TOPLUMCU BELEDİYECİLİK POLİTİKALARININ OVACIK BELEDİYESİ ÖRNEĞİ ÜZERİNDEN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 1, 99 - 149, 27.06.2020

Engin Bozkurt

Öz

Toplumcu Belediyecilik kavramı Türkiye’de 1970’li yıllardaki birtakım CHP’li belediyelerin uygulamalarının yaklaşım ve ilkeler bütünü şeklinde formüle edilmesi ile ortaya çıkmıştır. Toplumcu belediyecilik düşüncesinin uluslararası kentleşme ve yerel yönetimler alan yazınında tam bir kavramsal karşılığı bulunmamaktadır. Bununla birlikte kavram, dünyadaki sol-sosyalist örgütlerin belediyecilik deneyimlerinden, ülkemizde ve uluslararası alanda gerçekleşen siyasal mücadelelerden etkilenerek oluşturulmuş beş temel ilkeye yaslanmaktadır. Söz konusu ilkeler; demokratik katılımcılık, birlikçi-bütünlükçülük, üreticilik, kaynak yaratıcılık ve tüketim düzenleyicilik şeklinde ifade edilmektedir. 1973 seçimlerinde CHP tarafından kazanılan başta İstanbul, Ankara ve İzmit olmak üzere kimi CHP’li Belediyeler ile birlikte Fatsa Belediyesi toplumcu belediyecilik kapsamında kabul edilen yerel yönetimlerdir.
1980 askeri darbesi ile Türkiye’de sosyalist mücadelenin gelişmesi engellenirken, toplumcu belediyeciliğin anılan örnekleri de ortadan kaldırılmış ve neoliberal belediyecilik dönemi başlamıştır. ANAP, SHP, RP ve AKP tarafından yürütülen neoliberal belediyecilik döneminde toplumcu belediyeciliğin özellikle üretici özelliği silinmeye çalışılmıştır. Bu süreçte yalnızca 1989-1994 yılları arasında bazı SHP’li belediyeler tarafından “sosyal belediyecilik” kavramı etrafında emekçi sınıflara belirli alanlarda hizmet önceliği verilmiş ve bu kesimin yerel kaynaklardan kısmi pay alması sağlanmıştır. Fakat SHP döneminin söylem ve uygulamaları incelendiğinde, neoliberal belediyeciliğin sınırlarını aşan politikalar geliştirmediği anlaşılmaktadır.
2000 yılı sonrası süreçte ise birçok sol-sosyalist örgüt yerel seçimlere ve yerel yönetimlere özel ilgi göstermeye başlamıştır. Bu doğrultuda bir takım ilçe belediyeleri seçimlerde sol-sosyalist örgütler tarafından kazanılmış, fakat en fazla iki dönem yönetimde kalınabilmiştir. Diğer yandan söz konusu belediyelerden hiçbiri Ovacık Belediyesi’ninki kadar Türkiye’de kendinden söz ettirmeyi başaramamıştır. Bu makalenin amacı toplumcu belediyecilik politikalarını Ovacık Belediyesi örneğinde inceleyip, toplumcu belediyeciliğin günümüzde gerçekleşme koşullarını tartışmaktır. Makalede öncelikle toplumcu belediyeciliğin dünyada ve Türkiye’deki gelişme süreçleri devrimci ve reformist sosyalist örnekler çerçevesinde incelenecek, sonrasında Ovacık Belediyesi deneyimi siyasal-yönetsel, sosyo-kültürel, ekonomi ve şehircilik-çevre politikaları çerçevesinde tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Toplumcu Belediyecilik, Ovacık Belediyesi, Sosyalizm, Yerel Yönetimler, Sosyalist Belediyecilik, Yerel Sosyalizm, Yerel Marksizm, Tunceli, Ovacık, kent hakkı

Kaynakça

• Aksakal, Pertev (1989), Bir Yerel Yönetim Deneyi: Fatsa, İstanbul: Simge Yayınevi
• Alper, Özcan ve Cemil Aksu (2011), “Karadeniz Örneğinde Bir Tartışma: Sol, Yerellik ve Demokratik Özerklik”, Birikim Dergisi, S.268-269: 37-44
• Amodia, Jose (1986), “The Spanish Communist Party and Local Government: Overall Assessment”, Marxisit Local Governments in Western Europe and Japan, London: F. Pinter Publishers, s.20-45
• Anderson, Perry (2011), Batı Marksizmi Üzerine Düşünceler, İstanbul: Birikim Yayınları
• Aslan, Şükrü (2010), 1 Mayıs Mahallesi: 1980 Öncesi Toplumsal Mücadeleler ve Kent, İstanbul: İletişim Yayınları
• Bayramoğlu, Sonay (2015), Toplumcu Belediye: Namı-Değer Belediye Sosyalizmi, Ankara: Notabene Yayınları
• Bassett, Keith (1984), “Labour, Socialism and Local Democracy”, Local Soacialism? Labour Councils snd New Left Alternatives, England: Macmillian, s.82-109
• Batuman, Batuman (2010), “Toplumcu Bir Belediyecilik Modeli: Yeni Belediyecilik Hareketi", Mülkiye Dergisi, C.34, S.266: 223-241
• Bell, David S., ve Bogdan Szajkowski (1984), “Communism in Local Government in Western Europe and Japan”, Marxisit Local Governments in Western Europe and Japan, London: F. Pinter Publishers, s.1-20
• Biryol, Uğur (2009), “Çamlıhemşin'in Sosyalist Belediye Başkanı İdris Lütfü Melek ile Söyleşi”, Birikim Dergisi, S.242: 43-47
• Blackburn, Robin 1978, “Uluslararası Olaylar ve Sorunlar”, Birikim Dergisi, S.45: 9-11
• Boddy, Martin ve Colin Fudge (1984), “Labour Councils and New Left Alternatives”, Local Socialism? Labour Councils and New Left Alternatives, London: Macmillian Publisher Limited, s.1-22
• Bozkurt, Engin (2011), “The Critical Analysis Of Alternative Local Government Experiences in Turkey: The Case of Hozat Municipality”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: ODTÜ Kentsel Politika Planlama ve Yerel Yönetimler
• Çavuşoğlu, Erbatur ve Murat Cemal Yalçıntan (2010), “Kapitalist Kentte Sosyal Belediyecilik Ne Kadar Mümkün? Dikili Örneği”, Değişen İzmir’i Anlamak, Ankara: Phoenix Yayınevi, s.539-561
• Çınar, Tayfun, Bülent Duru, Can Umut Çiner, Ozan Zengin (2013), Belediyenin Sınırları, Ankara:TODAİE
• Çınar, Tayfun, Can Umut Çiner, Ozan Zengin (2009), Büyükşehir Yönetimi: Bütünleştirme Süreci, Ankara: TODAİE
• Çiçek, Cuma (2019), “Kürt Siyaseti ve Yerel Yönetimler”, Yerel Yönetimler/ Neyi Seçmek, Birikim Dergisi, S. (358-359):75-78
• Çitçi, O., Örsan Akbulut, Sonay Bayramoğlu, Mustafa Şener, Hüseyin yayman (2001), Yerel Seçimler Panoraması 1963-1999, Ankara: TODAİE Yayınları
• Doğan, Ali Ekber (2007), Eğreti Kamusallık: Kayseri Örneğinde İslamcı Belediyecilik, İstanbul: İletişim Yayınları
• Doğan, Ali Ekber (2010), “Neoliberal İslamcıların Belediyelerde 15 Yılı: Süreklilik ve Değişim”, Kentleşme ve Yerel Yönetim Sempozyumu, 20-21 Şubat Ankara, Şehir Plancıları Odası Yayını, s.45-53
• Engels, Friedrich (1997), İngiltere’de Emekçi Sınıfın Durumu, Ankara: Sol Yayınları
• Engels, Friedrich (2019), “Engels to Friedrich Adolph Sorge, 1863” https://www.marxists.org/archive/marx/works/1893/letters/93_01_18.htm, (2019)
• Erder, Sema ve Nihal İncioğlu (2013), “AKP Döneminde Yerelleşme ve Yeniden Merkezileşme Bağlamında Yeni Büyükşehir Yasası: Yerel Siyasette 2004’ten Beri Neler Oldu?”, Birikim Dergisi, S.296, s.23-32
• Ersoy, Melih (1989), “Tarihsel Perspektif İçinde Türkiye’de Merkezi Yönetim-Yerel Yönetim İlişkiler”, ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi, s.45-66
• Franke, Richard ve Barbara Chasin (1995), Çev. Sinemilioğlu, M. O., “Kerala Eyaleti (Hindistan); Bir Sosyal Adalet Modeli”, Planlama Dergisi, 2004/3: 75-79
• Gehrke, Jules (2016), “A Radical Endeavor: Joseph Chamberlain and the Emergence of Municipal Socialism in Birmingham”, American Journal of Economics and Sociology, Vol. 75:.23-57
• Gentro, Tarso ve Ubiratan De Souza (1999), Porto Alegre: Özgün Bir Belediyecilik Deneyimi, İstanbul: WALD Demokrasi Kitaplığı
• Gundle, Stephen (1986), “Models and Crises of Communist Local Government in Italy”, Marxist Local Governments in Western Europe and Japan, London: F. Pinter Publishers, s.66-96
• Güler, Ayman Güler (2006), Yerel Yönetimler: Liberal Açıklamalara Eleştirel Yaklaşım, Ankara: İmge Yayınevi
• Güler, Mahnut (2004), “Türkiye’de Toplumcu Belediyecilik Anlayışının Evrimi”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi
• Güler, Mahmut (2009), “Sosyal Demokrat Belediyelerin 1989-1994 Deneyimini Toplumcu Belediyecilik Üzerinden Değerlendirmek”, Toplumcu Belediyecilik, İstanbul: Kalkedon Yayınları, s.233-269
• Gülöksüz, Yiğit ve İlhan Tekeli (1990), “1973-1980 Dönemi ve 1980 Dönem Belediyeciliği”, Türkiye Belediyeciliğinde 60. Yıl: Uluslararası Sempozyum, Bildiri ve Tartışmalar, ABŞB Yayınları, s.373-382
• Gündoğlu, İbrahim ( 2013), “Batıda Antikapitalist Yerellikler, Politikalar ve Sonuçlar”, Devrimci Halkçı Yerel Yönetimler, İstanbul: Patika Yayınları, s.137-151
• Gyford, John (1985), The Politcs of Local Socialism, (London: G. Allen and Unwin): 5-11
• Hancox, Dan (2016), Dünyaya Kafa Tutan Köy, İstanbul: Metis Yayınları
• Harvey, David (2012), Sermayenin Mekanları, İstanbul: Sel Yayınları
• Hatipoğlu, Atakan (2012), “CHP’nin İdeolojik Dönüşümü”, İstanbul: Kaynak Yayınları
• Hoca, Enver (1988), Avrupa Komünizmi Anti-Komünizmdir, Ankara: Yurt Yayınları
• Kara, Melik (1998), “Devrimcilerin Marksizmi: Politik Solda Ayrım Çizgileri”, Teori ve Politika, S. 12: 30-53
• Kaygusuz, Özlem (2009), “Türkiye AB İlişkilerinin ‘Mobius’ Şeridi, AKP Reformculuğu ve AB Çok Kültürlülüğü”, AKP Kitabı Bir Dönüşümün Bilançosu, Ankara: Phoenix Yayınevi, s.410-438
• Knapp, Andrew (1986), “A Receding Tide? France’s Communist Municipalities”, Marxisit Local Governments in Western Europe and Japan, London: F. Pinter Publishers, s.119-152
• Knotter, Ad (2011), “Little Moscows in Western Europe: The Ecology of Small Place Communism”, IRSH., V.56:475-510
• Konuk, Çetin (1998), “Türkiye Solunun Tarihsel ve Politik Gerilimleri”, Teori ve Politika, S.12
• Lenin, Vlademir İlic (1994), Seçme Eserler: 1905-1907 Devrimi, Ankara: İnter Yayınları
• Lenin, Vladimir İlic (2013), Marksizmin Üç Kaynağı, Ankara: Sol Yayınları
• Leopol, Elen ve David Mcdonald (2012), “Municipal Socialism Than and Now: Some Lessons for the Global South”, The World Quarterly, V.33: 1837-1853
• Marks, Karl, Friedrich Engels, Vladimir İlic Lenin (1977), Paris Komünü Üzerine, Ankara: Sol Yayınları
• Mengi, Ayşegül (2007), “Avrupa Birliği’ne Uyum Sürecinde Yerel Yönetimlerle İlgili Düzenlemeler”, Yerellik ve Politika: Küreselleşme Sürecinde Yerel Yönetimler, Ankara: İmge Yayınları, s.101-117
• Müftüoğlu, Oğuz (2000), Geçmişi Aşabilmek, İstanbul: Birleşim Yayınları
• Nimtz, Agust (2018), Lenin’in Seçim Stratejisi: Cilt 2, İstanbul: Yordam Yayınları
• Okuyan, Kemal (2014), “Solcu Yerel Yönetim”, https://haber.sol.org.tr/yazarlar/kemal-okuyan/solcu-yerel-yonetim-88101, (19.02.2014)
• Özbudun, Sibel (2011), Devrimci Halkçı Yerel Yönetimler Sempozyum Deşifreleri, Ankara: ABEM
• Özbudun, Sibel (2012), Devrimci Halkçı Yerel Yönetimler Çalıştay Deşifreleri, Ankara: İMO
• Özdemir, Ahmet (2019), “Ordu Fatsa Deneyimi”, Devrimci Halkçı Yerel Yönetim Deneyimleri: Topraktan Göğe, İstanbul: Sancı Yayınları, s.50-81
• Özgüden, Doğan (2019), “Yerel seçimlerin 56 Yıllık Kızıl Çizgisi”, https://artigercek.com/yazarlar/doganozguden/yerel-secimin-56-yillik-kizil-cizgisi, (25.01.2019)
• PCC, (2019), “How We Built Community Welath in Preston”, https://cles.org.uk/tag/the-preston-model/, (2019)
• Russell, Bert ( 2019), “Municipal What?: Reflections on municipalism in the 21st century”, http://urbaninstitute.group.shef.ac.uk/municipal-what-reflections-on-municipalsocialism-in-the-21st-century, (2019)
• Sancaktar, Caner (2015), Özyönetim Düşüncesi, İstanbul: Ayrıntı Yayınları
• Serter, Gencay (2018), “Türkiye’de 1980 Sonrası Neoliberal Dönemde İktidar-Mekan İlişkisi ve Neoliberal Kentin İnşası”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi
• Somel, Ali (2015), “Toplumcu Belediye: Nam-ı Diğer Belediye Sosyalizmi”, Mülkiye Dergisi, S.39: 199-207
• Sönmez, Mustafa (2015), Ak Faşizmin İnşaat İskelesi, Ankara: Notabene Yayınları
• Şengül, Tarık (2001), Kentsel Çelişki ve Siyaset, İstanbul: WALD Yayınları
• Şengül, Tarık (2018), “1968 Yerel Seçimleri CHP’ye ne söylüyor?”, https://www.birgun.net/haber/1968-yerel-secimleri-chp-ye-ne-soyluyor-235008, (10.28.2018)
• Taşkın, Yüksel (2009), “Türkiye’de Sınıfsal Yeniden Yapılanma, AKP ve Muhafazakar Popülizm”, AKP Yeni Sağ Mı?, Ankara: Dipnot Yayınları, s.155-179
• Taşkın, Yüksel (2013), “Merkeziyetçi Saldırı Karşısında Yerinden Yönetim Arayışı ve Sol”, Birikim Dergisi, S. 296: 14-23
• Tekeli, İlhan (2011), Cumhuriyetin Belediyecilik Öyküsü (1923-1990), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları
• Tezel, Yahya Sezai (1979), “Demokrasi ve Belediyeler”, Toplumcu Düşün, S.8: 185-198
• Thompson, Matthew (12.07.2019), “What’s so new about New Municipalism?”, Progress in Human Geography: 1-26, https://journals.sagepub.com/doi/pdf/10.1177/0309132520909480, (2019)
• TİP (2019), “Demokratikleşme için plan : 1978-1982” https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/handle/11543/2541, (2019)
• Türkel, Tekin (2013), “Dersim/Mazgirt Belediyesi”, Devrimci Halkçı Yerel Yönetimler, İstanbul: Patika Yayınları, s. 199-205
• Türkiye Belediyeler Birliği (2015), “Genel İstatistikler”, http://www.tbb.gov.tr/belediyelerimiz/istatistikler/genel-istatistikler/ (19.09.2015).
• Uzgel, İlhan (2009), “AKP: Neoliberal Dönüşümün Yeni Aktörü”, AKP Kitabı Bir Dönüşümüm Bilançosu, Ankara: Phoenix Yayınevi
• Yerasimos, Stefanos (1980), Türkiye Tarihi Üzerine, İstanbul: Gözlem Yayınları, C.3 Yıldırım, Selahattin (1990), “Yerel Yönetim ve Demokrasi”, Türkiye Belediyeciliğinde 60. Yıl: Uluslararası Sempozyum, Bildiri ve Tartışmalar, ABŞB Yayınları, s.7-44
• Zedung, Mao (2000), Seçme Eserler, İstanbul: Kaynak Yayınları, C.6