ANONİM HALK EDEBİYATI ÜRÜNLERİNDE KUR’AN-I KERİM ALGISI

Yıl 2018, Sayı: 1, 0 - 0, 25.06.2018

Bora Yılmaz

Öz

Anonim halk edebiyatı ürünleri, içinden çıktığı toplumun duygu ve

düşüncesini, hayata bakışını, kâinatı algılayışını ortaya koyan nadide değere

sahip kültür unsurlarıdır. Kültürün şekillenmesinde dinin rolü tartışmasız

birinci derecede önemlidir. Medeniyet tasavvuru oluşumunun ilk aşaması,

bilgi referansının (epistemoloji) ne olduğudur. Bu referansa göre maddî ve

manevî varlıklara karşı bakış açısı (ontoloji) oluşur, hayata dair bir sistem

ortaya çıkar, maşerî akıl ve vicdana yerleşir. Yöneticiler, yönetim sistemleri ve

yönetimde etkin olanlar ortak kabul ve değerleri unutsa, ihmal etse bile halk

bu bakış açısı ve tavrını sürdürür. Farklı yönetim sistemlerinin sürekli olarak

halkı dönüştürme çabasına rağmen atasözü, bilmece, türkü, masal gibi anonim

halk edebiyatı ürünleri sayesinde halkın hafızasında yaşar ve değerleri ona

göre oluşur. Meselâ, cevabı “Kur’an” olan “Nar tanesi, nur tanesi; yeryüzünün

bir tanesi” bilmecesi halkın ortak şuur ve aklının bu ürünlere yansımasıdır. Bu,

toplumun Kur’an’a bakışını yansıtır ve toplumun vazgeçilmez gerçeğini ortaya

koyar. Bir türkünün sözleri arasında geçen “Getir el basayım Kelamullah’ı /

Ne sen beni unut ne de ben seni” mısraında şairin en değerli bulduğu Kur’an

üzerine yemin etmesi, içinden çıktığı toplumun değerlerine verdiği kıymetin

yansımasıdır. İslâm medeniyetinin çekirdeği Kur’an’dır. Çünkü medeniyetin

referansı İslâm dininin kitabı Kur’an-ı Kerim’dir. Batı’da ise üretilen sanat ve

edebiyat, Hristiyanlık inancının yansımaları ve İncil’i referans almalarından kaynaklandığını söyleyebiliriz. Çalışmamızda anonim halk edebiyatına

yansıyan Kur’an algısını örneklerle göstermeye çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Anonim Halk Edebiyatı, Kur’an-ı Kerim, İrfan

Kaynakça

• Akalın, S. (1972). Türk Manileri. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi. Aksoy, A. (1993). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü C. I-II. İstanbul: İnkılap Yayınevi. Aslan, E. (2011). Türk Halk Edebiyatı. Ankara: Maya Akademi Yayınları. Başgöz, İ., Tietze, A. (1999). Türk Halkının Bilmeceleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. Çelebioğlu, A. (1987). Ninnilerimize Dair. Çocuk Edebiyatı Yıllığı. Çelebioğlu, A. (1995). Türk Ninniler Hazinesi. İstanbul: Kitabevi Yayınları. Çelebioğlu, A., Öksüz, Y. Z. (1995). Türk Bilmeceleri Hazinesi. İstanbul: Kitabevi Yayınları. Demir, N., Demir, F. (2010). Türk Ninnileri. Ankara: Sarkaç Yayınları. Dizdaroğlu, H. (1969). Halk Şiirinde Türler. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Duymaz, A. (2002). İrfanı Arzulayan Sözler Tekerlemeler. Ankara: Akçağ Yayınları. Elçin, Ş. (1983). Türk Bilmeceleri. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. Eyüboğlu, E. K. (1973). 13. Yüzyıldan Günümüze Kadar Şiirde ve Halk Dilinde Atasözleri ve Deyimler C. I-II. İstanbul: Eren Yayıncılık. Gözükızıl, Ö. (2013). Çanakkale Halk Kültürü. Çanakkale: ÇOMÜ Yayınları. Üçer, M., Pekşen, F. ve Türkyılmaz, M. (2009). Mani Benim Ezberim- Sivas ve Çevresinden Maniler. İstanbul: Kitabevi Yayınları.