Iranian Cultural Motifs in Mevlana

Yıl 2024, Sayı: 13, 70 - 81, 04.07.2024

Mahmut Polat

https://doi.org/10.55089/yyuvasad.1433883

Öz

Mevlana's understanding of religion is based on pluralistic, encompassing and based on love. He treats people and different cultures with tolerance and does not ignore the beautiful and useful things in them. Due to the fact that Persian-speaking communities became Muslims over time, Persian literature and culture of the period became Islamized. Since Mevlana used Persian in his works, he frequently used Iranian and Zoroastrian basic religious, theological, literary concepts, symbols to express his meaning and in descriptions. In his works, he included Iranian mythological, historical, heroes and personalities, which were also adopted by Zoroastrians. He did not see any harm in this either in terms of religion or culture. He did not ignore the essential truth aspect of Zoroastrianism in terms of religion, and criticized the understanding and attitudes that he saw as contradictory and wrong

Anahtar Kelimeler

Mevlana, Mesnevi, Zarathustra, Zoroastrian

Mevlana’da İranî Kültürel Motifler

Öz

Mevlana’nın din anlayışı çoğulcu, kuşatıcı, sevgi temellidir. O insanlara, farklı kültürlere hoşgörüyle bakmış, onlardaki güzel ve yararlı bulduğu yönleri görmezden gelmemiştir. Farsça konuşan toplulukların zamanla Müslüman oluşu nedeniyle dönemin Fars edebiyatı, kültürü İslamîleşmiştir. Mevlana, eserlerinde Farsça kullandığından dolayı İranî ve Mecusî/Zerdüştî kökenli dinî, teolojik, edebî kavramlarla, sembollerle meramını ifade etmiş ve betimlemelerde bu unsurlara sıkça yer vermiştir. O eserlerinde Zerdüştîler tarafından da benimsenen İranî mitolojik, tarihî kahraman ve şahsiyetleri de eserlerinde işlemiştir. Bunda da dinen ve kültürel açıdan bir beis görmemiştir. Mevlana, Mecusîliğin/Zerdüştîliğin dinsel açıdan taşıdığı özsel hakikat yönünü göz ardı etmemiş, çelişkili, yanlış olarak gördüğü anlayış ve tutumları da eleştirmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mevlana, Mesnevî, Zerdüşt, Mecusî/Zerdüştî

Kaynakça

• Alıcı, M. (2012). Kadîm İran’da Din. İstanbul, Ayışığı Kitapları.
• Aryen, A. (1395) HŞ. Nigarehaye Ahurayi, Avesta. Tahran. İntişarat-ı Movc.
• Asana, C. D. M. C. (1394) HŞ. Metinhayi Pehlevi. (Uryan, S. Çev.). Tahran, İntişarat-ı İlmi. 2. Baskı.
• Atasağun, G. (2001). Mevlânâ Celâleddin Rûmî ve Mesnevî’de Bahsedilen Dinler. Konya.
• Baykan, E. (2005). Düşünceye Gelmeyen Tanrı Sorunu ve Mevlâna. Van, Bilge Adam Yayınları.
• Ferevaşi, B. (1390) HŞ. Ferhengi Zebani Pehlevi. Tahran, İntişarat-ı Danişgahi Tehran. 6. Baskı.
• Meçin, M. M. (2019). Zerdüştîliğin Temel Öğretileri. Ankara, Akademisyen Kitabevi.
• Mevlânâ C. (2009). Rubâîler. (Gölpınarlı, A. Çev.). İstanbul, İnkılâp Kitabevi.
• Mevlânâ C. (2019). Fîhi Mâ-Fîh. (Gölpınarlı, A. Çev.). İstanbul, İnkılâp Kitabevi. 8. Baskı.
• Mevlânâ C. (2020a). Mesnevî Tercemesi ve Şerhi I-II. (Gölpınarlı, A. Çev.). İstanbul, İnkılâp Kitabevi. 10. Baskı.
• Mevlânâ C. (1983). Mesnevî Tercemesi ve Şerhi III-IV. (Gölpınarlı, A. Çev.). İstanbul, İnkılâp Kitabevi. 7. Baskı.
• Mevlânâ C. (2018). Mesnevî Tercemesi ve Şerhi V-VI. (Gölpınarlı, A. Çev.). İstanbul, İnkılâp Kitabevi. 9. Baskı.
• Mevlânâ C. (2020b). Dîvân-ı Kebîr (I-VII-2). (Gölpınarlı, A. Çev.). İstanbul, İş Bankası Kültür Yayınları. 3. Baskı.
• Mevlânâ C. (2013). Mesnevî. (Kanar, M. Çev.). İstanbul, Ayrıntı Yayınları.
• Mevlânâ C. (2017). Mesnevî. (Karaismailoğlu, A. Çev.). Ankara, Akçağ Yayınları. 4. Baskı.
• Mirfakhrayi, M. (1394) HŞ. Dinkard Şeşşom. Tahran, Pejuheşgah-ı Ulumu İnsani Mutalaat-ı Ferhengi. 3. Baskı.
• Polat, M. (2013). Günümüz İran Zerdüştîliği Üzerine Bir Araştırma. (Tez No. 369344) [Yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Polat, M. (2019). Zerdüşt’ün Gatha’sı Üzerine Bir Araştırma. (Tez No. 603568) [Doktora tezi, Çukurova Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Polat, M. (2022). Mevlâna’nın Dinsel İnançlara ve Kültürel Motiflere Bakışı. Artuklu Uluslararası Filoloji Bengü Dergisi, 2 (1), 50-66.
• Sular, M. E. (2022). Avesta, Zerdüştîlerin Kutsal Metinleri. Ankara, Ankara Okulu Yayınları.
• Şehristani (2011). Milel ve Nihal. (Öz, M. Çev.). İstanbul, Litera Yayıncılık. 3. Baskı.
• Şehzadi, R. (1386) HŞ. Vajenameyi Pazend. Tahran, İntişarat-ı Fereveher.
• Uryan, S. (1392) HŞ. Rahnameyi Ketibehayi İrani Miyane. Tahran, İntişarat-ı İlmi.
• Uşideri, C. (1394) HŞ. Danişnameyi Mazdayasna. Tahran, Neşr-i Merkez. 6. Baskı.
• Yakışan, N. (2021). Mevlâna’nın Felsefe Tasavvuru. Ankara, İlâhiyât Yayınları.
• Yıldırım, N. (2008). Fars Mitolojisi Sözlüğü. İstanbul, Kabalcı Yayınevi.
• Yıldırım, N. (2012). İran Mitolojisi. İstanbul, Pinhan Yayıncılık.