ANAYASA’NIN BAŞLANGIÇ KISMI HAKKINDA BİR ÇÖZÜMLEME

Yıl 2021, Cilt: 18 Sayı: 2, 1471 - 1498, 15.10.2021

Tolga Şirin

Öz

Bu metnin birinci savı, Başlangıç’ta “görüşler” ve “ilkeler”in bulunduğu, değiştirilmezlik yasağının ilkelerle ilgili olduğu; ayrıca bu ilkelerden Anayasa’da açıkça ifade edilenler dışında, tartışmaya değer üç ilkenin bulunduğudur: Atatürk ilke ve inkılaplarına bağlılık, saldırı savaşı yasağı ve karşılıklılık ilkeleri.
Metnin ikinci savı, Başlangıçta yapılan 2001 değişikliğinin bazı kanun hükümlerinin (örn. TCK md. 301) anayasallığını kuşkulu hâle getirdiğidir.
Metnin üçüncü savı (esasen bulgusu) Anayasa Mahkemesinin Başlangıç kısmına verdiği anlamın 2000’li yıllarda değiştiğidir. Bu değişiklik ortaya konmuş ve literatürde güncelleme yapılması önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Başlangıç, mütekabiliyet, saldırı savaşı, ifade özgürlüğü, düşünce suçu, milletvekili dokunulmazlığı

AN ANALYSIS ABOUT THE PREAMBLE OF THE TURKISH CONSTITUTION

Öz

The Preamble of the Turkish Constitution includes both “principles” and “opinions,” the latter reflecting the official ideology of the regime. This study is based on the main argument that the eternity clause applies only to principles, not opinions. Furthermore, the paper defends that there exist three implied principles at the Preamble as following: Kemalism’s six arrows, the prohibition of war of aggression, and reciprocity.
The second argument of the paper is that the 2001 amendment in the Preamble makes the constitutionality of some legal provisions (e.g., Turkish Criminal Code art. 301) questionable.
The third argument and main finding of the paper is that the meaning given to the Preamble by the Constitutional Court has changed in the 2000s. This change has been revealed, and an update has been proposed to the constitutional literature.

Anahtar Kelimeler

Preamble, reciprocity, war of aggression, freedom of expression, thought crime, parliamentary immunity

Kaynakça

• Aldıkaçtı O, Anayasa Hukukumuzun Gelişmesi ve 1961 Anayasası (İÜHF Yay. 1984).
• Anayurt Ö, Anayasa Hukuku Genel Kısım (Seçkin Yay. 2020).
• Arsel İ, Türk Anayasa Hukukunun Umumi Esasları (Mars Matbaası 1965).
• Arslan Z, Anayasa Teorisi (Seçkin Yay. 2008).
• Atalay O, Türk'e Tapmak: Seküler Din ve İki Savaş Arası Kemalizm (İletişim Yay. 2020).
• Atar Y, Türk Anayasa Hukuku (Seçkin Yay. 2018).
• Berkes N, Türkiye’de Çağdaşlaşma (Yapı Kredi Yayınları, 2015).
• Çağlar B, “Anayasa Mahkemesi Kararlarında Demokrasi”, Anayasa Yargısı, C. 7, 1990.
• Çağlar B, “Parlamentolar ve Anayasa Mahkemeleri, Teori ve Pratikte Anayasa Yargısının Sınırları Problemi: Sentetik Bir Deneme İçin Notlar”, Anayasa Yargısı, C. 3, 1987.
• Dal K, Türk Esas Teşkilat Hukuku (Gazi Üniversitesi Yay. 1986).
• Duygun M, “Karşılaştırmalı Hukukta Pasifist Anayasa Anlayışı”, Anayasa Hukuku Dergisi, C. 7, S.14, 2018.
• Elkins Z./Ginsburg T./Melton J, The Endurance of National Constitutions (Cambridge University Press, 2009).
• Erdem F. H, “1982 Anayasasının Serüveni”, Hukuk Feslefesi ve Sosyolojisi Arkivi, S.15, 2006.
• Erdoğan M, Anayasacılık, Parlamentarizm, Silahlı Kuvvetler (Siyasal 1993).
• Eren A, Anayasa Hukuku Dersleri: Genel Esaslar ve Türk Anayasa Hukuku (Seçkin Yay. 2020).
• Eroğlu H, Yurtta Sulh Cihanda Sulh: Atatürkçülüğün Bir Temel İlkesi (TBB Yay. 2014).
• Eroğul C, Anatüzeye Giriş, (İmaj Yay. 2009).
• European Commission for Democracy through Law (Venice Commission), Opinion on Articles 216, 299, 301 and 314 of the Penal Code of Turkey, CDL-AD(2016)002, 15/03/2016.
• Fendoğlu H. T, Anayasa Hukuku (Yetkin Yay. 2015).
• Fendoğlu H. T, Başkanlık Sistemi Tartışmaları (Stratejik Düşünme Enstitüsü 2010).
• Gingsburg T./Nick F./Rockmore D, “We the People: Global Origins of Constitutional Preambles”, University of Chicago Public Law, 2013.
• Göl M, Karşılaştırmalı Hukukta Anayasa Başlangıçlarının Sembolik ve Hukuki Değeri (Oniki Levha Yay. 2017).
• Gönenç L, “Siyasi İktidar Kavramı Bağlamında Anayasa Çalışmaları için Bir Kavramsal Çerçeve Önerisi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 56, S. 1, 2007.
• Gören Z, Anayasa Hukuku (Yetkin Yay. 2015).
• Gözler K, Anayasa Değişikliği Gerekli Mi? 1982 Anayasası İçin Bir Savunma (Ekin Yay. 2001).
• Gözler K, Türk Anayasa Hukuku (Ekin Yay. 2019).
• Gözübüyük Ş./Sezgin Z, 1924 Anayasası Hakkındaki Meclis Görüşmeleri (AÜSBF Yay. 1957).
• Granger M. P, “The Preamble(s) of the French Constitution: Content, Status, Uses and Amendment”, Acta Juridica Hungarica, S. 52(1), 2011.
• Gülsoy M. T, “Anayasa Mahkemesi Kararlarında Ölçü Norm ve Siyasal Alanının Sınırı Olarak Başlangıç İlkeleri”, Liberal Düşünce, S. 22, 2001.
• Hirsh E, Die Verfassung der Türkischen Republik (Alfred Metzner Verlag 1966).
• Isensee J, “Verfassungsrechtliche Wege zur deutschen Einheit”, Zeitschrift für Parlamentsfragen, Vol. 21(2), 1990.
• İlhan A, Hangi Sol (Bilgi Yayınevi, 1976).
• İnsel A, Düzen ve Kalkınma Kıskacında Türkiye (Ayrıntı Yay. 1996).
• İzgi Ö. ve Gören Z, Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Yorumu (TBMM Yay. 2002).
• Kaboğlu İÖ/Sales E, Darbe ve Demokrasi Sarkacında Türk Anayasa Hukuku (Legal Yay. 2018)
• Kelsen H, “The Preamble of the Charter: A Critical Analysis”, The Journal of Politics, Vol. 8(2).
• Kelsen H, General Theory of Law and State (Transaction Publishers 2005).
• Kili S./Gözübüyük Ş, Türk Anayasa Metinleri (İş Bankası Yay. 2000).
• Koçak M, “Cumhuriyetin Temel Niteliklerinin Belirlenmesinde Anayasanın Başlangıcında Yer Alan İlkelerin Hukuksal Değeri”, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi 25. Yıl Armağanı (Genelkurmay Basımevi 1998).
• Korkut L, “Başlangıç Kısımlarının Hukuki Etkisi, Temel Nitelikleri ve 1982 Anayasası: Karşılaştırmalı Bir Analiz”, İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 4(2), 2017.
• Kubalı H. N, Anayasa Hukuku Dersleri (İÜHF Yay. 1971).
• McKenna M./Simpson A./Williams G, “First Words: The Preamble to the Australian Constitution”, UNSW Law Journal, Vol. 24(2).
• Nalbant A, “Anayasa Başlangıçlarının Hukuki Değeri (İki örnek: 1982 Türk ve 1958 Fransız Anayasa Başlangıçları)”Argumentum, 2(15), 1991.
• Nalbant A, Anayasa Başlangıçlarının Hukuki Değeri (İki Örnek: 1982 Türk ve 1958 Fransız Anayasa Başlangıçları), Erdoğan Teziç (dan.), (İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 1990).
• Onar E, 1982 Anayasasında Anayasayı Değiştirme Sorunu (AÜSBF Yay. 1993).
• Orgad L, “The Preamble in Constitutional Interpretation”, International Journal of Constitutional Law, S. 8(4), 2010.
• Örnek C, “Türk Ceza Kanunu’nun 141 ve 142. Maddelerine İlişkin Tartışmalarda Devlet ve Sınıflar”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, C. 69, No.1, 2014.
• Özbudun E, “2001 Anayasa Değişiklikleri”, Danıştay ve İdari Yargı Günü: 134. Yıl Sempozyumu (Danıştay 2011)
• Özbudun E, Türk Anayasa Hukuku (Yetkin Yay. 2007).
• Özbudun E. ve Yazıcı S, “Military Regimes Extraction from Politics: Exit Guarantees”, Nation, Power, Society, Alexandra Jasinskakonia ve Jacek Raciborski (eds.), (Scholar 1996).
• Özçelik A. S, Esas Teşkilât Hukuku (İÜHF Yay. 1976).
• Öztürk K, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (Ajans-Türk Matbaası 1966).
• Parla T, Türkiye'de Anayasalar, Tarih, İdeoloji Rejim (Metis Yay. 2016).
• Perinçek D, Türkiye’nin Anayasal Birikimi (Kaynak Yay. 2012).
• Plaggenborg S, Tarihe Emretmek: Kemalist Türkiye, Faşist İtalya, Sosyalist Rusya, Hulki Demirel (çev.), (İletişim Yay. 2019).
• Platon, Yasalar, Candan Şentuna-Saffet Babûr (çev.), (Kabalcı Yay. 2007).
• Rumpf C, Türk Anayasasına Giriş, Burak Oder (çev.), (Yayınevi yazmıyor 1995).
• Sabuncu Y, Anayasaya Giriş (İmaj Yay. 2006).
• Schauer F, “Codifying the First Amendment: New York v. Ferber”, Supreme Court Review, 1982.
• Sevinç M, “Anayasanın Başlangıç İlkeleri”, Demokratik Anayasa: Görüşler ve Öneriler, Ece Göztepe/Aykut Çelebi (haz.), (Metis Yay. 2012).
• Soysal M, Anayasa’nın Anlamı (Gerçek Yay. 1997).
• Soysal M, Anayasa’ya Giriş (Sevinç Matbaası 1968).
• Sunay R, “Anayasanın İfade Hürriyeti Anlayışı ve Uygulamaya Yansıyan Sorunlar”, Liberal Düşünce, Güz, 1999.
• Şirin T, “Pasifist Japonya’da Militarist Milliyetçilik İnşa Edilirken”, Anayasa Hukuku Dergisi, C. 4 S. 8, 2015.
• Tanilli S, Devlet ve Demokrasi: Anayasa Hukukuna Giriş (Adam Yay. 2000).
• Tanör B, İki Anayasa: 1961-1982 (XII Levha Yay. 2012).
• Tanör B, Siyasi Düşünce Hürriyeti ve 1961 Türk Anayasası (Öncü Kitabevi 1969).
• Tanör B, TCK. 142. Madde Düşünce Özgürlüğü ve Uygulama (Forum Yay. 1979).
• Tekeli İ, “Türkiye'de Halkçılık”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, C. 7, (İletişim Yay. 1983).
• Toplu A, Anayasada Milliyetçilik Mücadelesi: 27 Mayıs ve Kurucu Meclis’in Perde Arkası (Töre Devlet Yay. 1976).
• Toprak Z, Türkiye’de Popülizm 1908-1923 (Doğan Kitap 2013).
• Tunç H, Bilir F. ve Yavuz B, Türk Anayasa Hukuku (Adalet Yay. 2015).
• Tushnet M, Taking the Constitution Away from the Courts (PUP, 1999).
• Tülen H, “3.10.2001 Tarihli ve 4709 Sayılı Kanunla Yapılan Anayasa Değişiklikleri Üzerine Genel Bir Değerlendirme”, Atatürk Üniversitesi Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt IV, Sayı 1-4, 2001.
• Uran P, “Anayasaların Başlangıç Kısımları”, İÜHFM, C. LXXII, S. 1, 2015.
• Vanneigem R, Dokunulmaz Olan Hiçbir Şey Yoktur, Her Şey Söylenebilir: İfade Özgürlüğü Üzerine Düşünceler, İrem Selin Nacar (çev.), (Dost Yay. 2018).
• Voermans W./Stremler M./Cliteur P, Constitutional Preambles: A Comparative Analysis (Edward Elgar Publishing, 2017).
• Weber A, Nefret Söylemi El Kitabı, Metin Çulhaoğlu (çev.), (CoE Publishing 2009).
• Wheare K. C, Modern Anayasalar, Mehmet Turhan (çev.), (Değişim Yay. 1985).
• Yayla Y, Anayasa Hukuku Ders Notları (MÜHF Yay. 1985).
• Yazıcı S, Türkiye’de Askeri Müdahalelerin Anayasal Etkileri (Yetkin Yay. 1997)
• Yüzbaşıoğlu N, “2001 Anayasa Değişiklikleri Üzerinde Bir Değerlendirme”, Anayasa ve Uyum Yasaları (TBB Yay. 2002).
• Yüzbaşıoğlu N, Türk Anayasa Yargısında Anayasallık Bloku (İÜHF Yay. 1993).