2005 ve 2018 Sosyal Bilgiler Öğretim Programlarının Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Karşılaştırmalı Analizi

Yıl 2021, Sayı: 8, 83 - 106, 31.12.2021

Erkan Kafa

Öz

Günümüz dünyasında eğitim sistemi için çağdaş bir yapı oluşturma amacıyla birçok adım atılmaktadır. Halihazırda bulunan sosyal problemleri giderme amacıyla atılan bu adımlar ve güncellemeler toplumsal cinsiyet eşitsizliklerine hala çözüm getirememektedir. Sosyal bilgiler dersi bu minvalde etkin vatandaş oluşumuna katkı sağlayacak bir derstir. Araştırmada sosyal bilgiler öğretim programında yapılan 2005 ve 2018 değişiklikleri toplumsal cinsiyet bağlamında karşılaştırmalı olarak analiz edilmiştir. Nitel araştırma desenlerinden doküman analizi ile 2005 ve 2018 Sosyal Bilgiler Öğretim Programlarından elde edilen veriler betimsel analiz ile çözümlenmiştir. Ayrıca çalışma sürecinde başka ülkelerin bu konudaki gelişmeleri de değerlendirilmiştir. Çalışmanın sonuçlarına göre 2005 Sosyal Bilgiler Öğretim Programı’nda yer alan kazanımların %8,6’sının, 2018 Öğretim Programı’nda ise kazanımların %9,2’sinin toplumsal cinsiyetle ilişkili olduğu görülmüştür. Ayrıca toplumsal cinsiyet eşitsizliklerini destekleyen değerlerin ise kazanımlarla desteklenmediği ortaya çıkarılmıştır. Öğretim programlarına öğrenme alanı, değer ve kazanımları destekleyen toplumsal cinsiyet eşitsizliklerini önleme amaçlı olarak açık ifadelerin yer alması gerekliliği vurgulanmıştır. Daha sonraki çalışmalar için ise toplumsal cinsiyet eşitsizlikleri, değerler eğitimi ve sosyal bilgiler üçlemesinin önemi üzerine durulması faydalı olacağı söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

değer, eğitim, öğretim programı, sosyal bilgiler, toplumsal cinsiyet

Comparative Analysis of the 2005 and 2018 Social Studies Curriculums in the Context of Gender

Öz

Numerous steps have been taken in the education system to create a contemporary structure in today's world. These steps and changes, which have been taken to address current social problems, still fail to resolve gender inequalities. Social Studies course is a course that will contribute to forming effective citizenship in this way. In this study, the 2005 and 2018 changes made in the Social Studies curriculum were analyzed comparatively in gender. The data obtained from the Social Studies curricula of 2005 and 2018 by the document analysis, one of the qualitative research designs, was analyzed with descriptive analysis. Furthermore, the developments of other countries on this issue were also evaluated during the study process. According to the results, it was seen that 8.6% of the achievements in the 2005 Social Studies curriculum and 9.2% of the achievements in the 2018 curriculum were related to gender. In addition, it has been revealed that achievements do not support values that support gender inequalities. It was emphasized that there should be explicit expressions that support values and achievements in the curricula to prevent gender inequalities. It can be said for future studies that it will be advantageous to focus on the importance of gender inequalities, values education, and the trilogy of social studies.

Anahtar Kelimeler

value, education, curriculum, social studies, gender

Kaynakça

• Açıkalın, M. (2018). Araştırmaya Dayalı Sosyal Bilgiler Öğretimi. (2. Bs.). İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.
• Anar, B. (2011). Evli ve Çalışan Yetişkinlerin Toplumsal Cinsiyet Rolleri İle Evlilik Doyumu ve İş Doyumu İlişkisinin İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Başaran, M. (2019). Sosyal Bilgiler Öğretim Programı Ve Ders Kitaplarında Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Eğitimi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Anabilim Dalı, Konya.
• Bengiç Çolak, G. (2016). Çek Cumhuriyeti. (2. Bs.). Cemil Öztürk (Ed.). Farklı Ülkelerin Sosyal Bilgiler Öğretim Programları içinde (106-129). Ankara: Pegem Akademi.
• Bora, A. (2012). Toplumsal Cinsiyete Dayalı Ayrımcılık. Ayrımcılık: Çok Boyutlu Yaklaşımlar. (M. Soran, Ö. Şensoy ve M. Ergün, Der.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Connel, R. W. (2019). Toplumsal Cinsiyet ve İktidar. (4. Bs.). Soydemir, C. (Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Dolunay, A., Kasap, F., Solman, A. (2018). Toplumsal Cinsiyet Ve Türk Sinemasında Kadının Sunumu Temelinde Mustang Film İncelemesi. TheTurkish Online Journal of Design Art anda Communication, 8 (4), 627-646.
• Dökmen, Z. Y. (2010). Toplumsal Cinsiyet, Sosyal Psikolojik Açıklamalar. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Erdal, Ç. (2010). Türkiye’de Ulusal Kanallarda Yayınlanan Prime-Time Televizyon Dizilerinde Toplumsal Cinsiyet Rolleri Açısından Ailenin Sunumu. Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sinema-TV Anabilim Dalı, Eskişehir.
• Gezer, M. (2018). Sosyal Bilgiler Eğitiminde Sosyal Adalet Eğitimine Kuramsal Bir Bakış. Değişen Dünyada Eğitim içinde (ss. 309-322). DOI: 10.14527/9876052412480.22
• Giddens, A. (2009). Sosyoloji Başlangıç Okumaları. Altaylar, G. (Çev.). İstanbul: Say Yayınları.
• Gordon, M. (2003). Sosyoloji Sözlüğü. Akınhay, O. ve Kömürcü, D. (Çev.). Ankara: Bilim Sanat Yayınları. (Orijinali 1999’da yayımlanmıştır).
• Gümüşoğlu, F. (2008). Ders Kitaplarında Toplumsal Cinsiyet. Toplum ve Demokrasi, 2 (4), 39-50.
• Güneş, Ö. (2008). Ders Kitaplarında Toplumsal Cinsiyet Ayrımı (1990-2006). Toplum ve Sosyal Hizmet, 19 (2), 81-93.
• Jahoda, G. (2017). Sosyal Psikoloji Tarihi (2. Bs.). Başlı, Ş. (Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Karaboğa, M. (2020). Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Cinsiyet Rolleri. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 15 (10), 4847-4881 . DOI: 10.26466/opus.686709
• Koçoğlu, E. (2015). Sosyal Bilgiler Eğitiminde Temel Disiplinler ve Çalışma Alanları. (1. Bs.). Ramazan Sever (Ed.). Sosyal Bilgiler Öğretimi içinde (49-76). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Lavenda, H. R. ve Schultz, A. E. (2019). Kültürel Antropoloji. İşler, D. Ve Hayırlı, O. (Çev.). Ankara: Doğu Batı Yayınları. (Orijinali 2008’de yayımlanmıştır).
• Macionis, J.J. (2017). Sosyoloji. (13. Bs.). Akan, V. (Çev.). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• MEB. (2005a). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi 4-5. Sınıflar Öğretim Programı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
• MEB. (2005b). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi 6-7. Sınıflar Öğretim Programı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
• MEB. (2018). Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 4, 5, 6. ve 7. Sınıflar). Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı Yayınları.
• Oktik, N. (2006). Yapı Ve Değişime Araştırmalarında Arayışlar, Felsefe ve Sosyal Bilimler. Kubilay Hoşgöre (Ed.). Felsefe Ve Sosyal Bilimler Sempozyumu Bildirileri, Muğla Üniversitesi. Ankara: Vadi Yayınları.
• Özkan, U. B. (2019). Eğitim Bilimleri Araştırmaları İçin Doküman İnceleme Yöntemi. (2. Bs.). Ankara: Pegem Akademi.
• Öztürk, C. Ve Deveci, H. (2016). Farklı Ülkelerin Sosyal Bilgiler Öğretim Programının Değerlendirilmesi (2. Bs.). Cemil Öztürk (Ed.). Farklı Ülkelerin Sosyal Bilgiler Öğretim Programları içinde (133). Ankara: Pegem Akademi.
• Öztürk, C. ve Kafadar, T. (2020). Sosyal Bilgiler Öğretim Programının Değerlendirilmesi. Trakya Eğitim Dergisi, 10 (1), 112-126. DOI: 10.23415/tred.550508
• Richter, R. (2012). Sosyolojik Paradigmalar. Doğan, N. (Çev.). İstanbul: Küre Yayıncılık.
• Ritzer, G. (2012). Modern Sosyoloji Kuramları. Hülür, H. (Çev.). Ankara: Deki Yayınları.
• Tatan, M., Demir, F. B. Ve Haçat, S. O. (2020). Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programlarında Kadın İmajı (1968-1998-2005-2018). Türkiye Bilimsel Araştırmalar Dergisi (TÜBAD), 5 (1), 68-79.
• Tezer Asan, H. (2010). Ders Kitaplarında Cinsiyetçilik ve Öğretmenlerin Cinsiyetçilik Algılarının Saptanması. Fe Dergi, 2, 65-74.
• Vargel Pehlivan, P. (2017). Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Kuramsal Yaklaşımlar: Bir Literatür Taraması. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16 (31), 497-521.
• Wallace, R. A. &Wolf, A. (2018). Çağdaş Sosyoloji Kuramları (Klasik Geleneğin Geliştirilmesi). (7. Bs.). Elburuz, L. ve Ayas, M. R. (Çev. ). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (Genişletilmiş 10. Bs.). Ankara: Seçkin Yayınları.