İngiltere Kralı II. George’un (1727-1760) Osmanlı Padişah ve Sadrazamlarına Yazdığı Mektupların Tercüme Açısından Değerlendirilmesi

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 6, 19 - 55, 16.07.2019

Ahmet Buyukaksoy

Öz

            Osmanlı
İmparatorluğu’ndaki tercüme faaliyetlerine dair pek çok çalışma yapılmasına
rağmen, genel olarak bu alanda yapılan çalışmalar çeviri yöntemlerinden ziyade
müesseselere odaklanmıştır. Bu minvalde Osmanlı tercümanlarının yabancı bir
hükümdarın mektuplarını çevirirken aslına ne derece sadık kaldıkları, eklemeler
veya çıkarmalar yapıp yapmadıkları, ifadeleri yumuşatıp, yumuşatmadıkları
sorusu cevaplanmayı hak eder. Ancak bu soruya kesin bir cevap verebilmek için
Bâbıâli ile diğer bütün yabancı devletlerin yazışmalarının orijinallerini ve
tercümelerini incelemek iktiza eder ki bu tür bir inceleme belli dönemlerle
(meselâ belirli yüzyıllarla) sınırlandırılsa bile uzun yıllara yayılan, Osmanlı
arşivleriyle beraber pek çok başka ülkenin arşivinin incelenmesini zarurî kılan
bir çalışma ile yapılabilir. Buna mukabil her ne kadar boşluğun tamamını olmasa
da en azından bir kısmını Bâbıâli’nin belirli hükümdarlar ile yazışmalarını
inceleyerek doldurmak mümkündür. Bu minvalde bu çalışma İngiltere tarihine
“unutulmuş kral” olarak geçen, II. George’un, Osmanlı padişah ve sadrazamlarına
yazdığı mektuplara odaklanmaktadır. Bu çalışmada II. George’un, Bâbıâli’ye
yazdığı mektuplar tanıtılacak ve bunların İngilizceleri ile Türkçeleri
arasındaki farklar masaya yatırılacaktır. Ayrıca farklılıklar ve muhtemel
nedenleri hakkında bilgi verilecektir. Çalışmanın ekinde de incelenen
mektupların transkripsiyonu ve Türkçe tercümeleri karşılıklı olarak
gösterilecektir. Bu şekilde yukarıda belirtilen soruya kısmî de olsa bir cevap verilecektir. 

Anahtar Kelimeler

II. George, Bâbıâli, Tercüme, Divân-ı Hümâyûn Tercümanları

Kaynakça

• 1-Arşiv Kaynakları
• BOA, ADVNS,NMH.d. 5.
• BOA, ADVNS,NMH.d. 6.
• BOA, ADVNS,NMH.d. 7.
• BOA, ADVNS,NMH.d. 8.
• BOA, ADVNS,NMH.d. 17.
• TNA, SP, 97/27.
• TNA, SP, 97/28.
• TNA, SP, 97/32.
• TNA, SP, 97/33.
• 2-)Yayınlanmış Arşiv Belgeleri
• I. Mahmud-Nadir Şah Mektuplaşmaları, 3 Numaralı Nâme-i Hümâyûn Defteri, Transkripsiyon-Tıpkı Basım, yay. haz. İbrahim Küreli, İskender Türe, Ali Kaya, Yılmaz Karaca, Ersin Kırca, Resul Köse, Vahdettin Atik İstanbul 2014
• BAŞTÜRK, Harun, 9 Numaralı Nâme-i Hümâyûn Defterinin Transkribsiyonu ve Değerlendirilmesi (s. 116-237) (H. 1186-1218/M. 1772-1803), Kilis 7 Aralık Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Kilis 2016, s. 10.
• BÜYÜKAKSOY, Ahmet, İngiltere’nin İstanbul Elçisi Sir Thomas Roe’nun Diplomatik Yazışmaları, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yeniçağ Tarihi Bilim Dalı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2012.
• ELLIS, Henry, Original Letters Illustrative of English History; Including Numerous Royal Letters: From Autographs in the British Museum and One or Two Other Collections, vol. III, London 1827.
• Kırım Hanlarına Nâme-i Hümâyûn (2 Numaralı Name Defteri), yay. haz. Murat Cebecioğlu, Sinan Satar, Dursun Küçükbaltacıoğlu, Vahdettin Atik, Seher Dilber, Numan Yekeler, Resul Köse, Kemal Gurulkan, Raşit Gündoğdu, İstanbul 2013.
• 3-)Araştırma Eserler
• Başbakanlık Osmanlı Arşiv Rehberi, yay.haz. Yusuf İhsan Genç, Mustafa Küçük, Raşit Gündoğdu, Sinan Satar, İbrahim Karaca, Hacı Osman Yıldırım, Nazım Yılmaz, İstanbul 2010
• AYDIN, Bilgin, “Divan-ı Hümayun Tercümanları ve Osmanlı Kültür ve Diplomasisindeki Yerleri”, Osmanlı Araştırmaları XXIX, ed. Halil İnalcık, İsmail E. Erünsal, Heath W. Lowry, Feridun Emecen, Klaus Kreiser, İstanbul 2007.
• BALCI, Sezai, Osmanlı Devleti’nde Tercümanlık ve Bab-ı Ali Tercüme Odası, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih (Yakınçağ Tarihi) Anabilim Dalı, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara 2006.
• BERRIDGE, G.R. “Dragomans and Oriental Secretaries in the British Embassy in Istanbul”, Ottoman Diplomacy, Conventional or Unconventional?, ed. A. Nuri Yurdusev, New York 2004.
• BÜYÜKAKSOY, Ahmet, James Porter’ın İstanbul Büyükelçiliği (1747-1762), Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yeniçağ Tarihi Bilim Dalı, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul 2016.
• ______________, “İngiltere’nin İstanbul Elçisi Sir Everard Fawkener’in Kaleme Aldığı 1731-1738 Yılları Arasındaki Hadiseleri Anlatan Bir Rapor”, Yeditepe Üniversitesi Tarih Bölümü I. Uluslararası Türk Kültürü ve Tarihi Sempozyumu 19-20-21 Nisan 2018 Bildiri Kitabı, ed. Ahmet Taşağıl, Aykut Kar, Ahmet Büyükaksoy, Ayşen Müderrisoğlu, İstanbul 2018.
• BLACK, Jeremy, George II: Puppet of the Politicians?, Exeter, 2007
• CARTER, Philip, "Hay, George, eighth earl of Kinnoull (1689–1758), politician and diplomatist." Oxford Dictionary of National Biography. 2004. http://www.oxforddnb.com/view/10.1093/ref:odnb/9780198614128.001.0001/odnb-9780198614128-e-12718.
• DAVISON, Roderic, “Russian Skill and Turkish Imbeclility”: The Treaty of Kuchuk Kainardji Reconsidered”, Essays in Ottoman and Turkish History 1774-1923, Texas 1990, s. 29-49.
• DEMİR, Uğur, 1768 Savaşı Öncesi Osmanlı Diplomasisi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yeniçağ Tarihi Bilim Dalı, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul 2012.
• MASON, Haydn, "Fawkener, Sir Everard (1694–1758), merchant and diplomatist." Oxford Dictionary of National Biography. 13May.2018.http://www.oxforddnb.com/view/10.1093/ref:odnb/9780198614128.001.0001/odnb-9780198614128-e-9228.
• PERRY, Norma, “Sir Everard Fawkener, Friend and Correspondent of Voltaire” Studies on Voltaire and the Eighteenth Century, vol, CXXXIII, 1975.
• THOMPSON, C. Andrew, George II, New Haven and London 201.1
• ORHONLU, Cengiz, “Tercüman” İA XII.
• WEBB, Nigel, Webb, Caroline, The Earl and His Butler Constantinople: The Secret Diary of an English Servant among the Ottomans, New York 2006.
• WOOD, C. Alfred, ““The English Embassy at Constantinople 1660-1762”, The English Hıstorical Review vol. 40. No. 160 (Oct, 1925) s. 552-560.
• https://www.lexico.com/en/definition/esquire