Kastamonu (Daday) Ertaş Köyü Kara Ailesinin Evinin Kalem İşleri ve Mevcut Korunma Durumu Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2023, Sayı: 12, 71 - 86, 31.12.2023

Muhammet Bilgen , İ M V Noyan Güven

https://doi.org/10.55089/yyuvasad.1387328

Öz

Kastamonu ve ilçeleri birçok medeniyete ev sahipliği yapmış ve bu medeniyetlerin izlerini barındıran bir yerleşim yeridir. Kastamonu’nun Daday ilçesine bağlı Ertaş köyünün Binbaşıoğlu mahallesinde yer alan kalem işleri ile süslü yapıların biri de Kara ailesine aittir. Gerek Kara ailesine ait bu araştırmaya konu olan yapıda olsun gerekse diğer yapılardaki kalem işleri benzer özellikler göstermenin yanı sıra detayda birçok farklılıkları barındırırlar. 1957 yılında yapılmış olan kalem işleri yüz yıllık geçmişe sahip olan cumhuriyetin ilk yarısında yapılmış olması bakımından yakın tarihe de ışık tutmaktadır. Kalem işleri incelendiğinde Türk kültürüne ait halı, kilim, kumaş gibi dokumaların, ibrik, vazo, kılıç, tabanca, şarjör, mermi, şamdan gibi kullanım eşyalarının tasvirleri ile karşılaşılır. Ayrıca hayat ağacı, bayrak, cami motifleri de kalem işlerinde görülen süsleme unsurları arasında yer alır. Kalem işleri yapıldıkları tarihten günümüze gelinceye kadar herhangi bir onarım görmemiştir. Ev sahiplerinin yaptıkları temizlik maksatlı ufak müdahaleler haricinde kalem işleri özgün olarak günümüze kadar gelmeyi başarabilmişlerdir. Zamanın etkisi ile oluşan yıpranmalar haricinde kalem işleri iyi durumdadır. Bu çalışmada; kalem işlerinin desen, motif ve kompozisyon özellikleri, kullanılan renkler incelenmiş, fotoğraf ve kamera kaydı gibi görsel belgeleme teknikleri kullanılarak kalem işleri kayıt altına alınmaya çalışılmıştır. Kalem işlerini yapan ustanın kimliği ile ilgili bazı verilere ulaşılmış ve bu yapı ile birlikte yörede birçok yapının kalem işlerini yapan ustanın kimliği ile ilgili veriler elde edilmiştir. Ayrıca incelenen kalem işi desenlerin dokumalarla olan benzerliklerinden dolayı yöredeki halı-kilim dokumaları hakkında fikir verebileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kalem işi, Süsleme, Koruma, Kastamonu Ertaş Köyü

Kaynakça

• Aksel, M. (2010). Anadolu Halk Resimleri. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Alsan, Ş. S. (2017). Türk Mimari Süsleme Sanatında İkonografik Figürler. Ankara: Gece Kitaplığı Yayınları.
• Arık, R. (1988). Batılılaşma Dönemi Anadolu Tasvir Sanatı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayını.
• Atasoy, N. (2011). Hasbahçe: Osmanlı Kültüründe Bahçe ve Çiçek. İstanbul: Kitap Yayınevi
• Baysal, A. F. (2017). Türk Tezyinat Sanatında Kalem İşleri. Konya: Palet Yayınları.
• Bilgen, M. (2010). Bazı tarihi yapılar örneğinde Türkiye’de sıva üstü kalem işlerinin korunması (sorunlar – çözüm önerileri) (Tez No. 280169). [Sanatta yeterlik tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Bilgen, M. (2005). İzmir Şadırvan Camii Şadırvan Süslemelerinin Restorasyon Projesi. (Tez No. 162118). [Yüksek Lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Bilgen, M. ve Güven, İ. M. V.N. (2020). Daday Elmayazı Köyü Camii Kalem İşleri ve Mevcut Korunma Durumu Üzerine Bir Değerlendirme. Journal of Humanities and Tourism Research, 10 (4): 835-853.
• Bilgen, M., Yetiş, E., Konak, I. ve Eroğlu, M. (2019). kastamonu-araç aşağıyazı köyü camii kalem işleri, Uluslararası Türkoloji Araştırmaları Sempozyumu Tam Metin Kitabı, 26-28 Eylül Van, 523-534.
• Kuban, D. (2009). Batıya Göçün Sanatsal Evreleri. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
• Çoruhlu, Y. (2000). Türk İslam Sanatının ABC’si. İstanbul: Kabalcı Yayınevi
• Çoruhlu, Y. (2017). Erken Devir Türk Sanatı İç Asya’da Türk Sanatının Doğuşu ve Gelişimi, 2. Basım. İstanbul: Kabalcı yayıncılık
• Çoruhlu, Y. (1998). Erken Devir Türk Sanatının ABC’si, 2. Basım. İstanbul: Kabalcı Yayınevi
• Çoruhlu, Y. (1993). Türk Sanatının ABC’si. İstanbul: Simavi Yayınları
• Güler, R. ve Şahin, C. (2020). Geleneksel Batı Karadeniz Evleri, International Turkish Culture and Art Symposium 29-30 October Etimesgut / Ankara Proceedings Book 3, Etimesgut Belediye Başkanlığı kültür yayınları.
• Güven, İ.M.V.N. ve Bilgen, M. (2022). Kastamonu’daki altı adet tarihi yapının kalem işlerinin dokuma örnekleri ile karşilaştırılması. Vankulu Sosyal Araștırmalar Dergisi, 10, 33 – 50
• Güven, İ. M. V. N. ve Bilgen, M. (2020). Kastamonu (Daday) Ertaş Köyü Camii Kalem İşleri ve Mevcut Korunma Durumu. Journal of Humanities and Tourism Research, 10 (4): 901-918.
• Hasol, D. (2009). Mimarlık Cep Sözlüğü. İstanbul: Yem Yayınları.
• İbret, B. Ü. (2004). Kastamonu’da Nüfusun Gelişim Dağılım ve Yoğunluk Özellikleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 12 (1), 157-178
• İrteş, M. S. (1985). Kalem İşlerimizin Bugünü ve Yarını. Türkiye’de Sanatın Bugünü ve Yarını (Tebliğler). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Yayını, 425-432
• İrteş, M. S. (10-11-12/1982). Süsleme Sanatımız – Kalem İşlerimiz ve Teknikleri. Kök (20-21-22), 47-51
• Küçük, N. (2010). Gelenekten geleceğe Kastamonu. Ankara: Ankara Ofset
• Oral, B. Ve Özden, C. (2020). Geleneksel Kastamonu konut mimarisinin Cumhuriyet Dönemi Sivil Mimarisine Yansımaları. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, 7, 306-328
• Tüfekçioğlu, A. ve Gümüş, İ. (2016). Geç dönem Osmanlı mimarisi duvar resimlerinde bazı dokuma tasviri örnekleri ve düşündürdükleri. Arış Dergisi. (12). 19-29 https://doi.org/10.34242/akmbaris.2019.72
• Umar, B. (2005). Paphlagonia: Bir Tarihsel Coğrafya Araştırması ve Gezi Rehberi. İstanbul: İnkılâp Yayınları
• Üçer, M. (2019). Türk Kültür ve Sanatında Hayat Ağacı. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayını: 513
• Yılmaz, C. (1991). Tezyinat Restorasyonu, Örnekler ve Karşılaşılan Sorunlar, Vakıf Haftası Dergisi 8, 275-289
• Yücel, Y. (2018). Anadolu Beylikleri Hakkında Araştırmalar I, üçüncü Baskı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları
• url-1 : https://kastamonu.tarimorman.gov.tr/Menu/46/Cografi-Yapisi
• url-2 : https://ilcelerikoyleri.com/koy/kastamonu-daday-ertas-koyu-26574
• Kaynak Kişi-1: İhsan Kara, Ertaş Köyü Muhtarı, 1954 Doğumlu. 07.08.2023 / 06.10.2023 tarihli görüşmeler.
• Kaynak Kişi-2 : Avni Binan, Ertaş Köyü Binbaşıoğlu Mah., 1953 Doğumlu. 07.08.2023 tarihli görüşme.
• Kaynak Kişi-3: Şahin Yiğit, Bezirgan Köyü, 1971 Doğumlu. 07.08.2023 tarihli görüşme.