Eriphia verrucosa (Forsskal, 1775) Yengecinin Üreme Dönemi Biyokimyasal Özelliklerinin Belirlenmesi

Yıl 2013, Cilt: 2013 Sayı: 4, 0 - 0, 01.08.2013

Asiye Demirbaş Bora Eyüboğlu Birol Baki Merve Sarıipek

https://doi.org/10.17693/yunusae.v2013i21903.235408

Öz

Eriphia verrucosa (Forsskal, 1775) Yengecinin Üreme Dönemi Biyokimyasal Özelliklerinin Belirlenmesi1* Asiye DEMÝRBAŞ , Bora EYÜBOÐLU , Birol BAKÝ , Merve SARIÝPEKSu Ürünleri Fakültesi, Sinop Üniversitesi, Sinop, TürkiyeMeslek Yüksekokulu, Sinop Üniversitesi, Sinop, Türkiye© Su Ürünleri Merkez Arastırma Enstitüsü Müdürlügü, Trabzon Deniz omurgasızlarından tüm dünyada besin olarak yararlanılmaktadır. Türkiye denizlerinde bulunan 57 ekonomik omurgasız türünden 46'sı insan besini olarak tüketilmekte ve bu türlerin yaklaşık %50'si ihraç edilerek döviz girdisi saðlanmaktadır (Altinelataman ve Dinçer, 2007; Doðan vd., 2007).Yengeç eti, protein, mineral madde ve vitamin açısından zengin, yað oranı az olması nedeniyle dengeli beslenmede önemli bir besin maddesi olarak belirtilmektedir (Robey ve Kerr, 1964; Erkan vd., 2008). Yengeçler, insan saðlıðı açısından yararlı olan demir, potasyum, selenyum, çinko ve B1 vitaminini yoðun olarak bulundururlar (Anonim, 2013). Çeşitli kal 1775) yengecinin üreme dönemi biyokimyasal özelliklerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Materyal ve MetotSinop ili Karakum bölgesinde 1-6 m derinliðe sahip deniz kıyı alanlarından nisanaðustos aylarında dalış yoluyla tesadüfi olarak elle toplam 133 adet yengeç toplanmıştır. Örneklerin aylara göre ortalama canlı aðırlıðı ve karapaks boyu sırasıyla; nisan ayında 141.2±6.3 g, 57.9±1.0 mm, mayıs ayında 126.6±9.5 g, 56.3±1.3 mm, haziran ayında 92.2±7.1 g, 50.8±1.2 mm, temmuz ayında 91.4±6.3 g, 50.7±1.2 mm, aðustos ayında ülkelerde sevilerek tüketilen bir endüstri kolu 9 6 . 9 ± 1 0 . 6 g , 5 2 . 2 ± 2 . 0 m m o l a r a k haline gelen deniz yengeçleri ülkemizde insan belirlenmiştir.tüketimi açısından en az bilinen su ürünleri Örnekler kaynar suda 15 saniye arasında yer almaktadır (Türeli vd., 2000).bekletilerek ani ölümleri gerçekleştirilmiştir. Karadeniz'in Sinop sahillerinde yengeçSonrasında hamsi aðları kullanımı ile bireysel lere ait 4 familya, 8 genusa ait toplam 11 tür markalama yapılarak 45 dakika etlerin kolay tespit edilmiştir (Bilgin ve Çelik, 2004). ayrılması amacıyla haşlanmıştır. Örneklerin Eriphia verrucosa yengecinin üreme zamanı soðuması için 5 dakika beklendikten sonra su sıcaklıðına baðlı olarak mayıs-haziran markalanarak, RADVAG WLC 3/A1 marka aylarında (Ulaş ve Aydın, 2011), Karadeniz'de hassas terazi (d=0.01 g) ile aðırlıðı, dijital ise temmuz ayı sonu ve aðustos ayında olduðu kumpas (d=0.01 mm) ile karapaks boyu bildirilmektedir (Erkan vd., 2008).ölçülmüştür.Ülkemizde yengeçlerle ilgili olarak Besin kompozisyonu analizleri için sistematik ve biyokimyasal özelliklerin ortaya yenilebilir et kısmı (mahmuz, bacaklar ve çıkarılmasına yönelik farklı çalışmalar karapaks içi) kabuktan ayrılıp hassas terazide yürütülmektedir. Sistematik çalışmalar tüm aðırlıðı tartılmıştır. Her bir grup için alınan yengeç türlerinin biyoekolojik ve morfolojik örnekler kaplara konulduktan sonra analiz özelliklerinin ortaya çıkarılmasını amaçlagününe kadar -18°C'de bekletilmiş, analiz makla birlikte, et verimi ve biyokimyasal gününden 1 gece önce örnekler çözülmesi çalışmalar ekonomik özellik gösteren türler amacıyla buzdolabına alınmıştır. Grupları üzerine yoðunlaşmıştır (Ateş, 1999; Türeli, temsil eden örnekler homojenize edilmiştir. 1999; Türeli vd., 2000; Türeli vd., 2002; Atar Analizler için gerekli miktar üç tekerrür ile ve Seçer, 2002; Özcan ve Akyurt, 2006; birlikte alınmış ve ham protein (Kjeldahl Gülşahin ve Erdem, 2009; Kaya vd., 2009).yöntemi), ham yað (Soxhlet yöntemi), ham kül Çalışmada, bölge halkı tarafından ve nem analizleri yapılmıştır (AOAC, 1980).beðeniyle tüketilen Eriphia verrucosa (ForssAraştırma sonucunda elde edilen veriler Yapılan analizler sonucunda aylara göre tekyönlü varyans analizi (oneway ANOVA) ile yengeç etinin kuru maddedeki ham protein, deðerlendirilmiş ve deðerler arasındaki fark ham yað, ham kül ve kuru madde deðerleri SPSS 20.0 (SPSS, Chicago, IL) istatistik paket Çizelge 1, Şekil 1 ve Şekil 2'de verilmiştir.programında analiz edilmiştir.Protein içerikleri deðerlendirildiðinde, en yüksek haziran ayında (%25.8±1.4), en düşük aðustos ayında (%19.4±0.6) olduðu Bulgularbelirlenmiştir. Çalışmada protein deðerlerinde Çalışmanın gerçekleştirildiði aylarda aylar arasındaki farkın mayıs ve haziran istasyonlardan ölçülen su sıcaklıðı deðeri aylarında önemli olduðu (p<0.05), nisanortalama 20.5±2.7ºC (12.0-26.0), tuzluluk haziran ayları arasında protein deðerinin deðeri ortalama ‰17.9±0.1 (17.7-18.2) olarak arttıðı, haziran-aðustos aylarında azaldıðı belirlenmiştir. tespit edilmiştir.Çizelge 1. Aylara göre protein, yað, kül ve kuru madde içerikleri (%)Şekil 1. Aylara göre ham protein içerikleri (%).Şekil 2. Aylara göre ham yað içerikleri (%).

Anahtar Kelimeler

Sinop, Eriphia verrucosa, crabs, biometrical, biochemical

Eriphia verrucosa (Forsskal, 1775) Yengecinin Üreme Dönemi Biyokimyasal Özelliklerinin Belirlenmesi

Öz

Çalışmada, bölge
halkı tarafından beğenilerek tüketilen Eriphia
verrucosa yengecinin üreme dönemindeki biyokimyasal özelliklerinin
belirlenmesi amaçlanmıştır. Sinop ili Karakum bölgesinde 1-6 m derinliğe sahip
deniz kıyı alanlarından, nisan-ağustos aylarında dalış yapılarak rastgele 133
adet örnek toplanmıştır. Örnekler, biyometrik özelliklerinin belirlenmesi
amacıyla markalanarak; sırasıyla RADVAG WLC 3/A1 marka hassas terazi ile
ağırlıkları, dijital kumpas ile karapaks boyu ölçülmüştür. Besin kompozisyonunun
aylık olarak belirlenmesi amacıyla, yengeçlerin yenilebilir kısımları ayrılarak
etin ham protein, ham yağ, ham kül ve nem analizleri yapılmıştır. Örneklerin aylara göre ortalama
canlı ağırlığı ve karapaks boyu sırasıyla; nisan ayında 141.2±6.3 g, 57.9±1.0 mm, mayıs ayında 126.6±9.5 g, 56.3±1.3 mm, haziran
ayında 92.2±7.1 g, 50.8±1.2 mm, temmuz ayında 91.4±6.3 g, 50.7±1.2 mm, ağustos
ayında 96.9±10.6 g, 52.2±2.0 mm olarak belirlenmiştir. Yapılan biyokimyasal ölçümler
sonucunda kuru maddedeki ham protein değeri %19.4±0.6-25.8±1.4 arasında, ham yağ değeri %0.4±0.1-1.5±0.0
arasında tespit
edilmiştir. Çalışmada,
ham protein
ve ham yağ değerlerinde aylar arasındaki farkın önemli olduğu
(p<0.05), protein değerinin nisan-haziran ayları arasında arttığı, haziran-ağustos
aylarında azaldığı, yağ değerlerinin ise aylar arasında
düzensiz değişim gösterdiği belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sinop, Eriphia verrucosa, yengeç, biyometrik, biyokimyasal.

Kaynakça

• Altinelataman, C. ve Dinçer, T. 2007. Proximate composition and freshness parametres in refrigerators tored warty crab meat (Eriphia verrucosa, Forskåll, 1775). Archivfür Lebens- mittelhygiene, 58: 132-135. Doi: 10.2377/0003- 925X-58-132.
• Anonim, 2013. Http: //www. Akuademi. Net / USG / USG2004/CK/ck02.pdf, (Eriþim Tarihi: 20.06.2013).
• AOAC (Association of Official Analytical Chemists). 1980 Official methods of analysis, 13th edition, Association of Official Analytical Chemists, Washington, D.C., 1108 p.
• Atar, H.H. ve Seçer, S. 2003. Beymelek Lagün Gölünde Yaþayan Mavi Yengeç (Callinectes sapidus) Populasyonunun Boy/Geniþlik-Aðýrlýk Ýliþkileri. Turk J Vet. Anim. Sci., 27: 443-447.
• Ateþ, A.S. 1999. Türkiye Karadeniz Faunasý Ýçin Ýki Yeni Kayýt: Liocarcinus depurator (Linnaeus, 1758) ve Brachynotus sexdentatus (Risso, 1827) (Decapoda, Brachyura). Tr. J. of Zoology, 23: 115-118.
• (Rathbun, 1896)'in Boy-Aðýrlýk Ýliþkisi. Journal of Fisheries Sciences.com, 3 (1): 24-31.
• Kaya, Y., Turan, H. ve Erdem, M.E. 2009. Determination of nutritional quality of warty crab (Eriphia verrucosa Forsskal, 1775). Journal of Animal and Veternary Advances, 8(1): 120-124.
• Özcan, T. ve Akyurt, Ý. 2006. Ýskenderun Körfezi'nde Daðýlým Gösteren Kum Yengeci [Portunus pelagicus (Linneaus, 1758)] ve Mavi Yengeç (Callinectes sapidus Rathbun, 1896) Populas- yonlarý ve Morfometrisi Üzerinde Araþtýrmalar. E.Ü. Su Ürünleri Dergisi, 23 (:3-4): 407–411.
• Robey, D. M. ve Kerr, R. G. 1964. How to Cook Crabs. Test Kitchen Series No:10 United States Department of the Ýnterior. Fishand Wild life Service. Bureau of Commercial Fisheries. Washington.
• Türeli, C. 1999. Ýskenderun Körfezi'ndeki Mavi Yengeç (Callinectes sapidus RATHBUN, 1896)'in Biyolojik Özellikleri. Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Su Ürünleri Anabilim Dalý.
• Türeli, C., Çelik, M. ve Erdem, Ü. 2000. Ýskenderun Bilgin, S. ve Çelik, E.Þ. 2004. Karadeniz'in Sinop Körfezi'ndeki mavi yengeç (Callinectes sapidus Rathbun, 1896) ve kum yengeçlerin (Portunus pelagicus Linne, 1758)'de et kompozisyonu ile veriminin araþtýrýlmasý. Türk J. Vet. Anim. Sci., 24(2000): 195-203.
• denizlerinde daðýlým gösteren ekonomik öneme sahip omurgasýzlar. Türk Sucul Yaþam Dergisi, 3- 5(5-8): 36-44.
• Türeli, C., Erdem, Ü.ve Çelik, M. 2002. Kuzey Doðu Akdeniz, Ýskenderun Körfezi'nde bulunan mavi yengeç (Callinectes sapidus Rathbun, 1896)'in et kompozisyonu ve mevsimsel deðiþimi. Türk J. Vet. Anim. Sci., 26(2002): 1435-1439.
• Eriphia verrucosa (Forskal, 1775) (Crustacea: Decapoda) from Karaburun, SW Black Sea. Pakistan J. Zool.,vol. 40(3): 217-221.
• Ulas, A. ve Aydýn, C. 2011. Length-Weight relationships of Eriphia verrucosa Forskal (1775) from the Aegean Sea (Linnaeus, 1758). Journal of Animal and Veternary Advances, 10 (8): 1061-1062.
• Kanallarýndaki Mavi Yengeç, Callinectes sapidus