SERBEST CUMHURİYET FIRKASI TRABZON TEŞKİLATLANMASI ve 1930 BELEDİYE SEÇİMLERİ

Yıl 2024, Sayı: 13, 95 - 105, 04.07.2024

Gamze Elyiğit

https://doi.org/10.55089/yyuvasad.1466003

Öz

Mustafa Kemal Atatürk'ün isteği üzerine, çok partili hayatı teşvik etmek amacıyla açılan Serbest Cumhuriyet Fırkası (SCF), Fethi Bey (Okyar) önderliğinde 1930 tarihinde kuruldu. Tek parti rejiminin sona ermesiyle ortaya çıkan bu oluşum aynı zamanda Türkiye’deki ilk demokratik atılımlardan biri olmuştur. Kurulduktan hemen sonra ülke genelinde hızlı bir şekilde teşkilatlanmaya başlayan SCF, Karadeniz bölgesinde de örgütlenmeye başlayarak etkinlik gösterdi. 1929 ekonomik buhranın ortaya çıkardığı kriz döneminin en çok etkilendiği yerlerden biri olan Karadeniz bölgesi, özellikle ekonomik hareketliliğin fazla olduğu kıyı kesimlerinde kendini fazlasıyla göstermişti. Böylesi bir atmosferde etkilenen Trabzon, bu krizin sorumlusu olarak mevcut iktidar fırkası olan Cumhuriyet Halk Fırkasını (CHF) sorumlu tutup, ona muhalif olan SCF’yi destekleyerek SCF Trabzon Teşkilatlanmasını oluşturmuşlardır. Fırkanın Karadeniz Bölgesi'nde bilhassa Trabzon’da yoğun bir katılım ile açılması, halk tarafından destek görmesi SCF’nin siyasi ağırlığını göstermesi açısından oldukça önemlidir. Fakat, hükümetin baskı ve propagandaları karşısında dayanamayıp kısa ömürlü olan SCF'nin teşkilatlanma çalışmaları da tamamlanamadan fırka kısa bir süre içerisinde kapatıldı.

Anahtar Kelimeler

SERBEST CUMHURİYET FIRKASI, FETHİ OKYAR, KARADENİZ BÖLGESİ, 1930 EKONOMİK BUHRAN, TRABZON

Kaynakça

• Ahmad, F. (2006). Bir Kimlik Peşinde Türkiye, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Balkaya, İ.S. (2006). 1930 Belediye Seçimleri, Erzurum: Güneş Vakfı Yayınları.
• Çakıcı, N. (2015). Cumhuriyetin İlk Yıllarında Trabzon’un Nüfusuna Dair Bir Değerlendirme. Karadeniz Araştırmaları Enstitü Dergisi, 4 (6), 332-345.
• İpek, N. (2000). Mübadele ve Samsun, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Koçak, C. (1997). Çağdaş Türkiye Tarihi (1908-1980), Türkiye Tarihi 4, İstanbul: Cem Yayınevi.
• Obuz, Ö.(2017). Fikrin Mürekkeple Sınavı: Mahmut Soydan’ın Kaleminden Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası ile Serbest Cumhuriyet Fırkası, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (36) 320-329.
• Okyar, A. F.( 1980). Üç Devirde Bir Adam, İstanbul: Tercüman Tarih Yayınları.
• Pınar, M. (2016). Tek Parti Döneminde Trakya’ya da Siyasi Hayat ve Yahudiler (1930-1934), Ankara: Grafiker Yayınları.
• Pınar, M. (2015).Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın Kütahya Teşkilatlanması ve Faaliyetleri. Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi,14, 277-298.
• Pınar, M. (2017).Serbest Cumhuriyet Fırkasının Doğu Anadolu Bölgesi teşkilatlanması. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 9 (11), 99-114
• Pınar, M. (2023).Bozkır’da Muhalefet: Serbest Cumhuriyet Fırkası Konya Teşkilatı. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cumhuriyet Özel Sayısı, 115-129.
• Şaşmaz, M. (2014). Türkiye’nin İdari Taksimatı (1920-2013), Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Weiker, W. F. (1973). Polıtıcal Tutelage and Democracy ın Turkey-The Free Party and Its Aftermath, Leiden: E.J. Brill.
• Yetkin, Ç.(2004). Türk Demokrasi Hayatında Serbest Cumhuriyet Fırkası, İstanbul: Otopsi Yayınları.
• Zürcher, E. J. (1993). Modernleşen Türkiye Tarihi.(Çev. Yasemin Saner Gönen). İstanbul: İletişim Yayınları.