Melezleme ile Geliştirilmiş Bazı Aspir (Carthamus tinctorius L.) Genotiplerinin Tarımsal ve Teknolojik Özelliklerinin Belirlenmesi

Yıl 2020, Cilt: 30 Sayı: 4, 742 - 750, 31.12.2020

Burhan Arslan Emrullah Culpan

https://doi.org/10.29133/yyutbd.703793

Cited By: 4

Öz

2017-2019 yılları arasında Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümünde yürütülen bu çalışmada, melezleme ile geliştirilmiş aspir genotiplerinin bazı tarımsal ve teknolojik özelliklerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla Dinçer 5-18-1 aspir çeşidi ile PI 560161 genotipinin melezlenmesinden elde edilmiş 14 adet F2 kademesindeki genotip materyal olarak kullanılmış ve 4 adet standart çeşit (Dinçer 5-18-1, Balcı, Linas ve Olas) ile karşılaştırılmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgulara göre genotiplerin tohum verimi değerleri 98.23-171.26 kg/da, yağ oranı değerleri % 30.87-36.66 ve yağ verimi değerleri 33.44-55.80 kg/da arasında değişmiş, geniş bir varyasyon göstermiştir. Araştırmada en yüksek yağ oranı ECBA-9 genotipinden (%36.66) elde edilirken, en yüksek tohum verimi ve yağ verimi ECBA-13 genotipinden elde dilmiştir (sırasıyla 171.26 ve 55.80 kg/da). Yapılan bu çalışmada belirlenen ıslah amaçları doğrultusunda F2 kademesindeki 5 adet genotipin (ECBA 6, 7, 9, 10 ve 13) diğer genotiplerden üstün olduğu görülmektedir. Ancak diğer genotipler ile birlikte F3 ve F4 generasyonlarında hem stabil olanlar hem de ümitvar olanlar belirlenecektir.

Anahtar Kelimeler

Aspir, Tohum verimi, Yağ oranı, Aspir ıslahı, Melezleme

Determination of Agricultural and Technological Traits of Some Safflower (Carthamus tinctorius L.) Genotypes Developed by Cross Breeding

Öz

In this research, was conducted between 2017 and 2019 at Tekirdağ Namık Kemal University Agriculture Faculty Department of Field Crops, it was aimed to determine some agricultural and technological traits of safflower genotypes developed by cross breeding. For this purpose, 14 F2 genotypes obtained from a cross between Dinçer 5-18-1 cultivar and PI 560161 genotype were used as material and compared to 4 standard cultivars (Dinçer 5-18-1, Balcı, Linas and Olas). According to research findings, seed yield values of genotypes changed between 98.23-171.26 kg da-1, oil content values 30.87-36.66% and oil yield values 33.44-55.80 kg da-1 and showed a wide variation. The highest oil content was obtained from the ECBA-9 genotype (36.66%), while the highest seed yield and oil yield were obtained from the ECBA-13 genotype (171.26 and 55.80 kg da-1 respectively). In this study, it was determined that 5 genotypes (ECBA 6, 7, 9, 10 and 13) are superior of the other genotypes in F2 generation. However, with the other genotypes, both stable and hopeful ones will be determined in the F3 and F4 generations.

Anahtar Kelimeler

Safflower, Safflower breeding, Cross breeding, Seed yield, Oil content

Kaynakça

• Ada, R. (2014). Dimension, geometric, agricultural and quality characteristics of safflower seeds. Turkish Journal of Field Crops, 19 (1), 7-12. doi: 10.17557/tjfc.21368
• Anonim, (2019). TÜİK, Türkiye İstatistik Kurumu, https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=92&locale=tr, Erişim tarihi: 27.02.2020.
• Anonymous, (2018). FAOSTAT, Food and Agriculture Organization of The United Nations Statistics Division, http://www.fao.org/faostat/en/#data/QC, Erişim tarihi: 27.02.2020.
• Arslan, B. (2007a). The path analysis of yield and its components in safflower (Carthamus tinctorius L). Journal of Biological Science, 7 (4), 688-672.
• Arslan, B. (2007b). Assessing of heritability and variance components of yield and some agronomic traits of different safflower (Carthamus tinctorius L.) cultivars. Asian Journal of Plant Sciences 6, 554-557.
• Arslan, B., Ateş, E., Coşkuntuna, L. (2012). Forage yield and some quality properties of safflower (Carthamus tinctorius L.)-fodder pea (Pisum arvense L.) mixtures, as affected by sowing rates in Tekirdag, Turkey. Romanian Agricultural Research, 29, 255-260.
• Arslan, B., Culpan, E. (2018). Identification of suitable safflower genotypes for the development of new cultivars with high seed yield, oil content and oil quality. Azarian Journal of Agriculture, 5 (5), 133-141.
• Arslan, B., Çakır, H., Culpan, E. (2019, Aralık). Yeni geliştirilen aspir (Carthamus tinctorius L.) çeşitlerinin bazı özellikleri bakımından karşılaştırılması. 2. Uluslararası 19 Mayıs Yenilikçi Bilimsel Yaklaşımlar Kongresi, Samsun.
• Baydar, H., Gökmen, O.Y. (2003). Hybrid seed production in safflower (Carthamus tinctorius L.) following the induction of male sterility by gibberellic acid. Plant Breeding, 122, 459-461.
• Baydar, H., Erbaş, S. (2016). Aspir (Carthamus tinctorius L.)’de verim, yağ ve oleik asit içeriği yüksek hat geliştirme ıslahı. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 25 (Özel Sayı-2), 155-161. doi: 10.21566/tarbitderg.281888
• Culpan, E. (2015). Gibberellik asit ve salisilik asit uygulamalarının aspir (Carthamus tinctorius L.)’in tohum verimi ve kalite özelliklerine etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Namık Kemal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Tekirdağ, Türkiye.
• Culpan, E., Arslan, B. (2018). Salisilik asit uygulamasının aspir (Carthamus tinctorius L.) çeşitlerinin verim ve bazı kalite özelliklerine etkisinin araştırılması. Akademik Ziraat Dergisi, 7 (2), 173-178. doi: 10.29278/azd.476336
• Çamaş, N., Ayan, A.K., Çırak, C. (2005, June). Relationships between seed yield and some characters of safflower (Carthamus tinctorius L.) cultivars grown in the Middle Black Sea conditions. VI. International Safflower Conference, İstanbul, Turkey.
• Çamaş, N., Esendal, E. (2006). Estimates of broad-sense heritability for seed yield and yield components of safflower (Carthamus tinctorius L.). Hereditas, 143, 55-57.
• Deshmukh, S.N., Lande, S.S., Potdukhe, N.R., Mahajan, P.V., Nandkhile, S. Wakode, M.M., (2008, November). Utilization of genetic male sterility system toward recurrent selection in safflower and genetic gain realized. 7th International Safflower Conference, Wagga Wagga, New South Wales, Australia.
• Emongor, V. (2010). Safflower (Carthamus tinctorius L.) the underutilized and neglected crop: a review. Asian Journal of Plant Sciences, 9, 299-306.
• Erbaş, S. (2007). Aspirde (Carthamus tinctorius L.) sentetik erkek kısırlığı tekniği ile elde edilmiş melez populasyonlarından hat geliştirme olanakları. Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Isparta, Türkiye.
• Erbaş, S. (2012). Melezleme ıslahı ile tohum verimi, yağ ve oleik asit içeriği yüksek aspir (Carthamus tinctorius L.) hatlarının geliştirilmesi. Doktora Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Isparta, Türkiye.
• Erbaş, S., Tonguç, M., Şanlı, A. (2016). Variations in the agronomic and quality characteristics of domestic and foreign safflower (Carthamus tinctorius L.) genotypes. Turkish Journal of Field Crops, 21 (1), 110-119. doi: 10.17557/tjfc.56268
• Gürsoy, M., Başalma, D., Nofouzi, F. (2018). Farklı sıra arası ve sıra üzeri mesafelerin aspir (Carthamus tinctorius L.) çeşitlerinin verim ve verim ögelerine etkileri. Selçuk Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi, 32 (1), 20-28. doi: 10.15316/SJAFS.2018.59
• Hatipoğlu, H., Arslan, H., Karakuş, M., Köse, A. (2012). Şanlıurfa koşullarında farklı aspir çeşitlerinin (Carthamus tinctorius L.) uygun ekim zamanlarının belirlenmesi. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 26 (1), 1-16.
• Johnson, R.C., Bergman, J.W., Flynn, C.R. (1999). Oil and meal characteristics of core and non-core safflower accessions from the USDA collection. Genetic Resources and Crop Evolution, 46, 611-618.
• Johnson, C., Petrie, S.E., Franchini, M.C., Evans, M. (2011). Yield and yield components of winter-type safflower. Crop Science, 52 (5), 2358- 2364.
• Kaya, M., Bayramin, S., Kulan, E., Özaşık, İ. (2015). Bazı ileri aspir hatlarının Eskişehir koşullarındaki performansları. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 29 (1), 57-66.
• Kobuk, M., Ekinci, K., Erbaş, S. (2019). Aspir (Carthamus tinctorius L.) genotiplerinin fiziksel ve kimyasal özelliklerinin belirlenmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi, 22 (1), 89-96. doi: 10.18016/ksutarimdoga.vi.455408
• Köse, A. (2019). Inheritance of oil yield and its components in safflower (Carthamus tinctorius L.). Turkish Journal of Field Crops, 24 (1), 65-69. doi: 10.17557/tjfc.566307
• Nabloussi, A., El Fechtali, M., Lyagoubi, S. (2008, November). Agronomic and technological evaluation of a world safflower collection in Moroccan conditions. 7th International Safflower Conference, Wagga Wagga, New South Wales, Australia.
• Omidi, A.H., Khazaei, H., Monneveux, P., Stoddard, F. (2012) . Effect of cultivar and water regime on yield and yield components in safflower (Carthamus tinctorius L.). Turkish Journal of Field Crops, 17 (1), 10-15.
• Paşa, C. (2008). Kışlık ve yazlık ekimin aspir (Carthamus tinctorius L.) bitkisinin verimi ve bitkisel özelliklerine etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Namık Kemal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Tekirdağ, Türkiye.
• Rudra Naik, V., Bentur, G.M., Salimath, P.M., Parameshwarappa, K.G. (2009). Introgression of non spiny and high oil content in adapted generations of safflower (Carthamus tinctorius L.). Karnataka Journal of Agricultural Sciences, 22 (1), 39-43.
• Safavi, S.A., Pourdad, S.S., Safavi, S.M., Safavi, A.S. (2011). Heritability and genetic gain of some morphological traits in safflower (Carthamus tinctorius L.). American Journal of Scientific Research, 17, 14-18.
• Saisanthosh, K., Keshavulu, K., Joesph Raju, T., Palchamy, K., Mukta, N., Sultana, R. (2018). Variability studies for seed morphological traits in safflower genotypes. International Journal of Current Microbiology and Applied Sciences, 7 (10), 2204-2216. doi: 10.20546/ijcmas.2018.710.253
• Siddiqui, M.H., Oad, F.C. (2006). Nitrogen requirement of safflower (Carthamus tinctorius L.) for growth and yield traits. Asian Journal of Plant Sciences 5 (3), 563-565. doi: 10.3923/ajps.2006.563.565
• Tonguç, M., Erbaş, S. (2009, Ekim). Yerli ve yabancı orijinli aspir (Carthamus tinctorius L.) çeşit ve hatlarının verim ve verim öğelerinin belirlenmesi. Türkiye 8. Tarla Bitkileri Kongresi, Hatay.
• Uysal, N., Baydar, H., Erbaş, S. (2006). Isparta popülasyonundan geliştirilen aspir (Carthamus tinctorius L.) hatlarının tarımsal ve teknolojik özelliklerinin belirlenmesi. SDÜ Ziraat Fakültesi Dergisi, 11 (1), 52-63.
• Weiss, E.A. (2000). Oilseed Crops, (2nd Edition), Blackwell Sci. Ltd., Victoria, Australia.