YARGI BAĞIMSIZLIĞININ SAĞLANMASINDA HÂKİMLER VE SAVCILAR KURULU İLE ANAYASA MAHKEMESİNE ÜYE SEÇİMİ ÜZERİNE

Yıl 2022, Cilt: 19 Sayı: 1, 1 - 70, 01.03.2022

Fahri Bakırcı

Öz

Yargı bağımsızlığı ve anayasanın üstünlüğü ilkesi hukuk devletinin önkoşullarıdır. Bu koşullar yoksa devlet bir tür polis devletidir. Polis devleti bir hukuk devleti olmak yerine bir kanun devleti; anayasal devlet olmak yerine bir anayasalı devlettir. Yargı bağımsızlığının sağlanabilmesi için mahkemelerin ve dolayısıyla mahkemelerde görev yapan hâkimlerin bağımsız olması, yani kurumsal ve kişisel bağımsızlığın sağlanmış olması zorunludur. Hâkim bağımsızlığını sağlamanın koşulu hâkim teminatıdır. Hâkim teminatını güvenceye alacak kurum, bağımsız ve tarafsız bir kurum olmak zorundadır. Bu kurumun siyasal iktidara bağımlı olması halinde, hâkimler üzerinde bir baskı oluşturması kaçınılmazdır. Baskı altındaki hâkimlerin bağımsız mahkemelerin üyesi olması mümkün değildir. Bağımsız olmayan mahkemelerin olduğu yerde hukuk devletinden sözetmek mümkün değildir. Öte yandan anayasanın üstünlüğü ilkesini gerçekleştirmek için bağımsız bir Anayasa Mahkemesinin varlığı gerekir. Anayasa Mahkemesi üyeleri siyasal iktidarın etkisiyle seçilirse bu durum Anayasa Mahkemesinin kuvvetler ayrılığı içinde bir karşı dengeleme gücü haline gelmesini önleyecektir. Makalede, hukuk devleti üzerinde bu kadar önemli etkisi bulunan Hâkimler ve Savcılar Kurulu ile Anayasa Mahkemesinin oluşumu üzerinde durulmakta ve bu kurumlar tarihsel bir bakış açısıyla incelenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Yargı Bağımsızlığı, Hukuk Devleti, Hâkim Teminatı, Hâkimler ve Savcılar Kurulu, Anayasa Mahkemesi

ON THE ELECTION OF MEMBERS TO THE COUNCIL OF JUDGES AND PROSECUTORS AND THE CONSTITUTIONAL COURT IN ENSURING INDEPENDENCE OF THE JUDICIARY

Öz

The principle of judicial independence and the supremacy of the constitution are the prerequisites for the rule of law. If these conditions do not exist, the state is a kind of police state. The police state is a state of law rather than a rule of law; it is a state with constitution rather than a constitutional state. In order to ensure the judicial independence, it is necessary that the courts and therefore the judges working in the courts be independent, that is, institutional and personal independence must be ensured. The condition of ensuring the independence of the judge is the legal guarantee of the judge. The institution that will secure the guarantee of judge must be an independent and impartial institution. If this institution is dependent on the political power, it is inevitable that it will create pressure on the judges. Judges under political pressures cannot be members of independent courts. It is not possible to talk about the rule of law where there are non-independent courts. On the other hand the existence of an independent Constitutional Court is necessary to ensure the principle of supremacy of the Constitution. If the election of the members of the Constitutional Court is carried out under the influence of the political power it will prevent the Constitutional Court from becoming a counterbalancing power in the separation of powers. The article focuses on the formation of the Council of Judges and Prosecutors and the Constitutional Court, which have such a significant impact on the rule of law, and examines these institutions from a historical perspective.

Anahtar Kelimeler

Judicial independence, Rule of Law, Legal Guarantee of Judges, Council of Judges and Prosecutors, Constitutional Court

Kaynakça

• ALDIKAÇTI, Orhan., Anayasa Hukukumuzun Gelişmesi ve 1961 Anayasası, Toker Matbaası, İstanbul, 1964.
• ANAYURT, Ömer., Anayasa Hukuku Genel Kısım (Temel İlkeler, Kavram ve Kurumlar), Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2018.
• ARMUTÇU, Oya. «Avrupa'dan zehir zemberek rapor.» Hürriyet, 30 06 2012.
• AYM (2010), E. 2010/49, K. 2010/87, K.T. 07.07.2010.
• AYM (1963), E. 1963/125, K. 1963/112, K.T. 15.05.1963.
• BAKIRCI, Fahri, “Yasama Sürecinin Hızlandırılması, Yasama Yetkisinin Devri ve Nedenleri Üzerine”, Kamu Hukukunun Dönüşümü Sempozyumu (29-30 Nisan 2017). Kamu Hukukçuları Platformu İstanbul, 2017, (s. 127-196).
• BAKIRCI, Fahri ve diğerleri., Parlamento Hukukuna Giriş, Lykeion, Ankara, 2020.
• BAKIRCI, Fahri/ İBA, Şeref., Gerekçeli ve Notlu 1982 Anayasası, Turhan Kitabevi, Ankara 2017.
• BAYRAKTAR, Köksal, “Genel Değerlendirme”, 2010 Anayasa Değişiklikleri Çerçevesinde Yargı Bağımsızlığı, (der.Türk Ceza Hukuku Derneği), Seçkin Yayınları, Ankara, 2010, (s. 159-160)
• CENGİZ, Burcu., Türk Anayasa Mahkemesinin Norm Denetimi Sonucunda Verdiği Kararların Nitelikleri ve Etkileri, TBMM Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi, Ankara, 2014.
• ÇAĞLAR, Bakır., Anayasa Bilimi, BFS Yayınları, İstanbul, 1989.
• ÇELİK, Burak., Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu: Yapısal Açıdan Karşılaştırmalı Bir İnceleme, XII Levha Yayınları, İstanbul, 2012.
• ÇELİK, Demirhan Burak., “16 Nisan Anayasa Değişikliği ve Yeni Hakimler ve Savcılar Kurulu Üzerine Bir Değerlendirme”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 73, no. 4 (s. 1057-1094), 2018.
• EKİNCİ, Bezar Eylem., Anayasa Hukuku Açısından Yüksek Yargı Kurulları, Turhan Kitabevi, Ankara, 2019.
• ERGÜL, Ozan., Yeni Kurumsalcı Yaklaşımla Türk Anayasa Mahkemesi ve Demokrasi., Adalet Yayınevi, Ankara, 2007.
• EROĞUL, Cem., Anatüzeye Giriş (“Anayasa Hukuku”na Giriş), 7. Basım, İmaj Yayınları, Ankara, 2004.
• ERTEKİN, Orhan Gazi., Yargı Meselesi Hallolundu! Yargıçların "eşekli demokrasi" ile imtihanı, 3. Basım, Epos Yayınları, Ankara, 2011.
• GÖZLER, Kemal., Türk Anayasa Hukuku Dersleri, Ekin Yayınları, Bursa, 2014.
• İLKİZ, Fikret, “Anayasa Değişikliği ve Anayasa Mahkemesi”, 2010 Anayasa Değişiklikleri Çerçevesinde Yargı Bağımsızlığı, (der. Türk Ceza Hukuku Derneği), Seçkin Yayınları, Ankara, 2010, (s. 35-47).
• KANADOĞLU, Osman Korkut, ve Ahmet Mert Duygun., Anayasa Hukukunun Genel Esasları. 2. Baskı, Onikilevha yayınları, İstanbul, 2021.
• KARABAĞLI, Hülya., “HSK seçimi bugün; 83 aday arasından kimler AKP'ye yakın, başvurularında ne yazdılar?” T24 Bağımsız İnternet Gazetesi, 10 Mayıs 2017.
• KURU, Baki., Hakim ve Savcıların Bağımsızlığı ve Teminatı, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara, 1966.
• LOCKE, John., Yönetim Üzerine İkinci İnceleme, (çev. F. Bakırcı), 6. Basım, Serbest Yayınları, Ankara, 2021.
• İNCEOĞLU, Sibel., “Yargı Bağımsızlığı için Anayasal Öneriler”, Anayasa Hukuku Dergisi 1, no. 1 (2012): 259-275.
• ÖDEN, Merih., “Cumhuriyetin 75. Yıldönümünde Yargı”, AÜHFD 48, no. 1 (1999): 23-37.
• ÖZBEK, Kadir/ ERTOSUN, Ali Suat., Hakimler ve Savcılar Yüksek Kuruluna İlişkin Anayasa Değişikliği Konusunda Analitik Bir İnceleme, Yetkin Basımevi, Ankara, 2010.
• ÖZBUDUN, Ergun., Türk Anayasa Hukuku, Ankara: Yetkin Yayınları, 1995.
• SABUNCU, Yavuz., Anayasaya Giriş, İmaj Yayınevi, Ankara, 2005.
• SAĞLAM, Fazıl., “İki ‘12 Eylül’ ve Yargı” Cumhuriyet, 15 Temmuz 2010.
• SAĞLAM, Fazıl, “Türkiye'de Yargı Bağımsızlığı Alanında Son Gelişmeler”, Teoman Ergül'e Armağan, (der. Ozan Ergül), Türkiye Barolar Birliği, Ankara 2017, s. 373-444.
• SEVİNÇ, Murat., “2010 Anayasa Değişiklikleri: Yöntem ve İçerik Eleştirisi”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 65, no. 2, (s. 271-294), 2010.
• SOYSAL, Mümtaz., 100 Soruda Anayasanın Anlamı, Gerçek Yayınevi, Ankara, 1986.
• Sözcü Gazetesi. «HSK seçimi için uzlaşma sağlandı.» Sözcü Gazetesi, 20 Mayıs 2021: 1.
• TANİLLİ, Server., Devlet ve Demokrasi: Anayasa Hukukuna Giriş, Say Yayınları, İstanbul, 1982.
• TANÖR, Bülent/ YÜZBAŞIOĞLU, Necmi., 1982 Anayasasına göre Türk Anayasa Hukuku., 13. Basım, Beta, İstanbul, 2013.
• TBMM (2017a), Türkiye Büyük Millet Meclisi Anayasa Komisyonu İle Adalet Komisyonu Üyelerinden Kurulu Karma Komisyon Tutanak Dergisi, https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/komisyon_tutanaklari, 09 Mayıs 2017, Dönem: 26, Yasama Yılı: 2, Toplantı 2, Oturum: 1.
• TBMM (2017b), Türkiye Büyük Millet Meclisi Anayasa Komisyonu İle Adalet Komisyonu Üyelerinden Kurulu Karma Komisyon Tutanak Dergisi, https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/komisyon_tutanaklari, 10 Mayıs 2017, Dönem: 26, Yasama Yılı: 2, Toplantı 3, Oturum: 1.
• TBMM (2017c), Türkiye Büyük Millet Meclisi Anayasa Komisyonu İle Adalet Komisyonu Üyelerinden Kurulu Karma Komisyon Tutanak Dergisi, https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/komisyon_tutanaklari, 20 Mayıs 2021, Dönem: 27, Yasama Yılı:4, Toplantı 4, Oturum: 1.
• TBMM (2021), Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanak Dergisi, www.tbmm.gov.tr/tutanaklar, 25.05.2021, Dönem: 27, Yasama Yılı: 4, Birleşim: 83, Oturum: 1.
• ULUDAĞ, Alican., AKP ile MHP arasında yeni pazarlık... Hedef yine 330.» Cumhuriyet, 30 Nisan 2017.
• YARSUVAT, Duygun. “Genel Rapor”, 2010 Anayasa Değişiklikleri Çerçevesinde Yargı Bağımsızlığı, (der. Türk Ceza Hukuku Derneği), Seçkin Yayınları, Ankara, 2010, (s. 161-164).
• YAVUZ, Bülent., Kuruluş ve İşleyişi Açısından Türkiye'de Yargı Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2010.