Ulus-Devlet Modernleşmesinin Taşraya Yansıması: Ağrı İlçe Halkevi Teşkilatları

Yıl 2023, Sayı: 12, 100 - 111, 31.12.2023

Uğur Uçar

https://doi.org/10.55089/yyuvasad.1322455

Öz

Cumhuriyetin ilanıyla birlikte yeni devlet anlayışı çağdaş medeniyetler seviyesine ulaşmayı amaçlamıştı. Modern devlet yapısına ulaşmak için öncelikle halkın bu alana dahil edilmesi gerekliydi. Bunun için çeşitli adımlar atılmaya başlanmıştır. Cumhuriyet rejiminin yerleşmesinde, gerçekleştirilen inkılâpların toplumun büyük kesimleri tarafından kabul görmesinde ve ülkenin sosyal ve kültürel alanlarda belirlenen hedeflere ulaşmasında halkevleri önemli rol oynamıştır. Bu kurumların açılmasında dönemin siyasi, ekonomik, kültürel ve toplumsal gelişmeleri etkili olmuştur. Halkevleri, gerekli araştırmalar yapıldıktan sonra çeşitli ülkelerin halk eğitimi uygulamaları da dikkate alınarak 19 Şubat 1932 tarihinde resmi olarak kurulmuştur. Halkla bütünleşmeyi sağlamak amacıyla Eleşkirt, Tutak ve Doğubayazıt’ta halkevleri açılmıştır. Bu çalışmada, cumhuriyet döneminin yaygın eğitim kurumu olan halkevlerinin Ağrı’daki ilçe halkevi teşkilatları ve faaliyetleri ele alınmaktadır. Bu kurumlar, cumhuriyet döneminde yapılan inkılâpları ilçelerin her bölgesine yayma ve halkın bunları benimsemesine yönelik faaliyetler gerçekleştirmiştir. İlçe halkevi teşkilatları özellikle bölgenin kültürel ve coğrafi koşullarına uygun çalışmalar gerçekleştirmiştir. Ağrı ilçe halkevlerinde, halka Türkçe okuma yazma öğrenmeleri için kurslar açılmış, halkın kültürel olarak kaynaşması için spor ve temsil şubeleri tarafından organizasyonlar yapılmıştır. Yakın köylere geziler düzenlenmiş, yoksul olan hastalara ilaçlar dağıtılmış, köy gezilerinde halka günlük işler, ziraat ve hayvan bakımı, üretimin artması hakkında konferans verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Halkevleri, Modernleşme, Cumhuriyet Dönemi, Ağrı Halkevleri

Destekleyen Kurum

Herhangi bir kurumdan destek alınmadı

Proje Numarası

Proje numarası yok

Kaynakça

• Devlet Arşivleri Başkanlığı Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA)
• BCA 490-1-0-0/2-9-1.
• BCA 490-1-0-0/3-12-3.
• BCA 490-1-0-0/918-574-2.
• BCA 490-1-0-0/932-624-1.
• BCA 490-1-0-0/951-686-2.
• BCA 490-1-0-0/971-753-2.
• BCA 490-1-0-0/981-802-2.
• BCA 490-1-0-0/994-842-2.
• BCA 490-1-0-0/1007-885-2.
• BCA 490-1-0-0/1043-1008-2.
• BCA 490-1-0-0/1052-1038-2.
• BCA 490-1-0-0/1101-22-1.
• BCA 490-1-0-0/1120-85-2.
• BCA 490-1-0-0/1241-129-2.
• Cumhuriyet Halk Fırkası Kâtibiumumiliğinin Fırka Teşkilâtına Umumî Tebligatından Halkevlerini Alâkadar Eden Kısım, (1934). İkinci Kanun 1934’ten Haziran 1934 Sonuna Kadar, C.4, Hakimiyeti Milliye Matbaası.
• Cumhuriyet Halk Partisi Genel Sekreterliğinin Parti Teşkilatına Umumi Tebligatı, (1940). İkinci Kanun 1939’dan 30 Haziran 1939 Tarihine Kadar, C. 14, Zerbamat Basımevi.
• CHF Halkevleri Talimatnamesi, (1932). Hakimiyeti Milliye Matbaası.
• CHP Halkevleri-Halkodaları 1932-1942, (1943). Alaeddin Kral Basımevi.
• CHP Halkevleri 1940, (1940). Ulusal Matbaa.
• Ahmad, F. (2014). Modern Türkiye’nin Oluşumu. Kaynak Yayınları.
• Arıkan, Z. (1999). Halkevlerinin Kuruluşu ve Tarihsel İşlevi. Atatürk Yolu Dergisi, 6 (23), 261-281.
• Aydın, H. (2018). Ağrı Halkevi ve Tarihsel Gelişimi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 7 (3), 1483- 1496.
• Baltacıoğlu, İ. H. (1950). Halkınevi. Ulus Basımevi.
• Çavdar, T. (2008). Türkiye’nin Demokrasi Tarihi (1839-1950). İmge Kitabevi.
• Çeçen, A. (2018). Atatürk’ün Kültür Kurumu Halkevleri. Tarihçi Kitapevi.
• Erdal, İ. (2013). Halkevlerinin Kuruluşu, Yapısı ve Yozgat Halkevi (1932-1951). Siyasal Kitabevi.
• Girgin, O. (2020). Türk Modernleşmesini Kavramsal Olarak Çözümlemeye Yönelik Bir Tartışma. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (64), 227-246.
• Karadağ, N. (1988). 1932-1951 Yılları Arasında Halkevleri Tiyatro Çalışmaları. Tiyatro Araştırmaları Dergisi, 8 (8), 135-177.
• Karaömerlioğlu, M. A. (1998). The People’s Houses and The Cult of The Peasent in Turkey. Middle Eastern Studies, 34 (4). 67-91.
• Kardaş, A. (2014). Cumhuriyet Dönemi’nde Bir Modernleşme Hareketi Olarak Siirt Halkevleri ve Halkodaları (1934-1951). Turkish Studies, 4 (7). 411-444.
• Karpat, K. H. (1963). The People’s Houses in Turkey: Establishment and Growth. The Middle East Journal, 17 (1/2), 55-67.
• Kili, S. (1983). Atatürk Devrimi: Bir Çağdaşlaşma Modeli. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Köprülü, M. F. (1940). Halkevlerinin İçtimai Rolü. Ülkü Halkevleri Dergisi, 14 (84), 432-433.
• Lewis, B. (1993). Modern Türkiye’nin Doğuşu. Metin Kıratlı (çev.). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Obuz, Ö. (2015). Halkevlerinin Kapatılmasının Türk Basınında Yansımaları. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, VIII (41), 495-515.
• Olgun, K. (2019). Türkiye’de Halkevleri Gerçeği: Teftiş Raporları Işığında Birinci Yılında Halkevleri (Halkevleri ve Kocaeli Halkevi Örneği). İksad Yayınevi.
• Oral, M. (2002). Halkevlerinin Toplumsal ve Kültürel İşlevleri. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 18(53), 499-527.
• Özer, İ. (2011). Halkevlerinin Milli Birliği Sağlama Yolundaki Faaliyetleri (1932-1950). E- Journal of New World Sciences Academy, 6(2), 251-263.
• Sertel, S. (2013). Tunceli’de Açılan Halkevleri ve Halkodaları (1937-1951). Tarih Okulu Dergisi, (XV), 205-260.
• Taşdemir, S. (2009). Tek Parti Yönetiminde Merzifon Halkevi. CTAD, (10), 51-70.
• Tekinsoy, B. (2022). Halk Eğitiminin Taşra Uygulamalarına Bir Örnek: Çorum Halkevi Halk Dershaneleri ve Kurslar Şubesinin Faaliyetleri. Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (12), 49-65.
• Toksoy, N. (2007). Halkevleri: Bir Kültürel Kalkınma Modeli Olarak. Orion Yayınevi.
• Tunç, B. (2018). Ağrı Halkevleri (1934-1951). Eğitim Yayınevi.
• Türkmen, İ. (2013). Kastamonu Halkevi ve Türkiye’nin Modernleşme Sürecine Katkıları (1932-1951). Berikan Yayınevi.
• Uluskan, S. B. (2010). Atatürk’ün Sosyal ve Kültürel Politikaları. Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Ünal, K. (1940). Milli Şef ve Halkevleri. Ülkü Halkevleri Dergisi, 14 (83), 387-395.
• Yeşilkaya, N. G. (1999). Halkevleri: İdeoloji ve Mimarlık. İletişim Yayınları.
• Zeyrek, Ş. (2006). Türkiye’de Halkevleri ve Halkodaları. Anı Yayınları.
• Zürcher, E. J. (2010). Modernleşen Türkiye Tarihi. İletişim Yayınları.