Elazığ İlinde Gökkuşağı Alabalığı (Oncorhynchus mykiss L.) Yetiştiriciliği Yapan İşletmelerin Yapısal ve Ekonomik Analizi

Yıl 2014, Cilt: 14 Sayı: 2, 0 - 0, 01.04.2014

Nevim Birici Tunay Şeker Mustafa Balcı Burcu Çelik Ali Kılıç

https://doi.org/10.17693/yunusae.vi.235395

Öz

Elazığ İli Keban Baraj Gölü, Karakaya Baraj Gölü ve bu baraj
göllerini besleyen birçok akarsu ve Hazar Gölü ile 105.616 ha.’lık yüzey
alanına sahip bir yarımada görünümündedir. Elazığ’da son yıllarda yüksek
kapasite ve üretim artışına bağlı olarak büyük gelişmeler yaşanmıştır. Gıda,
Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nın su ürünleri yetiştiriciliğine verdiği destekle
Elazığ’da su ürünleri yetiştiricilik tesislerinin kapasitesi 22.385 ton/yıl’a
(Eylül 2011) ulaşmıştır. Sanayi ve turizm sektörünün gelişmediği İlde, su
ürünleri yetiştiriciliğinden kaynaklanan istihdam ve gelir artışına bağlı
olarak sağlanan katma değer Elazığ ve bölge ekonomisi için anlamlıdır. Bu
çalışma ile Elazığ İlinde faaliyet
gösteren alabalık işletmelerinin sosyal, yapısal ve ekonomik analizi
yapılmıştır. Veriler 111 işletmeden anket yolu ile ve tam sayım yöntemi
kullanılarak elde edilmiştir. Alabalık işletmelerinin %51,4’ü Keban Baraj Gölü,
%46,8’i ise Karakaya Baraj Gölü üzerinde kurulan ağ kafeslerde yetiştiricilik
yapmaktadır. İşletmelerin %45’i 2010 yılında faaliyete geçmiştir. Ağ kafeslerde
üretim yapan işletmelerde aktif sermaye içerisindeki en büyük pay % 86,6 ile
balık sermayesidir. Karadaki alabalık işletmelerinde, özellikle
kuluçkahanelerdeki üretimin proje kapasitesinin çok üzerinde olmasından aktif
sermaye içerisinde en büyük pay yine balık sermayesi olmuş ve % 80,5 olarak
gerçekleşmiştir. Karasal işletmelerde gayrisaf hasıla içerisindeki en büyük pay
%99,25 oranında yavru balık satışından oluşmaktadır. Ağ kafes işletmelerinde
ise gayrisaf hasılanın %99,95’i porsiyonluk balık satışından elde edilmiştir.
İşletme masrafları içerisindeki en yüksek pay karadaki işletmelerde %31,68 ile yem
ve %24,10 ile işçilik olarak hesaplanmıştır. Ağ kafeslerde ise en yüksek pay %64,72
ile yem ve %10,00 ile yavru balık olmuştur. Karadaki işletmelerin üretim
masrafları içerisindeki en yüksek payı %21,86 yem ve %16,62 işçilikten oluşmuştur.
Ağ kafes işletmelerinde üretim masraflarının %60,08’i yem ve %9,30’u yavru
balık masrafıdır. Rantabilite oranları; karadaki işletmelerde %69,82 olurken ağ
kafes işletmelerinde %21,99 olarak hesaplanmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Alabalık işletmeleri, yapısal ve ekonomik analiz

Structural and Economic Analysis of Trout Breeding Farms in Elazığ Province

Öz

Elazığ Keban Dam Reservoir has an appearance of peninsula with 105.616 ha. in surface area as well as Karakaya Dam Reservoir and many streams and Lake Hazar nurturing these Dam reservoirs. In Elazýð, there have been huge developments depending upon high capacity and speed-up in recent years. With the contribution of the Ministry of Food, Agriculture and Livestock to aquaculture; the capacity of aquaculture facilities in Elazýð has reached 22.385 ton/tear (September 2011). In a city where industry and tourism have not developed, the added-value depending on employment resulting from aquaculture and income growth is significant to Elazýð and region economy. With this study, the social, structural and economic analyses of salmon enterprises in Elazýð have been conducted. The data have been obtained by questionnaire from 111 enterprises and by using integer method. Of salmon enterprises, 51,4% are busy with aquaculture in Keban Dam Reservoir and 46,8% in net cages set up on Karakaya Dam Reservoir. 45% of enterprises entered into service in 2010. Trout in fishnet cages in enterprises to grow the enterprise in total assets per share of capital in the largest win fish in capital with 86,6% are. Land of the largest trout in the share of enterprises active capital 80,5 % belongs to. Especially because of production in hatchery is far beyond from the Project capacity. The largest share in gross revenues of land in the enterprises consists of the sale of 99,25% of fry. The percentage 99,95% of the gross revenues was obtained from the sale of portion of fish. The highest share of management expenses of land in the enterprises were calculated as fodder expenses with 31,68% and labor costs with 24,10%. The biggest portion of production costs of the production of trout in the lattice fishnet of business enterprises constitutes fodder with 60,08 and fry expense with 9,30. Rantabilite rates; business enterprises in the land 69,82 and business enterprises in the fishnet

lattice as 21,99% is determined.

Anahtar Kelimeler

Trout farms, structural and economic analysis, production and marketing

Kaynakça

• Açıl, A.F. ve Demirci, R. 1984. Tarım Ekonomisi Dersleri. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, No:880, Ankara.
• Adıgüzel, F. ve Akay, M. 2005. Tokat Ýlinde Gökkuşaðı Alabalık Ýşletmelerinin Ekonomik Analizi. GOÜ Ziraat Fakültesi Dergisi, 22(2): 31-40.
• Anonim, 2011. Su Ürünleri Yetiştiricilik Ýşletmeleri, T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlıðı TÜGEM ve Elazıð Tarım Ýl Müdürlüðü, Elazıð.
• Anonim, 2013. http://www.sabah.com.tr./Ekonomi (Erişim: 24 Ekim 2013).
• Aras, A. 1988. Tarım Muhasebesi. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, Ege Üniversitesi Basımevi, No:486, Ýzmir.
• Atamanalp, M., Kocaman, E.M. ve Daðdemir, V. 2007. 272 s. Ýstanbul. Farklı Tip Havuzların Yavru Alabalık YetişEmre, Y., Sayın, C., Kiştin, F., Emre, N. ve Karaman, S. tiriciliðinde Karlılık Üzerine Etkisinin Ekono2011a. Alabalık (Oncorhynchus mykiss L.) Kafes mik Analizi. OMÜ Zir. Fak. Dergisi, 22(1): 1-4. Yetiştiriciliðinin Mevcut Durumuna Yönelik Bazı Aydın, A. 2000. Erzurum Ýli Sınırları Ýçerisinde Deðerlendirmeler. Biyoloji Bilimleri Araştırma Projelendirilmiş Olarak Faaliyet Gösteren Dergisi, 4(1): 119-127. Alabalık Ýşletmelerinin (21 Adet) Yapısal ve Emre, Y., Sayın, C., Kiştin, F., Karaman S.ve Emre, N. Ekonomik Analizi. Yüksek Lisans Tezi. 2011b. Kafes ve Karasal Tabanlı Alabalık Erzurum, Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri (Oncorhynchus mykiss L.) Yetiştiriciliðinde Enstitüsü Su Ürünleri Anabilim Dalı. Karşılaştırmalı Maliyet Analizi Deðerlendirmesi. Aydın, O. ve Sayılı, M. 2009. Samsun Ýlinde Alabalık Biyoloji Bilimleri Araştırma Dergisi, 4(1): 129Ýşletmelerinin Yapısal ve Ekonomik Analizi, 1 GOÜ. Ziraat Fakültesi Dergisi, 26(2): 97-107 Erkuş, A. Bülbül, M., Kıral, T., Açıl, A.F. ve Demirci, Balcı, M., Ural, M., Çiçek, E. ve Bekçi, H. 2001. Doðu R.19 Tarım Ekonomisi, Ankara Üniversitesi ve Güneydoðu Anadolu Bölgesindeki Su Ziraat Fakültesi Eðitim, Araştırma ve Geliştirme Ürünleri Üretim ve Yetiştiricilik Tesislerinin Vakfı Yayınları No:5, Ankara. Yapısal ve Teknik Özelliklerinin Araştırılması Karataş, M., Sayılı, M. ve Koç, B. 2008. Sivas Ýli Proje Sonuç Raporu, TAGEM / HAYSUD / 2001 Gökkuşaðı Alabalıðı Ýşletmelerinin Yapısal ve / 07/01/13. Ekonomik Analizi, Biyoloji Bilimleri Araştırma Büyükçapar, H. M. ve Sezer, Ö. 2006. Rize Yöresi Dergisi (BÝBAD), 1(2): 55-61. Alabalık Ýşletmelerinin Yapısal ve Biyo-teknik Kıral, T. 1993. Ankara Ýlinde Türkiye Şeker Fabrikaları Özellikleri. KSÜ. Fen ve Mühendislik Dergisi, A.Ş. Besi Bölge Şefliði Tarafından Desteklenen 9(1): 104-107. Sıðır Besiciliði Ýşletmelerinin Ekonomik Analizi. Çavdar,Y. 2009. Su Ürünleri Yetiştiriciliðinde Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayını No: Desteklemeler. SÜMEA, Yunus Araştırma 1289, Ankara. Bülteni, 1(1): 13-14. Kocaman, E.M., Aydın, A. ve Ayık, Ö. 2002. Erzurum'da Çetin, B. ve Bilgüven, M. 1991. Güney Marmara Faaliyet Gösteren Alabalık Ýşletmelerinin Yapısal Bölgesinde Alabalık Üretimi Yapan Ýşletmelerin ve Ekonomik Analizi. Ege Üniversitesi Su Yapısal ve Ekonomik Analizi. Su Ürünleri Ürünleri Dergisi,19(3-4):319-327. Sempozyumu, 12-14 Kasım, Ýzmir, 180-195. Korkmaz, A. 2000. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Daðtekin, M. 2008. Trabzon Ýlinde Su Ürünleri Üretimi Çifteler Su Ürünleri Ýşletmesindeki Alabalık ve Pazarlama Yapısı. MSc. thesis. Adana, Yetiştiriciliðinin Ekonomik Analizi. Yüksek Çukurova Üniversitesi. Lisans Tezi. Ankara, Ankara Üniversitesi, Fen Demir, O. 1997. Tortum-Uzundere Yöresinde Bulunan Bilimleri Enstitüsü, Tarım Ekonomisi Anabilim Alabalık Ýşletmelerinin Maliyet Analizi. Atatürk Dalı. Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Peker, K. 1997. Erzurum Ýlindeki Tarım Ýşletmelerinin Ekonomisi Anabilim Dalı, (Yüksek Lisans Tezi), Brüt üretim Deðeri Kriterine Göre TiplenErzurum. dirilmesi ve Planlanması. Doktora Tezi. Erzurum, Elbek, A.G. 1981. Ege Bölgesinde Tatlısu Ürünleri Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Üreten Ýşletmelerin Yapısal ve Ekonomik Rad, F. 1999. Türkiyede Gökkuşaðı Alabalıðı Analizi. E.Ü. Ziraat Fakültesi Ziraat Ekonomisi (Oncorhynchus mykiss Walbaum, 1792) ve Ýşletmeciliði Bölümü, (Doktora Tezi), Ýşletmelerinin Teknik ve Ekonomik Analizi, Bornova, Ýzmir. Doktora Tezi. Ankara, Ankara Üniversitesi, Emre, Y., Diler, Ý., Sevgili, H., Oskay, D.A. ve Sayın, C. F.B.E., Su Ürünleri Ana Bilim Dalı. 200 Akdeniz Bölgesindeki Alabalık ÝşletmeRad, F. ve Köksal, G. 2001. Türkiye'deki Gökkuşaðı lerinin Yapısal Özelliklerinin Ýncelenmesi (2002Alabalıðı (Oncorhynchus mykiss) Ýşletmelerinin 2003), Ulusal Su Günleri Sempozyumu. Antalya. Yapısal ve Biyo-Teknik Analizi. Turkish Journal Emre, Y. ve Kürüm, V. 2007. Havuz ve Að Kafeslerde of Veterinary&Animal Sciences, 25: 567-575 Alabalık Yetiştiriciliði (2. Baskı). Posta Basım, Saðlam, N., Özdemir, Y. ve Sarıeyyüpoðlu, M. 2008. Uzmanoðlu, S. ve Soylu M. 2008. Yene Deresi (BalkayaElazıð Su Ürünleri Sektörü (Bugünü, Geleceði ve Kırklareli) Üzerinde Bulunan Su Ürünleri Bazı Fizibiliteler). T.C. Elazıð Valiliði. Elazıð, Ýşletmelerinin Ekonomik Analizi, Journal of 269s. Fisheries Sciences.com, 2(2): 164-173.
• Sayılı, M., Karataş, M., Yücer, A. ve Akça, H. 1999. Üstündað, E., Aksungur, M., Dal, A. ve Yılmaz, C. 2000. Tokat Ýlinde Alabalık Yetiştiriciliði Yapan Karadeniz Bölgesinde Su Ürünleri Yetiştiriciliði Ýşletmelerin Yapısal ve Ekonomik Analizi. Ekin Yapan Ýşletmelerin Yapısal Analizi ve VerimDergisi, 7: 66-72. liliðinin Belirlenmesi. Sonuç Raporu. SUMAE, Soylu, M. 1988. Sapanca Ýçsu Ürünleri Üretimi Trabzon. Araştırma ve Uygulama Birimi Alabalık ÜretiYavuz, O., Kocaman, M.ve Ayık, Ö. 1995. Erzurum'da minin Ekonomik Analizi. Ýstanbul Üniversitesi Alabalık Yetiştiriciliði Yapan Ýşletmelerin Yapısal Su Ürünleri Dergisi, 2(2):61-70. ve Ekonomik Analizi. Atatürk Üniversitesi Ziraat Soylu, M. 1995. Trakya Bölgesi Alabalık Ýşletmelerinin Fakültesi Dergisi, 26(1):64-75. Ekonomik Analizi. Ege Üniversitesi Su Ürünleri Yıldız, M. ve Şener, E. 2003. Karadeniz Bölge'sindeki Dergisi, 12(3-4): 203-217. Gökkuşaðı Alabalıðı (Oncorhynchus mykiss) ve Şahin, Y. 2011. ÝKV Deðerlendirme Notu. AB ve Ýş Deniz Levreði (Dicentrarchus labrax) YetişDünyası: Balıkçılık Sektörü. Ýktisadi Kalkınma tiriciliði Yapan Ýşletmelerin Yapısal Analizi ve Vakfı.12s. Biyo-teknolojik Özellikleri, Ýstanbul Üniversitesi Şener, H.Ý. 1995. Türkiye'de su ürünleri pazarlanması ve Veteriner Fakültesi Dergisi, 29(2):241-252. sorunları. Doðu Anadolu Bölgesi I. (1993) ve II. Yıldız, M., Ener, Y. ve Doðan, K. 2008. Marmara Bölgesi (1995) Su Ürünleri Sempozyumu, s. 404-416, Gökkuşaðı Alabalık (Oncorhynchus mykiss) Erzurum. Ýşletmelerinin Yapısal,Teknolojik ve Verimlilik TÜÝK, 2012. Su Ürünleri Ýstatistikleri. http: // Analizleri. Ýstanbul Üniversitesi, Su Ürünleri www.tüik.gov.tr (Erişim tarihi: 11 Temmuz Dergisi, 23(1):1-6. 2013).