rights such as right to fair trial and right to property are violated in cases where conjectios and presumptions that cannot be rebutted. For this reason, conjectios and presumptions which cannot be rebutted should not be allowed in our legal system in a way that violates the rights protected in ECHR and the Constitution.

Anahtar Kelimeler

Conjectio, presumption, right of property, constitution, Turkish Civil Code

Kaynakça

• Antalya, Gökhan/Topuz, Murat, Medeni Hukuka Giriş, 2. Basıya Ek Tıpkı 1. Bası, Legal, İstanbul, 2017.
• Atalay, Oğuz, Medeni Usul Hukukunda Menfi Vakıaların İspatı, Dokuz Eylül Üniversitesi Yayını, İzmir, 2001.
• Atalay, Oğuz, Pekcanıtez Usûl Medenî Usûl Hukuku, 15. Bası, On İki Levha Yayınları, İstanbul, 2017.
• Atalı, Murat/Ermenek, İbrahim/Erdoğan, Ersin, Medenî Usûl Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara, 2018.
• Atar, Yavuz, Türk Anayasa Hukuku, 13. Bası, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2019.
• Budak, Ali Cem./Karaaslan, Varol, Medenî Usûl Hukuku, 2. Bası, Adalet Yayınevi, Ankara, 2018.
• Çiftçi, Pınar, Medenî Yargılama Hukukunda İspat Hakkı ve Sınırlamaları, Adalet Yayınevi, Ankara, 2018.
• Dural, Mustafa/Sarı, Suat, Türk Özel Hukuku Cilt I, 12. Bası, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2017.
• Edis, Seyfullah, Medeni Hukuka Giriş ve Başlangıç Hükümleri, 2. Bası, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları No: 473, Ankara, 1983.
• Gözler, Kemal, Türk Anayasa Hukuku, 3. Bası, Ekin Yayınevi, Bursa, 2019.
• Hanağası, Emel, Medeni Yargılama Hukukunda Silahların Eşitliği, Yetkin Yayınları, Ankara, 2016.
• İnceoğlu, Sibel, “Hak ve Özgürlükleri Sınırlama ve Güvence Rejimi”, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa – Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Kapsamında Bir İnceleme (Ed. Sibel İnceoğlu), Beta Yayıncılık, İstanbul, 2013, s. 23-47.
• Kaboğlu, İbrahim Özden, Anayasa Hukuku Dersleri Genel Esaslar, 14. Bası, Legal Yayıncılık, İstanbul, 2019.
• Kaboğlu, İbrahim Özden, Özgürlükler Hukuku 1 – İnsan Hakları Genel Kuramına Giriş, 7. Bası, İmge Kitabevi, Ankara, 2013.
• Karakaş, Fatma Tülay, “Karine Kavramı, Kanuni Karineler ve Varsayımlar”, AÜHFD, 62 (3), 2013, s. 729-759.
• Karslı, Abdürrahim, Medenî Muhakeme Hukuku, 4. Bası, Alternatif Yayıncılık, İstanbul, 2014.
• Konuralp, Haluk, Medenî Usul Hukukunda İspat Kurallarının Zorlanan Sınırları, Yetkin Yayınları, Ankara, 2009.
• Kuru, Baki/Arslan, Ramazan/Yılmaz, Ejder, Medenî Usûl Hukuku, 25. Bası, Yetkin Yayınları, Ankara, 2014.
• Özbudun, Ergun, Türk Anayasa Hukuku, 19. Bası, Yetkin Yayınları, Ankara,2019.
• Özekeş, Muhammet, Medeni Usul Hukukunda Hukuki Dinlenilme Hakkı, Yetkin Yayınları, Ankara,2003.
• Pekcanıtez, Hakan, “Hukuki Dinlenilme Hakkı”, Prof. Dr. Seyfullah Edis’e Armağan, Dokuz Eylül Üniversitesi Yayını, İzmir, 2000, s.753-791.
• Pekcanıtez, Hakan/Atalay, Oğuz/Özekes, Muhammet, Medenî Usûl Hukuku, 6. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2018.
• Tanör, Bülent/Yüzbaşıoğlu, Necmi, 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Hukuku, 19. Bası, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2019.
• Taşpınar, Sema, Medeni Yargılama Hukukunda İspat Sözleşmeleri, Yetkin Yayınları, Ankara, 2001.
• Taşpınar, Sema, “Fiili Karinelerin İspat Yükünün Dağılımındaki Rolü”, AÜHFD, 45 (1-4), 2001, s. 533-572,
• Tekinay, Selahattin Sulhi, Medenî Hukukun Genel Esasları ve Gerçek Kişiler Hukuku, 6. Bası, Filiz Kitabevi, İstanbul, 1992.
• Topuz, Gökçen, Medeni Usul Hukukunda Karinelerle İspat, Yetkin Yayınları, Ankara, 2012.
• Umar, Bilge/Yılmaz, Ejder, İsbat Yükü, 2. Bası, Kazancı Hukuk Yayınları, İstanbul, 1980.
• Yıldırım, Mehmet Kamil, Medeni Usul Hukukunda Delillerin Değerlendirilmesi, Kazancı Hukuk Yayınları, İstanbul, 1990.