KUR’ÂN VE KIRAATLERİN KAYNAĞI

Yıl 2018, Sayı: 1, 0 - 0, 25.06.2018

Cemil Küçük

Öz

Kur’ân, Allah tarafından hem mana hem de lafız olarak Cebrail

aracılığı ile Hz. Muhammed’e Arapça olarak indirilmiş bir kitaptır. Onun ilâhi

kaynaklı olduğunun en kuvvetli delili yine kendisidir. Bu tarihen sabit olduğu

gibi, Hz. Peygamberin hayatı da buna şahittir. Kur’ân’ın kaynağı vahiy olduğu

gibi onun lafızlarının bazı telaffuz farklılıklarından ibaret olan Kıraatlerın ve

farklı okuyuşların kökeni de vahiydir. Çünkü Hz. Peygamber gelen vahiylerin

lafızlarının telaffuzunu Cebrail’den öğrendiği gibi sahabeye de okuyor,

öğretiyor, yazdırıyor ve ezberletiyordu.

Resûl-i Ekrem insanlar için kolaylık olsun diye, “Bu Kur’ân, Yedi

Harf üzere nazil olmuştur. Size kolay gelenini okuyunuz” buyurarak, kendisine

Yedi Harf ruhsatı verildiğini haber vermiştir. Her ne kadar müsaade edildiği

tarihten günümüze kadar Yedi Harf’in ne olduğu konusunda görüş birliği

sağlanmamış olsa da içerik olarak temel iki husus öne çıkmaktadır; Birincisi,

başta lehçe olmak üzere, kelime ilave etme ve çıkarma, müteradif kelime

kullanma, takdim-te’hir gibi hususlar. İkincisi, izhar, idğam, kasır, med, tahfif,

teşdid, imâle, harf ve hareke değişimi gibi kıraat vecihleri.

Kur’ân’ın farklı okuyuşlarının temel nedeninin Yedi Harf olgusunun

olduğu hususunda ittifak vardır. Biz bu çalışmamızda Kur’ân, Kıraatler ve

kıraat farklılıklarının menşeinin ilâhî olduğunu, Kur’ân’ın kendisinden deliller

getirerek ve Hz. Peygamber’in sünnetinden örnekler sunarak ifade etmeye

çalışazağız.

Anahtar Kelimeler

Kur’ân, Kıraat, Sünnet, Kıraat farklılıklarının menşei, Yedi harf, Vecih

Kaynakça

• Abdülcelil Abdurrahim, (1981) Lüğâtü’l-Kur’ân, Amman. Ahmed b. Hanbel, (1405/1985) Müsned, (Tahk: Muhammed Abdülkadir ‘Ata), Beyrut. I, 300. Ahmed Emin, (1374/1955) Fecru’l-İslam, Mısır. el-Askalanî, İbn Hacer, (1414/1993) Fethu’l-Bârî bi Şerhi Sahihi’l- Buharî, (Thk: Eşşeyh Abdülaziz b. Baz), Beyrut. IX, 23. Âşıkkutlu, E.(13-14 Ekim, 2001) Kıraat İlminin Temellendirmesinde Ahruf-i Seb'a Hadisi (Tahriç, Tahlil ve Değerlendirme), Kur'ân ve Tefsir Araştırmaları-IV (Kıraat İlmi ve Problemleri) Tartışmalı ilmi Toplantı, İstanbul, Ensar Neşriyat. İbnü’l-Arabî, Ebu Bekr, (1394/1974) el-Avasım mine’l-Kavasım, (Thk.: Ammar Tâlibî), Kahire. el-Bakillânî, Ebu Bekr b. et-Tayyib, (1422/2001) el-İntisâr li’l-Kur’ân, (Thk.: Muhammed İsam el-Kudat), Beyrut, I, 370. Buharî, Muhammed b. İsmail el-Buhâri, (1345) el-Câmiu's-Sahih, Mısır, VI, 227. Cerrahoğlu, İ. (1971) Tefsir Usulü (Usül), Ankara, Ankara Ün. İlahiyat Fak. Yay. Çetin, A. (2013) Kur’ân-ı Kerim’in İndirildiği Yedi Harf ve Kıraatlar, İstanbul, Ensar Neş. ed-Dânî, Ebû Amr Osman b. Said, (1418/1997) el-Ahrufü’s-Sab’a lil- Kur’ân, (Thk: Abdülmüheymin et-Tahhan), Darü’l-Menar. ed-Dânî, Ebû Amr Osman, (1431/2010) el-Mukniˈ fî Ma’rifeti Mersumi Mesahifi ehli’l-Emsar, er-Riyad. Derveze, İzzet, (2012) Kur’ân’ı Anlamada Usül, (el-Kur’ânü’l-Mecid), çev.; Vahdettin İnce, İstanbul. Ebu Şame, el-Makdisî, (1407/1986) el-Mürşidü’l-Veciz, (Thk.: Tayyar Altı kulaç), Ankara. Dağ, Mehmet, (2011) Geleneksel Kıraat Algısına Eleştirel Bir Yaklaşım, İstanbul. İSAM Firuzabadî, (1399/1979) Kâmusu’l-Muhit, I, 24. Goldziher, Ignaz, (1374/1955) Mezahibü’t-Tefsiri’l-İslâmî, Kahire. İbn Ebî Davud, Ebu Bekr Abdüllah b. Ebî Davud Süleyman b. Eş’as es- Sicistanî, (1939) Kitabü’l-Mesahif, ( Thk.; Arthur Jeffery), Mısır. İbn Haldun, Abdurrahman b Muhammed, (1425/2004) Mukaddime, (Thk: Muhammed Derviş), Dımeşk, II, s. 121-122. İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Kuteybe, (1393/1973) Te’vilu Müşkili’l-Kur’ân, (nşr. Ahmed Şakir), Kahire. İbn Manzur, (1374 /1955) Lisanu'l-Arab, Beyrut. I, 128. İbn Mücahid, Kitabü’s-Sab’a, (Thk: Şevkî Dayf), Kahire. Trs. İbn Teymiyye, Takiyyüddin Ahmed b. Teymiyye, (1426/2005) Mecmu’atü’l-Fetava, (nşr: Âmir el-Cezzar-Envar el-Bâz), XIII, 213. İbn Zencele, Ebî Zür’a Abdurrahman b. Muhammed b. Zencele, (1418/1997) Huccetü’l-Kıraat, (Thk: Said el-Afğanî),Beyrut. İbnü’l-Cezerî, Ebu’l-Hayr Muhammed b. Muhammed. (Trs) en-Neşr fî Kıraati’l-Aşr, Beyrut,. I, 33. İbnü’l-Cezerî, Muhammed b. Muhammed. (1398/1977) Müncidü’l- Mükri’in ve Mürşidü’t-Talibin, (Tahk.: Abdü’l-Hayy Feremâvî), Mısır. İbn Cinnî, Ebû’l-Feth Osman b. Cinnî, (1415/1994) el-Muhteseb fî Tebyîni Vücuhi Şevâzzi’l-Kur’ân ve’l-Îdahi anha, (nşr: Ali Necdi Nâsif-Abdülfettah İsmail Şelebî, Kahire, I, 296. İbn Esir, İzzuddin. (trs) Üsdü’l-Ğabe fî Maˈrifeti’s-Sahabe, (Ali Muhammed el-Muˈavvid ve Diğerleri), Beyrut, I, 193. Kalkaşandî, Ahmed b. Ali. (1987) Subhu’l-A’şa fi Sinaeti’l-İnşa, (nşr.: M. Hüseyin Şemsuddin); Beyrut, III, 149. Karaçam, İ. (1996) Kıraât İlminin Kur’ân Tefsirindeki Yeri, İstanbul: Marmara Ün. İlahiyat Fak Vakfı Yayınlar. Maşalı, M. E. (2016) Tarihi ve Temel Meseleleriyle Kıraat İlmi, Ankara, OTTO. Müslim, Müslim b. Haccac el-Kuşeyrî, (1415/1994) Sahih Müslim bi Şerhi’n-Nevevî, (Thk: ˈİsamu’s-Sababitî ve’l-Aharin), Kahire, I, 562. Paçacı, M. "Fazlur Rahman ve Orientalizm", İstanbul BBKİDB Yay., 22-23 Şubat 1997. es-Salih, Subhi. (1977) Mebahis fi Ulûmi’l-Kur’ân (Mebahis), Beyrut. es-Sibâî, Mustafa. (trs) el-İstişrak ve’l-Müsteşrikûn (Ma lehüm ve Ma ‘Aleyhim), Mektebetü’l-İslâm. es-Suyûtî, Celaleddin. (1370/1951) el-İtkân fi Ulûmi’l-Kur’ân (elİtkan.), Mısır, I. Şimşek, M. S. (2001) “Kıraaatların Kaynağı Problemi”, Kur’ân ve Tefsir Araştırmaları-IV (Kıraat İlmi ve Problemleri), İstanbul, s. 17-30. Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr, (1412/1992) Câmi’u’l-Beyan fî Tefsiri’l-Kur’ân, Beyrut. Tahhan, İsmail Ahmed. (1994) Min Kadaya’l-Kur’ân, Daru’t-Takva, Mısır. I, 35. Ünal, M. (2005) Kur’ân’ın Anlaşılmasında Kıraât Farklılıklarının Rolü, Ankara. Fecr Yay. Watt, M. (2006) Kur’ân’a Giriş, (Çeviren: Süleyman Kalkan), Ankar. Ankara Okulu. Zerkanî, M. (1372) Menâhilu'l-İrfân fi Ulûmi'l-Kur'ân (Menâhil) Mısır. I, 54. ez-Zerkeşî, Bedruddin. (1376 /1957) el-Burhan fî ‘Ulûmi’l-Kur’ân (el- Burhân) Mısır. I, 278. Zirikli, Hayreddin. (1969) el-A’lâm Kâmusu Teracimi’r-Ricâli ve’n- Nisâi mine’l-Arabi ve’l-Müsta’rabine ve’l-Müstaşrikîn, Beyrut, II, 66.