Discussions of Governmental System in II Constitutionalism Process and Afterward

Yıl 2020, Sayı: 5, 87 - 106, 28.06.2020

Pasha Guluzade

Öz

The policy is one of the most discussed topics in the Turkish modernization process. The political transformation was seen as the most important target of this process by the intellectuals of the period. Because it was believed that other problems would be solved easily after this destination was achieved. Religion was the main substantiate tool for the opinions or fictions which were preferred in that period. The opinions about the forms of the governmental system which were preferred should be adopted by the public. The intellectuals of the period also displayed an attitude towards this goal in a sense. It was thought that there could have occurred a great adverse reaction from society if they had not put forward such an attitude. Because of that, some intellectuals made fictions without addressing religious issues or reviling them. Even though intellectuals showed a common attitude about Westernization, they offered different views on the forms of government. In this period, thinkers such as Said Halim, Musa Kazım, Ahmed Hilmi, Ziya Gökalp, Abdullah Cevdet, Mustafa Sabri, Ahmet Midhat, Mehmet Ali Ayni, Babanzade Ahmed Naim, Elmalılı Hamdi Yazır, Ahmet Ağaoğlu became prominent. In this study, it was explored what the forms of government were designed and how they were based on the opinions of the thinkers of the period. In the study, we prioritize those expressing thoughts on governmental systems (secular and religious state fictions) as clear as possible.

Anahtar Kelimeler

Transformation, governmental system, intellectual, modernization, discussion

II. Meşrutiyet Süreci ve Sonrasında Yönetim Biçimi Tartışmaları

Öz

Türk modernleşmesi sürecinde en çok tartışılan konuların başında siyaset gelmektedir. Dönemin aydınları bir anlamda siyasi dönüşümü bu sürecin en önemli hedefi olarak görmüşlerdir. Çünkü bu amaç gerçekleştirildikten sonra diğer sorunların kolay bir şekilde çözüme kavuşturulacağına inanılmıştır. Söz konusu dönemde ileri sürülen görüş veya kurgulamaların temellendirilmelerinde daha çok din baz alınmıştır. Yönetim biçimi toplumu ilgilendirdiğinden ortaya konulan görüşlerin halk tarafından da benimsenmesi gerekmektedir. Dönemin aydınları da bu amaç doğrultusunda tutum sergilemiş ve bu yapılmazsa toplumdan ters tepkilerin gelme olasılığının yüksek olacağı düşünülmüştür. Bu nedenle bazı aydınlar dini konulara pek değinmeden veya onu yermeden kurgular yapmışlardır. Aydınlar Batılılaşma konusunda ortak tutum sergileseler de, yönetim biçimine ilişkin farklı görüşler ileri sürmüşlerdir. Söz konusu dönemde Said Halim, Musa Kazım, Ahmed Hilmi, Ziya Gökalp, Abdullah Cevdet, Mustafa Sabri, Ahmet Midhat, Mehmet Ali Ayni, Babanzade Ahmed Naim, Elmalılı Hamdi Yazır, Ahmet Ağaoğlu gibi düşünürler öne çıkmıştır. Bu çalışmada dönemin düşünürlerinin görüşlerinden yararlanılarak kurgulanan yönetim biçimlerinin ne olduğu ve nasıl temellendirildiği araştırılmıştır. Çalışmada mümkün kadar açık şekilde yönetim biçimlerine(laik ve din temelli devlet kurguları) ilişkin görüş belirtenler ön planda tutulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Dönüşüm, , yönetim biçimi, aydın, modernleşme, tartışma

Kaynakça

• Ağaoğlu, A. (1942). İhtilal mi, İnkilap mı. Ankara:Alaeddin Kıral basımevi.
• Ağaoğlu, A. (2014). Serbest İnsanlar Ülkesinde. Akan, A.(Haz). İstanbul:Gram yayınları.
• Ağaoğlu, A. (2013). Üç Medeniyet. Ertan, E. ve Özcan, U.(Haz). İstanbul:Doğu kitabevi.
• Ahmet Midhat Efendi. (2004). Üss-i İnkılap:II Abdülhamid Han`ın Cülusundan Birinci Seneye Kadar, Seratlı, T.G.(Haz). İstanbul:Selis yayınları.
• Ayni Mehmed Ali. (1997). Osmanlı Devleti`nin Son Zamanları ve Yeni Türkiye. Kara, İ.(Haz). Türkiye`de İslamcılık Düşüncesi:Kişiler ve Metinler II. İstanbul:Kitabevi yayınları.
• Babanzade, A.N. (2014). Bizde Din ve Devlet. Kara, İ.(Haz) Türkiye`de İslamcılık Düşüncesi II:Metinler Kişiler. İstanbul:Dergah yayınları.
• Babanzade, A.N. (1995). İslam Ahlakının Esasları. Kılıç, R.(Sad). Ankara:Türkiye Diyanet Vakfı yayınları.
• Bıçak, A. (2010) Türk Düşüncesi-II Kaygılar. İstanbul:Dergah yayınları.
• Bolay, H.S. (2015). Mehmed Ziya Gökalp. Bolay, H.S.(Haz). Tanzimat`tan Günümüze Türk Düşünürleri:Tanzimat`tan Cumhuriyet`e Siyasi, İdari ve Sosyal Düşünce Temsilcileri Cilt 1. Ankara:Nobel yayınları.
• Bostan, M.H. (2008). Said Halim Paşa. DİA içinde. (Cilt. 35, ss. 557-560). İstanbul:TDV. yayınları.
• Cevdet Abdullah. (2008). İçtihad`ın İçtihadı. Gündüz, M.(Haz). Ankara:Lotus yayınları.
• Demirci, H.A. (2008). 1908 Parlamentosunda Meşrutiyetin Değerleri ve İlkeleri. Doğu Batı, 45. 83- 104.
• Doğan, A. (2012). Osmanlı Aydınları ve Sosyal Darwinizm. İstanbul:Küre yayınları.
• Doğan, N. (2008). Türk Demokrasi Tarihinin Anlamanın Bir Aracı Olarak Meşrutiyet. Doğu Batı, 45. 133-148.
• Elmalılı Hamdi Yazır. (1997). İslamiyet ve Hilafet ve Meşihat-ı İslamiye. Kara, İ.(Haz). Türkiye`de İslamcılık Düşüncesi:Kişiler ve Metinler I. İstanbul:Kitabevi yayınları.
• Gökalp, Z. (2010). Küçük Mecmua III. Filiz, Ş.(Çev). Antalya:Yeniden Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk yayınları.
• Gündüz, M. (2010). Osmanlı Mirası Cumhuriyet`in İnşası(Moderneleşme, Eğitim, Kültür ve Aydınlar). Ankara:Lotus yayınları.
• Heyd, U. (2002). Modern Türkiye`de İslam. Koca, F.(Çev). Türk Hukuk ve Kültür Tarihi Üzerine Makaleler. Ankara:Ankara Okulu yayınları.
• İskilipli Mehmed Atıf. (1997). Meşrutiyet, Meşveret. Kara, İ.(Haz). Türkiye`de İslamcılık Düşüncesi:Kişiler ve Metinler I. İstanbul:Kitabevi yayınları.
• İzmirli İsmail Hakkı. (1997a). Hilafet-i İslamiye. Kara, İ.(Haz). Türkiye`de İslamcılık Düşüncesi:Kişiler ve Metinler II. İstanbul:Kitabevi yayınları.
• İzmirli İsmail Hakkı. (1997b). Medeni, İctimai ve Siyasi Vazifeler. Kara, İ.(Haz). Türkiye`de İslamcılık Düşüncesi:Kişiler ve Metinler II. İstanbul:Kitabevi yayınları.
• Mardin, Ş. (1994). Jön Türklerin Siyasi Fikirleri 1895-1908. İstanbul:İletişim yayınları.
• Nam, M. (2011). Son Şeyhülislam Mustafa Sabri Efendi`ye Göre Din-Devlet-Hilafet İlişkisi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(16). 298-305.
• Ortaylı, İ. (2007). Batılılaşma Yolunda. İstanbul:Merkez yayınları.
• Said Halim Paşa. (2011). İslamda Siyasi Teşkilat. Kara, İ.(Haz). Türkiye`de İslamcılık Düşüncesi:Kişiler ve Metinler I. İstanbul:Dergah yayınları.
• Said Halim Paşa. (2003). Bütün Eserleri. Özalp, N.A.(Haz). İstanbul:Anka yayınları.
• Seyyid Bey. (2011). Hilafetin Şer`i Mahiyeti. Kara, İ.(Haz). Türkiye`de İslamcılık Düşüncesi:Kişiler ve Metinler I. İstanbul:Dergah yayınları.
• Şehbenderzade Filibeli Ahmed Hilimi. (1991). Muhalefetin İflası: İtilaf ve Hürriyet Fırkası. Eryüksel, A.(Sad). İstanbul:Nehir yayınları.
• Şeyhun, A. (2010). Said Halim Paşa: Osmanlı Devlet Adamı ve İslamcı Düşünür. Göçer, D.(Çev). İstanbul:Everest yayınları.
• Şeyhülislam Musa Kazım. (2011a). İslam ve Terakki. Kara, İ.(Haz). Türkiye`de İslamcılık Düşüncesi:Kişiler ve Metinler I. İstanbul:Dergah yayınları.
• Şeyhülislam Musa Kazım. (2011b). Medeniyet-Din İlişkisi. Kara, İ.(Haz). Türkiye`de İslamcılık Düşüncesi:Kişiler ve Metinler I. İstanbul:Dergah yayınları.
• Şeyhülislam Mustafa Sabri. (1997). Meşrutiyet Üzerine(Haşim Nahid`e cevap). Kara, İ.(Haz). Türkiye`de İslamcılık Düşüncesi:Kişiler ve Metinler II. İstanbul:Kitabevi yayınları.
• Tevfik Baha. (1992). Felsefe-i Ferd. Şayli, B.(Çev). İstanbul:Atlı Kırkbeş yayınları.
• Turan, N.S. (2008). Osmanlı Hilafetinin 19. Yüzyılda Zorlu Sınavı: II. Meşrutiyet`e Giden Süreçte ve Sonrasında Makam-ı Hilafet. İÜ Siyasal Bilgiler Faklütesi Dergisi, 38. 281-322.