İMAM EŞ’ARÎ’ VE EHL-İ SÜNNET MEZHEBİNE KATKISI

Yıl 2016, Cilt: 4 Sayı: 4-5, 1 - 19, 18.01.2016

Mehmet Keskin

Öz

Ehl-i
Sünnet ekolünün önde gelen mezheplerinden biri şüphesiz Eş’ariliktir. Bu
makalede mezhebe ismini veren İmam Eş’arî’nin genel hatlarıyla hayatı, Ehl-i
Sünnet düşünce geleneğine olan katkısı, mezhebinin doğuşu ve yayılışı ele
alınmıştır. Konu bunlarla sınırlı tutulduğundan Eş’arî’nin fikirlerine yer
verilmemiştir.

Anahtar Kelimeler

el-Eş’arî, Ehl-i Sünnet, Eş’arilik, Kelam, Ehl-i Hadis

Kaynakça

• ABDÜLMECİD BEDEVÎ, Ebû’l-Futuh, et-Tarihu’s-Siyâsî ve’l-Fikrî, Cidde, 1983.
• BEDEVÎ, Abdurrahman, Mezâhibu'l-İslâmiyyîn, Beyrut, 1983.
• CARULLAH, Zuhdi, el-Mu’tezile, Beyrut, 1990.
• el-BAĞDÂDÎ, Abdulkahir b. Tahir b. Muhammed, Usûlü’d-Din, Beyrut, 1981.
• el-EHVÂZÎ, Ebu Ali el-Hasan b. Ali b. İbrahim, “Mesâlibu İbn Ebi Bişr”, (Nşr. Michel Allard), Bulletin D'ètudes Orientales, XXIII, Damas 1970.
• el-EŞ’ARÎ, Ebu’l-Hasan Ali b. İsmail, el-İbâne an Usuli’d-Diyane, (Nşr. Hammad b. Muhammed el-Ensari), Medine 1409/1988.
• ---------------, Kitabu'l-Luma' fi'r-Red ala Ehli'z-Zeyğ ve'l-Bida', (thk., Richard J. McCarthy), Beyrut 1953.
• ---------------, Kitabu Makâlâti'l-İslâmiyyîn ve İhtilâfi’l-Musallîn,(thk., Hellmut Ritter), Wiesbaden, 1980.
• ---------------, Risâle fi İstihsâni’l-Havz fi İlmi’l-Kelâm, (el-Luma' ile birlikte) Beyrut, 1953.
• ---------------, Risale ila Ehl-i Sağr, Mısır, 1987.
• FEVKİYE HÜSEYN, Mahmud, “Mukaddime”, el-Eş’arî, el-İbâne an Usuli’d-Diyane, (thk. Fevkiye Hüseyn Mahmud), Kahire, 1987 içinde.
• FRANK, R. M., “al-Ash’ari’s Kitâb al-Hathth ‘ala’l-Bahth”, MIDEO, XVIII, Beyrut, 1988, ss.83-152.
• GİRİDÎ, Sıriî, Ârâu'l-Milel, İstanbul, 1303.
• el-HALEBÎ, İbrahim b. Muhammed b. İbrahim, Nimetu’z-Zeria fi Nusarati’ş-Şeria, Riyad, 1998.
• el-HATÎB EL-BAĞDÂDÎ, Ebû Bekr Ahmed b. Ali, Tarihu Bağdâd, Beyrut, ts.
• el-HÜSEYNÎ, Ebû Bekr b. Hidayetullah, Tabakatü’ş-Şafiiyye, Beyrut, 1982.
• İBN ASÂKİR, Ebu’l-Kâsım Ali b. Hasan, Tebyînu Kezibi’l-Müfterî fi mâ Nüsibe ile’l-İmâm Ebu’l-Hasan el-Eş’arî, Dımaşk, 1399/1979.
• İBN FÛREK, Ebu Bekr Muhammed b. el-Hasan, Mucerredu Makâlâti’ş-Şeyh Ebi’l-Hasan el-Eş’arî, (thk., Daniel Gimaret), Beyrut 1987.
• İBN HALLİKÂN, Ebu’l-Abbas Şemsuddin Ahmed b. Muhammed b. Ebi Bekr, Vefeyâtu’l-A’yân ve Enbâu’z-Zemân, (thk. İhsan Abbas), Beyrut, 1968.
• İBN KÂDÎ ŞUHBE, Ebu Bekr b. Ahmed b. Muhammed b. Ömer, Tabakâtu’ş-Şafiiyye, (thk. el-Hafız Abdulalim Hân), Beyrut 1407/1986.
• İBN KAYYIM el-CEVZİYYE, Ebû Abdillah Muhammed b. Ebi Bekr, İçtimau’l-Cuyuşi’l-İslamiyye ala Gazvi’l-Muattıla ve’l-Cehmiyye, Beyrut, 1984.
• ---------------, Şifâu’l-Alîl fi Mesâili’l-Kadâi ve’l-Kaderi ve’l-hikmeti ve’t-Ta’lîl, (thk., Muhammed Bedruddin), Beyrut, 1978.
• İBN KESÎR, Ebu’l-Fidâ İsmail b. Amr, el-Bidâye ve’n-Nihâye, Beyrut, ts.
• İBN TAĞRİBERDÎ, Cemaluddin Ebû’l-Mehâsin Yusuf el-Atabekî, en-Nucûmu’z-Zâhire fî Mulûki Mısr ve’l-Kahire, Mısır, ts.
• İBN TEYMİYYE, Takıyyüddin Ahmed b. Abdülhalim el-Harrani, Beyânu Telbisi’l-Cehmiyye fi Tesisi Bide’ihimi’l-Kelamiyye, (thk. Muhammed b. Abdurrahman b. Kasım), Mekke, 1392.
• ---------------, Kutub ve Resail ve Fetâvâ İbn Teymiyye fi’l-Akide (Fetâvâ), (thk. Abdurrahman Muhammed Kasım en-Necdi), Riyad ts.
• ---------------, Minhâcu’s-Sünneti’n-Nebeviyye, (nşr. Muhammed Reşad Salim), Riyad 1406/1986.
• İBNU’L-CEVZÎ, Ebu’l-Ferec Abdurrahman b. Ali b. Muhammed, el-Muntazam fi Tarihi’l-Mulûk ve’l-Umem, Beyrut, 1992.
• İBNU’N-NEDİM, Ebu’l-Ferec Muhammed b. İshak, el-Fihrist, Beyrut, 1978.
• KÂDÎ ABDULCEBBÂR, Ebu'l-Hasan b. Ahmed, Fadlu’l-İ’tizâl ve Tabakâtu’l-Mu’tezile, Tunus, 1974.
• KESKİN, Mehmet, İmam Eş’ari ve Eş’arilik, İstanbul, 2013.
• -------------------, “Eş’arilik”, İslam Mezhepleri Tarihi, Atatürk Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi, Erzurum, 2012.
• el-KUMMÎ, Şeyh Abbas, el-Kunâ ve'l-Elkâb, Beyrut, ts.
• el-MAKRİZÎ, Takiyyuddin Ahmed b. Ali, el-Hıtat ve’l-Âsâr, Kahire, ts.
• el-MAHMÛD, Abdurrahman b. Salih, Mevkifu İbn Teymiyye mine’l-Eşâire, Riyad, 1995.
• REŞİD RIZA, Muhammed b. Muhammed Şemsuddin, Tefsiru’l-Menâr, Kahire, 1990.
• es-SEM’ÂNÎ, Ebu Sad Abdulkerim b. Muhammed b. Mansur et-Temimî, el-Ensâb, Beyrut 1980.
• SEYDİŞEHRÎ, Mahmud Esad, Tarih-i Din-i İslâm, İstanbul, 1983.
• SPİTTA, Wilhelm, Abu’l-Hasan al-As’arî’s, Leipzig, 1876.
• SUBHÂNÎ, Cafer, Buhusun fi'l-Milel ve'n-Nihal, Kum, 1411/1990.
• es-SUBKÎ, Tacuddin Ebu Nasr Abdilvahhab b. Ali, Tabakatu'ş-Şafiiyye’l-Kubrâ, (thk., Abdulfettah Muhammed-Mahmud Muhammed), 1992.
• es-SÜYÛTÎ, Celaluddin Abdurrahman b. Ebi Bekr (911/1505), Tabakâtu’l-Mufessirîn, thk., Ali Muhammed Ömer, Kahire 1396/1976.
• ŞÂKÎR, Mahmud, et-Tarihu’l-İslâmî, Beyrut, 1987.
• eş-ŞEHRİSTÂNî, Ebû'l-Feth Muhammed b. Abdilkerim, Nihayetu’l-İkdâm fi İlmi’l-Kelâm, (thk., Alfred Guillaume), London 1934.
• ez-ZEHEBÎ, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Osman b. Kaymaz, Siyeru A’lâmi’n-Nubelâ, (thk. Şuayb Arnavut-Muhammed Naim el-Arkusî), Beyrut, 1992.
• ----------------, el-Uluvu li’l-Aliyi’l-Gaffâr, (thk., Ebu Muhammed Eşref b. Abdulmaksud), Riyad, 1995.
• SUBHÎ, Ahmed Mahmud, “el-Eşari el-Mütekellim”, Mevsuatu’l-Hadareti’l-İslâmiyye, Umman, 1993.