TÜRKİYE TÜRKÇESİ VE AZERBAYCAN TÜRKÇESİNDE KELİME GRUPLARININ TASNİFİ ÜZERİNE

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 15, 139 - 159, 27.12.2018

Elza Alışova Demirdağ

Öz

Bu
çalışmada Türkiye Türkçesi ve Azerbaycan Türkçesinin kelime grupları
karşılaştırılarak farklılıklar ve benzerliklerin tespit edilmesi amaçlanmıştır.
Türkiye Türkçesinde genel kabul olunan görüşe göre kelime grupları isim tamlaması, sıfat tamlaması, sıfat-fiil
grubu, isim-fiil grubu, zarf-fiil grubu, tekrar grubu, edat grubu, bağlama
grubu, unvan grubu, birleşik isim grubu, ünlem grubu, sayı grubu, birleşik
fiil, kısaltma grupları şekilde ayrılmaktadır. Azerbaycan Türkçesinde
kelime grupları söz birleşmesi terimi
ile ifade olunmaktadır. Söz birleşmeleri,
serbest söz birleşmeleri (bağımsız) ve sabit
söz birleşmeleri(deyimler) diye ikiye ayrılır. Sabit söz birleşmeleri leksikoloji bölümünde, serbest söz birleşmeleri ise söz dizimi
kısmında incelenir. Sabit söz
birleşmeleri başlığı altında idiomlar,
ibareler, hikmetli sözler, atalar sözleri, deyimler vs. ele alınmaktadır. Serbest
söz birleşmeleri (bağımsız), ismi birleşmeler,
feli birleşmeleri ve zarf birleşmeleri diye üçe ayrılmaktadır. İsmi birleşmeler, feli birleşmeler ve zarf
birleşmeleri aynı zamanda alt gruplara ayrılarak incelenmektedir.
Araştırmada her iki lehçedeki tasnifler incelenmiş, sınıflandırma kriterleri
ile ilgili bilgiler verilmiştir. Türkiye Türkçesinde ve Azerbaycan
Türkçesindeki kelime gruplarının ortak ve farklı yönleri belirtilmiş ve birbirine
çok yakın olan iki lehçede farklı sınıflandırmaya dikkat çekilmiştir. Çalışma, her
iki lehçedeki kelime gruplarının detaylı bir şekilde karşılaştırılarak
incelenmesi ve diller arasındaki yakınlıkları ve farklılıkları açık bir şekilde
ortaya çıkardığı için önem arz etmektedir. 

Anahtar Kelimeler

Azerbaycan Türkçesi, Türkiye Türkçesi, Kelime grubu, Söz Birleşmesi

Kaynakça

• ABDULLAYEV Elövset, SEYİDOV Yusuf ve HESENOV Ağamalı, Müasir Azerbaycan Dili, Sintaksis, Şark- Karp, Bakü 2007.
• AKBAYIR Sıddık, Eğitim Fakülteleri İçin Cümle ve Metin Bilgisi (Okuma, Anlama, Yorumlama, Çözümleme), Pegem Akademi, Ankara 2013.
• AYDIN, İlker ve AKDİ Vehbi, Türkçede Kelime Grupları ya da Öbek Yapı. International Journal of Languages’ Education and Teaching Volume 6, Issue 1, March 2018, p. 241-270. Doi Number, 10.18298/ijlet.2522.
• BANGUOĞLU Tahsin, Türkçenin Grameri, 8. Baskı, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, TDK yayınları, Ankara, 2007.
• BAYDAR Arzu Sema Ertane ve BAYDAR Turgut, Türkiye Türkçesinde Kelime Grupları, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, s.16, Erzurum 2001. S. 38-45
• BAYRAMOV Hüseyn, Azerbaycan Dili Frazeologiyasının Esasları, Maarif, Bakü 1978.
• BESEREK Ahmet, Türkçede Cümle Yapısı, MEB. Yay. İstanbul 1991.
• BUDAGOVA Zerifa, Müasir Azerbaycan Dili II. Morfologiya, Elm, Bakü 1980.
• BUDAGOVA Zerifa, Müasir Azerbaycan Dili III. Sintaksis, Elm, Bakü 1981.
• CEFEROV Selim, Müasir Azerbaycan Dili II. Leksika, Maarif, Bakü 1970.
• CEFEROV Selim, Müasir Azerbaycan Dili II. Leksika, Maarif, Bakü 1982.
• CEFEROV Selim, Müasir Azerbaycan Dili II. Leksika, Şark-Karp. Bakü 2007.
• DELİCE Halil İbrahim, Türkçe Sözdizimi, Kitabevi, İstanbul, 2012.
• DEMİR Nurettin ve YILMAZ Emine, Türk Dili El Kitabı, Grafiker Yayınları, Ankara 2010.
• DENY Jean, Türk Dil Bilgisi, Modern Türk Dil Bilgisi Çalışmalarının Kapsamlı İlk Örneği, Çevirmen Ali Ulvi Elöve, Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2012.
• DURUKAN Erhan, Türkiye Türkçesinde Sözcük Grupları ve Öğretimi üzerine, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (TAED) 43, Erzurum 2010. S. 145-166
• EKER Süer, Çağdaş Türk Dili, Grafiker Yayınları, Ankara 2010.
• ERGİN Muharrem, Türk Dil Bilgisi, Bayrak Yayınları, İstanbul 2008.
• ERKUL Rasih, Cümle ve Metin Bilgisi, Anı Yayıncılık, Ankara 2004.
• GÖKDAYI Hürriyet, Türkiye Türkçesinde Öbekler, Turkish Studies İnternational Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 5/3 Summer, 2010. p. 1297-1319
• GURBANOV Afad, Müasir Azerbaycan Edebi Dili, Elm ve Tehsil, Bakü 2010.
• HALİLOV Buludhan, Müasir Azerbaycan Dilinin Leksikologiyası, Nurlan, Bakü 2008.
• HATİBOĞLU Vecihe, “Kelime Grupları ve Kuralları”, TDAY-Belleten, (1963), s. 203.
• HATİBOĞLU Vecihe, Türkçenin Sözdizimi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Basımevi, Ankara 1982.
• İLHAN Gacsi Serap, Üniversitelerde Kelime Gruplarının Öğretimi ve Kelime Kruplarının Öğretiminde Karşılaşılan Sorunlar Üzerine Bir İnceleme. Turkish Studies Volume 13/4, Winter 2018. p. 583-598 . DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies. 12594 ISSN: 1308-2140, ANKARA-TURKEY
• KAHRAMAN Tahir, Öbek, Takım (Tamlama) ve Belirteç Takımı (Zarf Tamlaması). Turkish Studies İnternational Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 5/2 Spring 2010. age. 1159-1172
• KARAAĞAÇ Günay, Türkçenin Dil Bilgisi, Akçağ, Ankara 2013.
• KARAHAN Leyla, Türkçede Söz Dizimi, 19. Baskı, Akçağ Yayınları, Ankara 2013.
• KAZIMOV, Gazanfer, Müasir Azerbaycan Dili, Sintaksis, Aspoliqraf LTD, MC, Bakü, 2004.
• KAZIMOV Gazanfer, Müasir Azerbaycan Dili, Sintaksis, Elm ve Tehsil, Bakü 2010.
• KAZIMOV Gazanfer, Müasir Azerbaycan Dili, Sintaksis, Elm ve Tehsil, Bakü, 2014.
• KERİMOĞLU Caner, Türkçe Dil Bilgisi Öğretiminde Söz Dizimi ile ilgili Kabuller Üzerine I (Kelime Grupları). Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi 20. 2007. s. 106-118.
• KERİMOĞLU Caner, Türkiye Türkçesi ve Tatar Türkçesinin Karşılaştırmalı Söz Dizimi, TDK Yay. Ankara 2014.
• KORKMAZ Zeynep, Gramer Terimleri Sözlüğü, TDK Yayınları, Ankara 2010.
• KÜKEY Mazhar, Türkçenin Sözdizimi, Kardeş Matbaası, Ankara 1975.
• MİRZELİYEVA Mehebbet, Türk Dillerinin Frazeologiyası, Nurlan, Bakü 2009.
• MİRZEZADE Hadı, Azerbaycan Dilinin Tarihi Sentaksisi, Maarif, Bakü 1968.
• ÖZBEK Gökhan ve Oktay Selim Karaca, Çağdaş Türkçede Kelime Gruplarının İşlevsel Tasnifi Üzerine. Turkish Studies Volume 11/4, Winter 2016. p. 703-738 DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies. 9114 ISSN: 1308-2140, ANKARA- TURKEY.
• ÖZKAN Mustafa ve SEVİNÇLİ Veysi, Türkiye Türkçesi Söz Dizimi (Kelime Çözümlemeli), İstanbul 2012.
• RÜSTEMOV Resul, ŞİRELİYEV Memmedağa ve BUDAGOVA Zerife Azerbaycan Dilinin Gramatikası, II. Sintaksis, Azerbaycan SSRİ Elmler Akademiyası Neşriyatı, Bakü 1959.
• SEYİDOV Yusuf, Аzərbаycаn Edebi Dilinde Söz Birleşmeleri, Maarif, Bаkü 1966.
• SEYİDOV Yusuf, Azerbaycan Dilinde Söz Birleşmeleri, Bakü Universitesi Neşriyatı, Bakü 1992.
• SEYİDOV Yusuf, ABDULLAYEV Elövset ve MEMMEDLİ, Nadır, Azerbaycan Dilinin Funksional Grammatikası: Söz Birleşmeleri, Tabeli Mürekkeb Cümleler, Frazeologiya, IV. Cilt, Presige Çap Evi, Bakü 2014.
• ŞİMŞEK Rasim, Örneklerle Türkçe Söz Dizimi, Tümceler- Belirtme Öbekleri- Çözümleme, Trabzon 1987.
• ŞİRELİYEV Memmedağa ve HÜSEYNZADE Muhtar, Azerbaycan Dilinin Gramatikası, II, Sintaksis, Maarif Neşriyatı, Bakü 1951.
• TAĞIZADE Zemfira, Müasir Azerbaycan Dilinin Sintaksisi, Elm, Bakü 1960.Türk Dili ve Kompozisyon, Genişletilmiş 2 baskı, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Ankara 2007.
• TÜRK DİLİ VE KOMPOZİSYON, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Ankara 2007.
• USTA H. İbrahim, Türkiye Türkçesinde Kelime Grupları ile ilgili Bir Sınıflandırma”, Türk Dili, Mart (2000), s. 579.
• USTA, H. İbrahim, “Kelime Gruplarını Nasıl Tasnif Edelim?”, UTEK (2007), s. 417-419.
• YENER Mustafa Levent, Türk dilinde Sözcük Türleri Tasnifi Sorunu Üzerine, Turkish Studies/ Türkoloji Araştırmaları Volume 2/3 Summer 2007. p. 606-623.