BİRİCİK OLMA HAKKINA İKİ İTİRAZ

Yıl 2022, Cilt: 19 Sayı: 1, 129 - 149, 01.03.2022

Recep Ersel Erge

Öz

Bu kısa değerlendirme yazısı, insanların biricik bireyler olduğu varsayımına karşı çıkmamaktadır. Fakat bu varsayıma dayanan bir biricik olma hakkı talebi problem arz eder. Haktan yana olan görüş esasen insanların genetik benzersizliğiyle ilgilenmekte, bireysel biricikliğin genetik özgünlük ile sınırlı olmadığı gerçeğini görmezden gelmektedir. Buna göre, genetik benzersizliğe dayanan bir biricik olma hakkı söz konusu değildir. Bununla birlikte biriciklik doğru anlaşıldığında bile biricik olma hakkı denilen hakka gerekçe teşkil etmez. Bütün insan hakları, korunmadıklarında potansiyel olarak insanların mahrum edilme riski altında olduğu bir değeri korur. Biriciklik böyle bir koruma gerektirmez, çünkü insanlar ondan mahrum edilemezler. Bireysel biriciklik dokunulmazdır. İnsan hakkı olarak talep edilmek yerine insan hakları fikrini meşrulaştıran bir temel olarak ele alınmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Biriciklik, Benzersizlik, Bireysellik, Biricik Olma Hakkı, Benzersiz Olma Hakkı, Benzersizlik Hakkı, Dördüncü Kuşak Haklar, İnsan Hakları

TWO OBJECTIONS TO THE RIGHT TO BE UNIQUE

Öz

This brief review does not challenge the assumption that human beings are unique individuals. Claiming a right to be unique based on this assumption, however, is problematic. The pro-right argument is essentially concerned about the genetic uniqueness of human beings, overlooking the fact that individual uniqueness is not limited to genetic authenticity. Therefore, claiming a right to be unique based on genetic uniqueness is not relevant. But even the uniqueness in its proper sense cannot comprise a basis for the so-called right to be unique. All human rights protect a value potentially at risk of being deprived from people if not protected. Uniqueness does not require such protection, because people cannot be deprived of it. Individual uniqueness is inviolable. Instead of being claimed as a human right, it had better be considered as a ground to justify the idea of human rights.

Anahtar Kelimeler

Uniqueness, Individuality, Right to Be Unique, Right to Uniqueness, Fourth-Generation Rights, Human Rights

Kaynakça

• Akbaba, Ahmet. İnsan Hakları Hukukunda Üçüncü Kuşak Haklar. İstanbul: Legal Yayıncılık, 2016.
• Algan, Bülent. Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Hakların Korunması. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2007.
• Algan, Bülent. “Rethinking ‘Third Generation’ Human Rights.” Ankara Law Review 1, no. 1 (2004): 121-155.
• Aydın, Öztürk. "Üremeye Yardımcı Tedavi Yöntemlerinden Doğan Hukuki Sorumluluk." Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2013. Ulusal Tez Merkezi (342132).
• Bağçeci, Hamide. “Post-Human’s New Generation Rights: An Utopia? The Near Future?” Kadir Has University Law Faculty Newsletter, 15 January 2021. https://hukukbulteni.khas.edu.tr/bulten/28.
• Bağçeci, Hamide. "Biyotıp Hukuku Bağlamında İnsan Onuru Kavramına Güncel Bir Bakış." Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 15, no. 2 (2018): 1-52. https://www.jurix.com.tr/article/18501.
• Boyar, Oya ve Sezen Kama Işık. “Dördüncü Kuşak Haklar ve Bilişim Teknolojilerinin Doğuşunda Mahremiyet Kavramına Karşılaştırmalı Bir Bakış,” Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 25, no. 2 (2019): 561-582.
• Bulut, Nihat. “Eski Yunan’dan Aydınlanma Çağına İnsan Onuru Kavramının Gelişimine Genel Bir Bakış.” Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 12, no. 3-4 (2008): 1-12.
• Cin, M. Onursal. "Üreme Amaçlı Klonlamanın Cezalandırılabilirliği Üzerine Etik ve Hukuki Argümanlar." In "Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi 20. Yıl Armağanı," Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 11, no. 1-2 (2003): 125-38. https://dergipark.org.tr/en/pub/suhfd/issue/26631/281052.
• Çelik, Elif. “İnsan Hakları Hukukunda İnsan Onurunun Yeri ve Rolü.” Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi 9, no. 2 (2019): 282-310.
• Degener, Theresia. “The Right to be Different: Implications for Child Protection.” Child Abuse Review 1, (1992): 151-155.
• Donnelly, Jack. Universal Human Rights in Theory and Practice. Ithaca: Cornell University Press, 2013.
• Elliott, David. “Uniqueness, Individuality, and Human Cloning.” Journal of Applied Philosophy 15, no. 3 (1998): 217-30. https://doi.org/10.1111/1468-5930.00092.
• Elmalıca, Hasan. “Bilişim Çağının Ortaya Çıkardığı Temel Bir İnsan Hakkı Olarak Unutulma Hakkı.” Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 65, no. 4 (2016): 1603-1636.
• Gemalmaz, M. Semih. “Tarihselliği Bağlamında İnsan Hakları.” İnsan Hakları Yıllığı 7-8, no. 1 (1986): 55-68.
• Goethe, Johann Wolfgang. Die Leiden Des Jungen Werther. Stuttgart: Philipp Reclam, 1986. https://archive.org/details/dieleidendesjung00goet.
• Gültüter, Ceren. “Biohukuk Dersinin Düşündürdükleri.” İnsan Davranışları, Belirleyicileri ve Hukuk: Toplantı Sunumları ve Tartışmalar, editör Yücel Sayman. İstanbul: İstanbul Medipol Üniversitesi, 2014.
• Gündüzöz, İlker. “Yeni Kuşak İnsan Hakları Çerçevesinde Türkiye’de Mülki İdare Amirliğine Analitik Bir Yaklaşım,” İnsan Hakları Yıllığı 33, no. 1 (2015): 19-33.
• Kaboğlu, İbrahim Ö. “‘Dayanışma Hakları’nın Hukuksal Değeri (Soyut Talepler mi, İnsan Hakları mı?),” İnsan Hakları Yıllığı 13, no. 1 (1991): 37-48.
• Kandemir Ergün, Fatima. “Benzersiz Olma Hakkı.” Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, 2019. Ulusal Tez Merkezi (585888).
• Kittrie, Nicholas N. The Right to be Different: Deviance and Enforced Therapy. Baltimore: Johns Hopkins Press, 1972.
• Kuçuradi, İoanna. İnsan Hakları: Kavramları ve Sorunları. 2. b. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları, 2011.
• Maalouf, Amin. In the Name of Identity: Violence and the Need to Belong. Translated by Barbara Bray. New York: Penguin Books, 2003.
• Mandelbaum, Bernard. “The Right to Be Different.” Tradition: A Journal of Orthodox Jewish Thought 12, no. 3/4 (Winter-Spring 1972): 35-42.
• Miers, Earl Schenck. “The Right to Be Different.” Exceptional Children 18, no. 8 (May 1952): 225-228. https://doi.org/10.1177/001440295201800801.
• Mill, John Stuart. On Liberty. London: Penguin Books, 2010. 1859.
• Muthamma, C.B. “The right to be different.” India International Centre Quarterly 25, no. 2/3 (Summer/Monsoon 1998): 97-100.
• Onyango, George. “Human Cloning: Assessing Existing Kenyan Law.” Whittier Law Review 31, no. 3 (2010): 493-524. https://heinonline.org/HOL/P?h=hein.journals/whitlr31&i=515.
• Ömeroğlu, Ömer. "Yeni Bir İnsan Hakkı: Benzersiz Olma Hakkı." Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 10, no. 2 (2008): 99-132. https://dergipark.org.tr/en/pub/deuhfd/issue/46843/587409.
• Örkény, István. Bir Dakikalık Öyküler. Çeviren Sevgi Can Yağcı Aksel. İstanbul: Sel Yayıncılık, 2004.
• Parsons, Jerry. "The Right to Be Unique." Journal of Extension 15, no. 2 (March 1977): 2-3. https://www.joe.org/faes-joe/joe/1977march/.
• Protopapadakis, Evangelos D. "Clones, Prototypes and the Right to Uniqueness." Agrafa 1, no. 2 (2013): 40-47. https://philarchive.org/rec/PROCPA?all_versions=1.
• Robertson, John A. "Liberty, Identity and Human Cloning." Texas Law Review 76, no. 6 (1998): 1371-456. https://ssrn.com/abstract=84948.
• Rothbard, Murray N. Egalitarianism as a Revolt against Nature and Other Essays. 2nd ed. Auburn, AL: Ludwig von Mises Institute, 2000. First published in 1974. https://mises.org/library/egalitarianism-revolt-against-nature-and-other-essays.
• Rowling, J. K. Harry Potter and the Chamber of Secrets. London: Bloomsbury, 2000. First published in 1998.
• Salihpaşaoğlu, Yaşar ve Burcu Değirmencioğlu, “Unutulma Hakkının Bir ‘İnsan Hakkı’na Dönüşme Yolculuğu.” Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 24, no. 2 (2020): 361-388.
• Seatzu, Francesco. “The right to live and be different and the European Convention on Human Rights.” International Journal of Human Rights and Constitutional Studies 1, no. 4 (2013): 301-321.
• Segal, Nancy K. "Psychological Features of Human Reproductive Cloning: A Twin-Based Perspective." Psychiatric Times 23, no. 14. (December 1, 2006). Accessed April 10, 2019. https://www.psychiatrictimes.com/psychological-features-human-reproductive-cloning-twin-based-perspective?qt-resource_topics_rightrail=0.
• Uygun, Oktay. “Çağımızın İnsan Onuruna Yönelttiği Tehditler Karşısında İnsan Haklarının Önemi.” Kamu Hukuku İncelemeleri, editör Oktay Uygun. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2013.
• Uygun, Oktay. Devlet Teorisi. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2014.
• "Užupis." Wikipedia, accessed April 14, 2019, https://en.wikipedia.org/wiki/U%C5%BEupis.
• Vasak, Karel. “A Thirty-Year Struggle: the Sustained Efforts to give Force of law to the Universal Declaration of Human Rights.” The Unesco Courier, (November 1977): 29, 32. https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000048063.
• Yüksel, Mehmet. “İnsan Haklarının Sosyo - Tarihsel Temelleri.” İnsan Hakları Yıllığı 25, no. 1(2007): 1-19.